پشت‌پرده سفر وزیران عربی‌اسلامی به کشورهای شورای امنیت

به گزارش اکوایران، هیئتی متشکل از کشورهای اسلامی و عربی در حال بازدید از پنج کشور عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند.

به نوشته الجزیره، هدف اعلام‌شده آن‌ها برقراری آتش‌بس در غزه، امکان رساندن کمک‌های بشردوستانه و درخواست از پنج عضو شورا برای حمایت از فلسطینی‌ها در دستیابی به یک کشور مستقل است.

اما کارشناسان در مورد اثربخشی و قالب این سفر اختلاف نظر دارند.

سفرهای نمایشی؟

این هیئت که در نشست اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی (OIC) در ریاض تشکیل شد، شامل نمایندگانی از مصر، اندونزی، اردن، نیجریه، تشکیلات خودگردان فلسطین، قطر، عربستان سعودی، ترکیه و دبیرکل این اتحادیه است. این هیئت ادعای اسرائیل مبنی بر اینکه حمله به غزه برای دفاع از خود است را رد می‌کند.

این هیئت برنامه‌ای فشرده دارد و سفرهای خود را از چین و با دیدار با وانگ یی، دیپلمات ارشد پکن در روز دوشنبه دیدار کرد.

شروع با چین باعث شگفتی تحلیلگرانی شد که در مورد آنچه که هیئت سعی داشت به قدرت‌های غربی نشان دهد، گمانه‌زنی می‌کردند. برخی کمتر به آن توجه داشتند و دستور کار واقعی هیئت را زیر سؤال بردند.

جرارد آرود، سفیر سابق فرانسه در اسرائیل در شبکه اجتماعی اکس (توییتر سابق) نوشت: «در دیپلماسی، این یک استراتژی شناخته‌شده است؛ وقتی نمی‌خواهید کاری انجام دهید، سعی کنید حداکثر بازیگران را درگیر کنید. این کار زمان‌بر بوده، حس انجام‌دادن کاری مفید را دارد و بی‌فایده است».

مدت کوتاهی پس از آغاز سفر هیئت، صحبت‌ها در مورد توقف بشردوستانه درگیری‌ها قوت گرفت و اوایل روز چهارشنبه، چنین توافقی بین اسرائیل و حماس اعلام شد. این توافق نقطه اصلی گفتگوهای هیئت بود و آن‌ها برای توقف پایدارتر درگیری‌ها فشار آوردند.

بر اساس این توافق، حماس حدود ۵۰ زن و کودک اسرائیلی را در ازای ۱۵۰ زندانی زن و کودک فلسطینی در زندان‌های اسرائیل آزاد می‌کند.

مدت آتش‌بس چهار روز است که در طی آن اسرا آزاد خواهند شد. اسرائیل همچنین اعلام کرد که به ازای هر ۱۰ اسیری بیشتری که آزاد شوند، آتش‌بس را تمدید خواهد کرد.

پس از دیدار هیئت عربی‌اسلامی با چین، آن‌ها با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه و سپس با دیوید کامرون، وزیر خارجه بریتانیا دیدار داشتند. روز چهارشنبه نیز شاهد دیدار آن‌ها با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه بودیم.

ایستگاه اول، چین

ممکن است علت آغاز سفر هیئت اسلامی و عربی از چین، جلب حمایت جهانی برای نشان‌دادن به کشورهایی است که تاکنون از اسرائیل حمایت کرده‌اند.

در این دیدار، وانگ گفت انتخاب چین به عنوان اولین ایستگاه نشان‌دهنده اعتماد کشورهای عضو هیئت به پکن و قدردانی از درک متقابل بین آن‌ها است.

رابرت موگیلنیکی، کارشناس روابط چین و کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در دانشگاه جورج‌تاون، تلاش‌های عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی را بر خلاف تحلیل آرود، نمایشی نمی‌داند.

او باور دارد: «کشورهای عربی اهرم مستقیم زیادی ندارند. به نظر می‌رسد که تأثیر غیرمستقیمشان از طریق شکل‌دادن به روایت جهانی و تأثیرگذاری بر مواضع عمومی بازیگران کلیدی جهانی، وجهه مهمی از تلاش‌های آن‌ها باشد».

به نظر می‌رسد چین از دیپلماسی استقبال می‌کند و وانگ به هیئت گفت: «چین همیشه و قاطعانه از آرمان عادلانه مردم فلسطین برای احیای حقوق و منافع ملی مشروعشان حمایت کرده است».

آرنگ کشاورزیان، دانشیار خاورمیانه و مطالعات اسلامی در دانشگاه نیویورک به الجزیره گفت: «چین به نظم منطقه‌ای و جلوگیری از آشفتگی اقتصادی آن علاقه‌مند است».

او خاطرنشان کرد: «این رهبران واقعاً در تلاشند تا چین را بیشتر درگیر کرده تا به پایان جنگ کمک کند؛ اما واقعیت این است که فقط ایالات متحده اهرم‌های لازم بر اسرائیل را دارد».

پیام به ایالات متحده

در ماه آگوست، چین میانجی‌گری توافق صلح میان ایران و عربستان سعودی را به عهده گرفت که روابط دیپلماتیک آن‌ها را دوباره برقرار کرد. تحلیلگران گفتند که این نشانه‌ای از رویگردانی خاورمیانه از ایالات متحده به عنوان متحد اصلی است.

راندا اسلیم، کارشناس ارشد مؤسسه خاورمیانه به الجزیره گفت: «انتخاب چین به عنوان مقصد اول، پیامی برای ایالات متحده است. عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی به آمریکا می‌گویند که شما دیگر تنها قدرت منطقه نیستید».

اخیراً پکن روابط خود با گروه‌های چندجانبه غیرغربی مانند بریکس را تقویت و روابط قوی‌تری با کشورهای نیم‌کره جنوبی برقرار کرده که به گفته تحلیلگران، تلاش‌هایی برای ایجاد نظم جهانی چندقطبی‌تر است.

بر اساس گزارش مؤسسه صلح ایالات متحده، توافق عربستان و ایران یک «پیروزی دیپلماتیک برای چین بود و این کشور به طور فزاینده‌ای به دنبال ارائه دیدگاهی جایگزین برای نظم جهانی به رهبری ایالات متحده است».

پیمان ابراهیم یا کاغذپاره؟

رهبران عرب در سال‌های اخیر از جدایی آمریکا از منطقه شکایت کرده‌اند. این سیاست تا حد زیادی ادامه استراتژی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا برای پیشبرد توافق ابراهیم (توافق عادی‌سازی روابط اسرائیل و کشورهای عربی) متمرکز شده است.

رهبران عرب، به ویژه مصر و عربستان سعودی، اخیراً به آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هشدار دادند که این استراتژی به بی‌ثباتی در منطقه کمک کرده است.

قبل از ۷ اکتبر، عربستان سعودی و اسرائیل در مسیر عادی‌سازی روابط بودند. این توافق می‌توانست یک کودتای دیپلماتیک بزرگ برای اسرائیل باشد که به گفته تحلیلگران، به دنبال دورزدن همکاری با فلسطینی‌ها از طریق ایجاد توافقی با قدرت‌های منطقه است.

موگیلنیکی گفت که بسیج مردمی در حمایت از فلسطینی‌ها در شش هفته گذشته، «پویایی‌های منطقه‌ای که زیربنای فرآیند عادی‌سازی بود را به تعویق انداخته است».

با این حال، او افزود: «بعید است که محاسبات استراتژیک اساسی که از تلاش‌های مربوط به عادی‌سازی گذشته حمایت کرده‌اند، به طور کامل ناپدید شوند».

علی‌رغم اینکه بلینکن و دیگر مقامات آمریکایی سیاست‌هایی مانند بازگرداندن کمک به فلسطینی‌ها که دولت ترامپ قطع کرده بود را برجسته می‌کنند، ممکن است تصور عمومی از ایالات متحده به عنوان متحد سرسخت اسرائیل تغییر نکند.

حتی اگر کشورهای عربی نسبت به موضع ایالات متحده شکی نداشته باشند، اما بازدید از چین هنوز به معنی از دست‌دادن ایمان آن‌ها به واشنگتن نیست.

موگیلنیکی گفت: «این بخشی از تلاش‌ها برای جلب حمایت جهانی و افزایش فشار بر اسرائیل است. رهبران عرب صرف‌نظر از اینکه چقدر از حمایت بی‌دریغ ایالات متحده از اسرائیل ناامید شده‌اند، می‌دانند که قدرت توقف جنگ تنها در اختیار ایالات متحده است».

اسلیم گفت: «اگر می‌خواهید به آتش‌بس دست یابید، باید با آمریکایی‌ها صحبت کنید. آن‌ها تنها طرفی هستند که قدرت تصمیم‌گیری دارند».