نقش بزرگ بازیگر کوچک در بحران خاورمیانه؛ چه کسی بازی تل‌آویو را بر هم زد؟

به گزارش اکوایران، بسیاری از کشورهای خاورمیانه؛ بازیگرانی چون مصر، عمان و کویت تمایل داشتند تا نقش میانجی را در درگیری اسرائیل و حماس ایفا کنند، اما قطر خود را به عنوان حلال اصلی مشکلات منطقه و حامی گفتگو و رایزنی در کانون قرار داد. این بازیگر در اوکراین، لبنان، سودان، ایران، افغانستان و غزه فعال بوده و در این فرآیند میزبان رهبری طالبان و شاخه سیاسی حماس بوده است.

دوحه صدار رادیکال ها را در آورد

به نوشته اقتصادنیوز، ناظران می گویند قطر این نقش را بر عهده می گیرد زیرا در قامت کشوری کوچک اما فوق العاده ثروتمند که بر پایه ذخایر عظیم گاز مایع مانور می دهد، می بایست حضورش را برای جامعه بین المللی برجسته کرده و از خود در برابر مداخلات ناخواسته همسایگان بزرگتر، یعنی عربستان سعودی و امارات متحده عربی حراست کند. تحریم قطر در سال های 2017-2021 به رهبری عربستان سعودی نشان داد که این کشور دلایل خوبی برای ترسیدن دارد. سوال این است، آیا مخالفتی با نقش آفرینی قطر در درگیری اسرائیل و حماس وجود دارد؟

گاردین نوشت: پاسخ مثبت است چهره های راست گرای اسرائیل و آمریکا با نقش آفرینی قطر مخالفند.گرشون باسکین، مذاکره‌کننده اسراییلی که با حماس در ارتباط است، در سمینار اخیر موسسه خاورمیانه، قطر را به چالش کشید. او با اشاره به اینکه بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه در قطر است، مدعی شد: آمریکایی ها باید به قطر بگویند که اگر حماس را مجبور به آزادی اسرا ها نکند، آنها را از قطر تبعید خواهید کرد.باسکین یکی از کسانی است که فکر می‌کند ساختار اطلاعاتی مصر در قیاس با قطر در ارتباط با حماس دارای موضع بهتری است. به ادعای او، قطر با نهادهای اطلاعاتی اسرائیل هم صدا نیست.

بازی در دو زمین

 چنین انتقادهایی فشار زیادی را بر قطر جهت نشان دادن استقلالش از حماس و اثربخشی فعل و انفعال هایش وارد می کند. در واقع، بیانیه غافلگیرکننده روز یکشنبه نخست وزیر قطر مبنی بر اینکه دوحه به توافق نزدیک شده، ممکن است نشان دهنده نیاز به چالش برانگیز بودن شک و تردیدهای قطر در کنگره آمریکا باشد.دوحه استدلال می‌کند که برخی از منتقدان این کشور به درستی درک نمی‌کنند که چرا میزبان رهبران سیاسی حماس است، از منظر آنها میزبانی از رهبران حماس نه به واسطه هم صدایی ایدئولوژیک بلکه به دلیل خواست آمریکا است.

گروهی بر این باورند که نقش آفرینی سیاسی دوحه متمایز از نقش آفرینی فنی این بازیگر است، از منظر آنها میانجیگری قطر نیازمند درجه ای از اعتماد، دانش و حساسیت سیاسی است. همانطور که ایالات متحده به شکلی جدی دوحه را هدف انتقاد قرار نمی دهد، قطر نیز در باب حماس از رویکرد مشابهی پیروی کرده است. پیش شرط نفوذ گاهی اختیار است.قطر حمله حماس به اسرائیل در 7 اکتبر را تایید نمی کند، اما می گوید که مسئولیت آن با اسرائیل به دلیل اشغال سرزمین های فلسطینی ها است. از منظر گروهی از اعضای جامعه بین الملل قطر از استانداردهای دوگانه ای پیروی می کند.

گفتگوهایی سرنوشت ساز

حال سوال این است، چرا مذاکرات مربوط به آزادی اسرا اینقدر دشوار است؟در یک سطح، مبادله فنی زندانیان سیاسی به عنوان اقدامی معمول در راستای اعتمادسازی در جریان درگیری است. هویت افرادی که مبادله می شوند، معیارها، مکان و روش انتقال باید مورد توافق قرار بگیرد. در این مورد، بیش از دو هفته است که درباره آزادی زنان و کودکان از هر دو طرف توافق هایی به دست آمد و فهرست ها توسط کمیته بین المللی صلیب سرخ تهیه شده است.

اما این فرایند پیچیده‌تر است، زیرا با مکث بشردوستانه همراه است؛ گزاره ای که مستلزم بحث در مورد مولفه هایی چون تعداد گذرگاه‌های مرزی باز شده، کمک‌هایی که اجازه ورود به آن داده می‌شود، هدایت پست‌های بازرسی اسرائیل، هماهنگی کمک‌ها و سطح عدم درگیری نظامی است. همانطور که باسکین اشاره می کند، به ادعای اسرائیل این فرایند نوعی مذاکره غیرعادی است، زیرا به طور غیرمستقیم با افرادی که ادعا می کند که قصد دارد به جنگ ادامه دهد، مذاکره می کند. از آنجایی که نتیجه این درگیری می تواند آینده خاورمیانه را برای نسل های آینده تعیین کند، هیچ کس نمی خواهد توپ را در زمین خود نگاه دارد.

حتی در صورت تحقق این توافق، حماس 150 اسیر را نگاه خواهد داشت تا بدین طریق بتواند زمینه را برای آزادی فلسطینی های دیگر فراهم کند. حدود هفت هزار فلسطینی زندانی هستند که 559 نفر از آنها در حال گذراندن حبس ابد هستند. علاوه بر این، حدود 130 نفر نیز 7 اکتبر در سرزمین های اشغالی دستگیر شدند. به ادعای گاردین، یک سوم از زندانیان از اعضای حماس هستند و تنها حدود 400 نفر از هفت هزار نفر از غزه هستند که اکثریت قریب به اتفاق از کرانه باختری می آیند. اکثریت آنها به خاطر رویارویی با نظامیان اسرائیلی در حبس هستند. البته در این میان زندانیان اداری نیز وجود دارند که بدون داشتن اتهام و محاکمه در بازداشت هستند.طبیعتا تضمین آزادی این گروه از زندانی ها دشوارتر خواهد بود.