به گزارش اکوایران، در سال ۱۹۴۷، زمانی که مجمع عمومی سازمان ملل در قطعنامه‌ای تشکیل اسرائیل در کنار یک کشور فلسطینی را تصویب کرد، هند تازه‌استقلال‌یافته رأی منفی داد. علی‌رغم همدلی جواهر لعل نهرو، نخست‌وزیر وقت، مهاتما گاندی و دیگر ملی‌گرایان هندی با آرمان یهود، با تقسیم سرزمینی آنچه که به دستور بریتانیا برای فلسطین انجام می‌شد، مخالف بودند و از یک سیستم فدرال با تضمین حقوق مذهبی اقلیت‌ها برای یهودیان دفاع می‌کردند. به نظر آن‌ها، ایجاد یک کشور یهودی باعث سلب حق رأی ساکنان عرب منطقه خواهد شد.

ملاحظات عمل‌گرایانه

به نوشته فارین پالیسی، ملاحظات عمل‌گرایانه نیز در موضع‌گیری مقامات هندی نقش داشت. هند با جمعیت قابل توجهی مسلمان در مرزهای خود، نمی‌توانست احساسات آن‌ها را نادیده بگیرد. تمایل به اسرائیل می‌توانست تأثیرات نامطلوبی بر مشروعیت شکننده حکومت جدید هند داشته باشد؛ به ویژه اینکه باعث برانگیختن آشفتگی در میان مسلمانانی می‌شد که به تازگی آسیب تجزیه هند را تجربه کرده‌ بودند. در آن زمان، هند همچنین می‌خواست خود را پرچم‌دار علیه استعمار معرفی کرده و همبستگی خود با کشورهای عربی تازه استقلال‌یافته‌ای را نشان دهد که پاکستان نیز به دنبال جلب حمایت آن‌ها بود.

با این همه، هند در سال ۱۹۵۰ رسماً اسرائیل را به رسمیت شناخت و در سال ۱۹۵۳ به آن اجازه داد تا کنسولگری خود در بمبئی را افتتاح کند. دهلی‌نو همچنان می‌خواست از بیگانه‌کردن جهان عرب جلوگیری کند و به دنبال دلجویی از مسلمانان داخل کشور بود. تا سال ۱۹۹۲، هند کاملاً اسرائیل را به رسمیت شناخت و اجازه افتتاح سفارت آن در دهلی‌نو را صادر کرد. با پایان‌یافتن جنگ سرد و توافق قریب‌الوقوع اسلو که به دنبال نزدیکی بین اسرائیل و فلسطینیان بود، هند تصمیم گرفت به سیاست خود برای حفظ فاصله امن با اسرائیل پایان دهد.

در همان زمان، هند حمایت قاطع خود از فلسطین را حفظ کرد. در سال ۱۹۷۴، هند اولین کشور غیرعرب بود که سازمان آزادی‌بخش فلسطین را به عنوان «تنها نماینده قانونی مردم فلسطین» به رسمیت شناخت و سال بعد، دفتر این سازمان در دهلی‌نو تأسیس شد. هند دوباره اولین کشور غیرعربی بود که دولت فلسطین را در سال ۱۹۸۸ به رسمیت شناخت. در رأی‌گیری چندجانبه پس از عادی‌سازی روابط هند و اسرائیل، هند به طور مداوم از موضع فلسطین حمایت کرد؛ از جمله حمایت از درخواست فلسطین برای عضویت کامل در سازمان ملل.

فقط محکومیت حماس!

پس از آنکه حماس در هفته گذشته یک حمله چندجانبه علیه اسرائیل را آغاز کرد، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند اقدامات حماس را به شدت محکوم کرد. با این حال، او تا کنون نگرانی خود در مورد وضعیت وخیم فلسطینیان گرفتار در غزه را ابراز نکرده است. او نوشت: «ما در این ساعت سخت با اسرائیل همبستگی می‌کنیم. فکروذکر ما با کشته‌ها و خانواده‌های آن‌هاست».

پنج روز پس از حملات حماس، وزارت امور خارجه هند اولین بیانیه رسمی خود را در مورد جنگ منتشر کرد. آریندام باغچی، سخنگوی وزارت در پاسخ به سؤالات در نشست هفتگی گفت: «برای رعایت قوانین بین‌المللی بشردوستانه یک تعهد جهانی وجود دارد». او همچنین موضع هند در مورد مناقشه گسترده اسرائیل و فلسطین را تکرار کرد و خواستار «مذاکرات مستقیم» برای تشکیل «کشور مستقل فلسطین» شد که در مرزهای امن و شناخته‌شده و در صلح با اسرائیل وجود داشته باشد.

چرخش مودی

واکنش اولیه مودی به دنبال یک سری اقدامات علنی هند نسبت به اسرائیل از زمان به قدرت رسیدن او و حزب بهاراتیا جاناتا (BJP) در سال ۲۰۱۴، از جمله سفر بی‌سابقه ژوئن ۲۰۱۷ مودی به تل‌آویو بود. مودی با فاصله‌گرفتن از سنت مقام‌های رده‌بالای جهانی در سفرهایشان به اسرائیل، سفر خود را در رام‌الله کرانه باختری (پایتخت تشکیلات خودگردان) متوقف نکرد. نتانیاهو نیز در ژانویه ۲۰۱۸ به پایتخت هند سفر کرد. افزایش علنی روابط دهلی‌نو و تل‌آویو در زمان صدارت مودی، در تضاد با رویکرد دولت‌های حزب «کنگره ملی هند» در قبال اسرائیل است. حتی دولت‌های قبلی حزب BJP نیز این‌چنین جسورانه اسرائیل را نپذیرفته بودند.

شکی نیست که دولت مودی بیش از هر دولت قبلی دهلی‌نو در تعامل با اسرائیل علنی رفتار کرده است. با این حال، طی سال‌ها نیز مرتباً حمایت خود از تشکیلات خودگردان فلسطین را اعلام کرد. پیش از سفر تاریخی مودی به اسرائیل در سال ۲۰۱۷، رهبر هند محمود عباس، رئیس‌جمهور فلسطین را (احتمالاً با هدف برطرف‌کردن انتقادات داخلی) به دهلی‌نو دعوت کرد. در این دیدار، هند با تکرار موضع سنتی خود، از راه حل به اصطلاح دو کشوری حمایت کرد و خواستار «فلسطین مستقل، متحد و پایدار با هم‌زیستی مسالمت‌آمیز با اسرائیل شد».

اما هند حمایت خود از آرمان فلسطین در سازمان ملل را رها نکرد. در دسامبر ۲۰۱۷، درست قبل از دیدار نتانیاهو از دهلی‌نو، هند از رأی مجمع عمومی سازمان ملل علیه ایالات متحده به خاطر اعلام یک‌جانبه قدس به عنوان پایتخت اسرائیل توسط دونالد ترامپ حمایت کرد. یک سال بعد، هند از قطعنامه غیرالزام‌آور سازمان ملل که ایرلند ارائه کرده بود، حمایت کرد و خواستار صلحی جامع، عادلانه و پایدار در خاورمیانه شد و اشغال سرزمین‌های فلسطینی توسط اسرائیل را محکوم کرد. در زمان مودی، هند همچنین کمک‌های خود را به آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی در خاورمیانه افزایش داد.

در ماه می ۲۰۲۱ و پس از هفته‌ها تظاهرات و تشدید تنش در میان معترضان، شهرک‌نشینان اسرائیلی و پلیس اسرائیل خشونت در محوطه مسجدالاقصی در قدس رخ داد. حماس و دیگر گروه‌های فلسطینی صدها موشک را به سمت اسرائیل پرتاب کردند و اسرائیل با حملات هوایی در غزه پاسخ داد و حداقل ۲۶۰ فلسطینی را قربانی کرد. واکنش هند به این بحران متفاوت بود؛ دهلی‌نو حماس و اسرائیل را به دلیل تشدید خشونت محکوم کرد. این پاسخ منعکس‌کننده تلاش مداوم هند برای تعمیق روابط با اسرائیل بدون کنارگذاشتن آرمان فلسطین بود که یک استراتژی دیپلماتیک ماهرانه است که دهلی‌نو تا زمان جنگ کنونی اسرائیل و حماس توانسته آن را دنبال کند.

چه چیزی تغییر کرده؟

بنابراین، چه چیزی این تغییر به ظاهر چشمگیر در موضع هند در قبال درگیری اسرائیل و فلسطین را توضیح می‌دهد؟ به نظر می‌رسد چند عامل دخیل باشند. نخست، هند در سال آینده با یک انتخابات سراسری روبرو خواهد شد. BJP عملاً روی رأی مسلمانان حساب نکرده، و دست خود برای اتخاذ موضعی صریح در مورد این موضوع که به نگرانی‌های جمعیت مسلمان هند مربوط نمی‌شود را باز گذاشته است. علاوه بر این، اگرچه برخی از مسلمانان هند در پی جنگ اسرائیل و حماس همدردی خود را با آرمان فلسطین ابراز کرده‌اند، اما هیچ علاقه خاصی به حماس ندارند.

دوم، مدت‌هاست که هند از حملات شبه‌نظامیان اسلام‌گرا که از خاک پاکستان فعالیت می‌کنند، جلوگیری کرده است. اتخاذ موضع تسلیم‌ناپذیر در قبال حملات حماس نه تنها با حوزه داخلی هند همخوانی دارد، بلکه پیامی ضمنی به اسلام‌آباد می‌فرستد؛ یعنی دهلی‌نو رویکرد سخت‌گیرانه‌تری در قبال اسلام‌گرایی خواهد داشت. مودی قبلاً حملات جراحی هند به پایگاه‌های شبه‌نظامیان در کشمیر تحت کنترل پاکستان را با عملیات مخفیانه اسرائیل علیه شبه‌نظامیان مقایسه کرده بود.

همچنین ممکن است هند توجه داشته باشد که تعدادی از کشورهای کلیدی عربی، از مصر گرفته تا عربستان سعودی، حمایت کاملی از حماس ارائه نکرده‌اند. در بهترین حالت، آن‌ها خواهان پرهیز از تشدید بیشتر خصومت‌ها و در عین حال، محکوم‌کردن جزئی اقدامات اسرائیل هستند. بر خلاف بحران‌های قبلی، کشورهای مختلف عربی در زمان حمله حماس روابط خود با اسرائیل را عادی کرده یا در حال عادی‌سازی بودند. این واکنش محتاطانه از سوی برخی از کشورهای عربی به دهلی‌نو، به ویژه در مورد روابط تجاری و استراتژیک روبه‌رشد این کشور با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، کمی آزادی عمل دیپلماتیک می‌دهد.

در نهایت، محکومیت صریح حماس از سوی هند می‌تواند سیگنالی برای ایالات متحده در مورد تمایل این کشور برای حمایت از شرکت مهم ایالات متحده باشد. ممکن است این موضع عمومی تردیدهای دولت بایدن در مورد موضع متزلزل هند در قبال جنگ روسیه در اوکراین را کاهش دهد. دولت بایدن بدون انتقاد شدید از دهلی‌نو، ناامیدی خود را از شکست هند در محکومیت حمله مسکو ابراز کرده است.

عمل‌گرایی بی‌رحمانه

تمایل مودی به سمت اسرائیل در این بحران، یکی دیگر از شاخص‌های قاطعیت فزاینده سیاست خارجی هند است؛ به ویژه اکنون که دهلی‌نو چشم‌انداز سیاسی و اقتصادی در حال تغییر در خاورمیانه را درک می‌کند. این امر سؤالاتی را در آینده ایجاد می‌کند. پس از محکوم‌کردن حماس در این هفته، هند چگونه روابط دیپلماتیک خود با جهان عرب را تنظیم خواهد کرد؟ اگر جنگ تشدید شود، آیا دهلی‌نو از موضع خود عقب‌نشینی خواهد کرد؟ احتمالاً مطابق با سایر سیاست‌های خارجی خود در دوره دوم نخست‌وزیری مودی، دهلی‌نو از کشورهای کلیدی عربی پیروی خواهد کرد. همانطور که با رویکرد خود نسبت به روسیه در پی حمله این کشور به اوکراین نشان داده است، اکنون به نظر می‌رسد تنها اصل راهنمای دهلی‌نو عمل‌گرایی بی‌رحمانه باشد.

با توجه به گستره روابط هند و اسرائیل که اکنون شامل همکاری‌های تجاری، امنیتی و دفاعی روبه‌رشد و همچنین پروژه‌های زیرساختی مشترک می‌شود و تمایل شخصی مودی به نتانیاهو، بسیار بعید است که هند موضع متفاوت‌تری را در قبال جنگ اسرائیل و غزه بدون فشار از سوی کشورهای عربی که با آن‌ها روابط مهمی دارد، اتخاذ کند. به نظر می‌رسد روزهایی که هند در حال دفاع از فلسطین با اسرائیل روابط خوبی دارد، سپری شده است. از بسیاری جهات، این تغییر نقطه اوج منطقی یک روند دیپلماتیک است که تحت رهبری مودی آغاز شده بود. اگر دولت جدیدی سکان هدایت دهلی‌نو را به دست بگیرد، بعید است که به عقب برگردد.