پیامد تداوم جنگ غزه برای منطقه

به گزارش اکوایران، هفته گذشته مجله فارن پالیسی، با استفان والت، نظریه پرداز روابط بین‌الملل و استاد دانشگاه هاروارد گفت‌وگوی زنده‌ای داشت که در آن به بررسی رویدادهای جهانی که در سال 2024 اتفاق خواهند افتاد پرداخته شد. در ادامه خلاصه ای از این گفت‌وگو منتشر می‌شود:

نابهنگام‌ترین ریسک سال 

فارن پالیسی: نابهنگام‌ترین خطر برای سال 2024 چیست؟ به عبارت دیگر، در مورد چه چیزی باید نگران باشیم که قبلاً نبودیم؟

استفان والت: یکی احتمال تشدید قابل توجه در مناقشه خاورمیانه است. خبر خوب این است که تا کنون هیچ یک از ناظران و طرف‌های ثالث در منطقه علاقه‌ای به درگیرشدن نداشته‌اند. درگیری‌های کم‌دامنه‌ای بین حزب‌الله و اسرائیل وجود دارد. حوثی‌ها هم مشغول موشک‌پرانی هستند. اما به طور کلی، به نظر می‌رسد که همه می‌خواهند درگیری را محدود نگه دارند.

اگر درگیری تداوم داشته باشد -و البته کاملا محتمل است که تا ماه‌ها ادامه یابد- ممکن است توانایی یا تمایل بیش‌تر قدرت‌های منطقه برای در حاشیه ماندن کم‌تر شود. اگر جنگی جدی بین اسرائیل و حزب‌الله اتفاق بیافتد، و اگر ایران مجبور شود فعالانه‌تر مداخله کند -که البته این‌گونه ایالات متحده ناگزیر به ورود به نفع اسرائیل می‌شود- ناگهان با یک درگیری منطقه‌ای مواجه می‌شویم که ما در دهه‌های گذشته تجربه آن را نداشته‌ایم. 

هم‌چنان غیر قابل حل

فارن پالیسی: اوضاع را بین اسرائیل و فلسطین در چند ماه آینده چگونه می‌بینید؟ به نظر شما یک سال آینده اوضاع احتمالا چگونه پیش می‌رود؟

استفان والت: متأسفانه، من فکر می‌کنم که یک سال آینده اوضاع آن‌چنان متفاوت به نظر نمی‌رسد. تا پایان سال، عملیات مرگبار و  خشونت‌آمیز به پایان خواهد رسید. نوعی آتش‌بس یا پایان کمپین نظامی اسرائیل در غزه اعلام خواهد داشت. غزه تا حد زیادی ویران خواهد شد. بنابراین، این یک بحران انسانی با ابعاد عظیم خواهد بود که با یک سال یا بیشتر پایان نخواهد یافت.

مشکل اساسی -مشکل سیاسی چگونگی هم‌زیستی تمام ساکنین این فضای جغرافیایی- تا یک سال دیگر حل نخواهد شد. فکر نمی‌کنم شاهد تغییری در کابینه اسرائیل باشیم که ناگهان بگوید: «اکنون ما طرفدار پیگیری واقعی راه‌حل دو کشوری هستیم». من فکر نمی کنم که شاهد یک تشکیلات خودگردان فلسطینی اصلاح شده و تازه نفس باشیم. من فکر نمی‌کنم که شاهد حذف حماس باشیم. حتی ممکن است حماس را در غزه و کرانه باختری بیشتر از قبل به عنوان نماد مقاومت فلسطین ببینید. خبر تأسف‌آور اینجاست که یک سال دیگر، وقتی این گفتگو را انجام دهیم، آن موضوع نیز مانند امروز حل‌ناپذیر و غیرقابل حل خواهد بود.

انگیزه‌های زنده یک توافق و مخمصه واشنگتن

فارن پالیسی: در مورد توافق احتمالی اسرائیل برای عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی چطور؟

استفان والت: جنگ فعلا آن را متوقف کرده است، اما فکر نمی‌کنم در درازمدت شانس آن را از بین ببرد، زیرا انگیزه‌های بازیگران این توافق از بین نرفته است. در مورد آمریکا، انگیزه اولیه در واقع به درگیری اسرائیل و اعراب مربوط نمی‌شد. ما سعی می‌کردیم در دوره‌ای که عربستان سعودی تا حدودی در حال معاشقه با چین بود، نوعی ترتیبات امنیتی با ریاض ایجاد کنیم تا آن‌ها را در کنار خود نگه داریم. راه رسیدن به چنین چیزی از طریق سیستم سیاسی آمریکا، پیوند دادن آن به عادی‌سازی با اسرائیل بود. در آمریکا، این انگیزه، برای ادامه حفظ عربستان سعودی در مدار امنیتی آمریکا و عدم هم‌سویی مجدد با چین، از بین نرفته است.

سعودی‌ها می‌خواهند در این توافق بیشترین تضمین امنیتی را از ایالات متحده دریافت کنند. اسرائیلی‌ها دوست دارند دستاورد نمادینی از توافق عادی‌سازی با عربستان سعودی داشته باشند. من تصور می‌کنم که این توافق برمی‌گردد. سوال این است که چقدر سریع باز می‌گردد –و این ممکن است بستگی زیادی به نحوه پیش‌روی درگیری و افکار عمومی منطقه داشته باشد.

فارن پالیسی: شما چه تصوری از تاثیر غلیان خشم و کینه از جنگ غزه بر پویایی در خاورمیانه و ایالات متحده دارید؟

استفان والت: افکار عمومی عرب در مقایسه با دولت‌های منطقه همیشه نگرش منفی‌تر و کم‌تر همدلانه‌ای با اسرائیل داشته است. به ویژه در مصر، که در نهایت توافق صلح با اسرائیل را مسدود کرد. اسرائیل و مصر اساساً سال‌هاست که به طور مشترک  غزه را محاصره کرده‌اند. این با نظرات بسیاری از شهروندان مصری بسیار مغایرت دارد. و این نه تنها در عربستان سعودی بلکه در بیشتر کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز صدق می‌کند و احتمالاً در اردن به وضوح قابل مشاهده است.

این دلالت بر یک تنش عمیق برای ایالات متحده دارد، چرا که از یک طرف می‌گوید طرفدار دموکراسی است و مردم باید حکومت کنند، اما وقتی صحبت از خاورمیانه به میان می‌آید، می‌دانیم اگر مردم واقعا مسئولیت را بدست گیرند، مواضع بسیاری از آن دولتها کاملاً متفاوت خواهد بود.

سال تاریخی انتخابات‌ها

فارن پالیسی: آیا رویدادی وجود دارد که در تقویم خود به‌عنوان رویدادی خاص در سال 2024 منتظرش باشید؟

استفان والت: بله؛ هفتادوپنجمین سالگرد تاسیس ناتو. با این حال، دو ابر تیره بر سر آن سایه افکنده است. یکی این که جنگ در اوکراین به خوبی پیش نخواهد رفت -و این به عنوان یک شکست برای این ائتلاف تلقی خواهد شد. دومین ابر سیاه، انتخاب مجدد احتمالی دونالد ترامپ است که هیچ علاقه‌ای به آن و یا اتحادیه اروپا ندارد و بدین ترتیب در مورد آینده ناتو تردیدهای بزرگی ایجاد می‌کند .

فارن پالیسی: یکی از چارچوب‌هایی که از طریق آن می‌توان به سال 2024 نگاه کرد این است که سالی است که بیشتر از هر سال دیگری در تاریخ مردم پای صندوق‌های رای خواهند رفت. سال با انتخابات تایوان در ماه ژانویه آغاز خواهد شد. اگر حزب فعلی طرفدار استقلال جزیره دوباره انتخاب شود، می‌تواند طیف وسیعی از تنش‌ها را در تنگه تایوان ایجاد کند و روند برخی از گفت‌وگوهای سازنده اخیر بین ایالات متحده و چین را معکوس کند.

استفان والت: نتیجه کار در تابوان بسیار مهم خواهد بود. نامزد فعلی حزب حاکم دموکراتیک خلق در گذشته به صراحت در مورد موضوع استقلال صحبت کرده است -هر چند اخیراً اظهاراتش را تعدیل کرد. بنابراین، تلاش‌هایی برای عقب‌نشینی از پیش بردن چشم‌انداز استقلال وجود دارد. پیامی که او به طور مداوم از ایالات متحده و دیگران دریافت کرده این است که حتی اگر در انتخابات موفق باشد، با توجه به اینکه اپوزیسیون تا حد زیادی دچار تفرقه شده، آخرین کاری که او باید پس از تصدی مقام انجام دهد، انجام کاری است که ممکن است چین را وادار به اقداماتی کند که به طرز چشمگیری در منطقه بی‌ثبات کننده باشد.

من فکر می کنم یک سال دیگر، وضعیت موجود هم‌چنان در آنجا حاکم خواهد بود. اما مطمئناً این انتخاباتی است که باید به آن توجه کنیم و پیامدهای آن را دنبال کنیم.

فارن پالیسی: یکی دیگر از انتخابات بزرگی که در نیمه اول سال برگزار می شود، هند است. سیاست خارجی هند در چند سال گذشته بسیار فعال‌تر بوده است. توسعه آن را در طول سال 2024 چگونه می بینید؟

استفان والت: من فکر می‌کنم که نخست‌وزیر نارندرا مودی با اکثریت قاطع دوباره انتخاب خواهد شد و این موضع‌گیری‌های سیاسی او را در داخل و خارج از کشور تقویت خواهد کرد. این انتخاب چهره نوظهور دنیای چندقطبی فزاینده‌ای را به نمایش می‌گذارد که در آن، با قدرتمندتر شدن هند، موضع مستقل‌تری به طرق مختلف اتخاذ می‌کند. این کشور می‌خواهد به ایالات متحده نزدیک باشد، تا چین را متعادل کند، اما هم‌زمان رابطه نزدیکی با روسیه دارد، زیرا انرژی ارزانی برایش به ارمغان می‌آورد و به اقتصاد هند کمک می‌کند. این واقعیت که بین این دو هدف تنش وجود دارد، تنها دلالت بر سیاست‌ورزی در محیطی با چندین قدرت رقیب مختلف دارد. این چیزی است که ایالات متحده باید به آن عادت کند.

فارن پالیسی: یکی دیگر از انتخابات‌های بزرگ 2024 در اندونزی است. آیا باید به پیامدهای گسترده‌تر انتخابات در این کشور بزرگ با اکثریت مسلمان در جنوب شرقی آسیا  که بیش از 200 میلیون نفر دارد اما به ندرت در مرکز رسانه‌های جهانی قرار می‌گیرد، توجه داشتد؟

استفان والت: ما باید با دقت بیشتری در مورد مسیر حرکت اندونزی دقیقاً به دلیل اندازه و رشد اقتصادی آن فکر کنیم. این کشور به مرور زمان به بازیگری مهم‌تر تبدیل می‌شود. اگر ایالات متحده و دیگران واقعاً بر توازن قوا در آسیا متمرکز باشند، نحوه تصمیم گیری اندونزی برای جهت‌گیری در این زمینه می‌تواند واقعاً مهم باشد.

اگر ترامپ بیاید...

فارن پالیسی: وقتی به همه انتخابات‌های پیش رو در سال 2024 فکر می کنید، چه چیزی شما را بیش‌تر نگران می‌کند؟

استفان والت: به عنوان یک آمریکایی، چیزی که بیش از همه من را نگران می‌کند، نتیجه انتخابات در نوامبر 2024 است. من فکر نمی‌کنم که ما شاهد تأثیر عمیق فن‌آوری بر چرخه بعدی انتخابات باشیم. توانایی رسانه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی برای تأثیرگذاری بر این چیزها، به نظر من، هنوز بسیار محدود است. اما من نگران میزان دوقطبی شدن در ایالات متحده هستم که باعث می شود کشورها بر سر مجموعه‌ای از حقایق به توافق نرسند.

به نظر می رسد در سال 2023 تورم در ایالات متحده واقعاً رام شده و تقریباً با همه معیارها اقتصاد آمریکا به طور قابل توجهی خوب عمل می‌کند. با این حال اکثر آمریکایی‌ها این گونه فکر نمی‌کنند. مردم اکنون اطلاعات خود را فقط از منابعی دریافت می‌کنند که از پیش با آن‌ها موافقند. من فکر می‌کنم که تقریباً همه این زمینه‌ها، نگران‌کننده است. 

فارن پالیسی: بیایید در مورد انتخابات 2024 ایالات متحده بیشتر صحبت کنیم. اگر ما شاهد دور دوم ریاست‌جمهوری بایدن یا ترامپ باشیم، چه خطری جهان را تهدید خواهد کرد؟

استفان والت: بایدن دور دوم عمدتاً تداوم سیاست کنونی خواهد بود و شاهد تغییرات چشمگیری نخواهیم بود. اگر بایدن دوباره انتخاب شود، خواهید دید که ایالات متحده مستقیماً به سمت تلاش برای مذاکره برای حل‌وفصل جنگ اوکراین حرکت می‌کند. آن‌ها نمی‌خواهند بپذیرند که اوکراین نمی‌تواند قبل از انتخابات پیروز شود، اما پس از آن، فکر می‌کنم که به سوی توافق حرکت کنند. اگر ترامپ انتخاب شود، فورا دوری از اوکراین و وادار کردنش به گونه توافقی کلید می‌خورد.

در آسیا، این دو به طور یکسان عمل می‌کنند. ترامپ بسیار نگران چین بود و دولت بایدن به این رویه ادامه داد و حتی برخی از سیاست‌های ترامپ در قبال چین دو برابر شد، البته به شیوه‌ای هدفمندتر. بایدن در تلاش برای سازماندهی اتحادها در آسیا بسیار مؤثر بوده است. ترامپ این اتحادها را از بین نخواهد برد. او فقط برای همه آن‌ها یک فرد بدقلق‌تر خواهد بود. این اتحادها در آسیا پر از دست انداز خواهد بود، اما تعهدات اصلی آمریکا حفظ خواهد شد زیرا همه آن‌ها برای مقابله با چین طراحی شده است.

اروپا منطقه ای است که باید واقعاً نگران باشد. ترامپ هیچ علاقه‌ای به اتحادیه اروپا ندارد. او فکر می‌کند که ناتو نیز احتمالا ائتلافی منسوخ باشد. اگر من یک رهبر اروپایی بودم، شروع به مقابله با احتمال ریاست‌جمهوری ترامپ می‌کردم.

فارن پالیسی: اگر ترامپ انتخاب شود، آیا جایی وجود دارد که سایر کشورها بتوانند به آن تکیه کنند؟

استفان والت: یکی از حائل‌ها این است که سایر کشورها می‌توانند برای مقابله یا محدود کردن کارهای ایالات متحده متحد شوند. ایالات متحده بسیار قدرتمند است، اما برتر نیست. در اقتصاد و در بسیاری از عرصه‌های دیگر، شما نیاز به همکاری با بقیه جهان دارید. البته اهرم‌های محافظ دیگر آن‌هایی هستند که در سیستم حکومتی ایالات متحده وجود دارند که مانند دوره اول، می‌توانند مانع ترامپ شوند.  نگرانی من این است که برخی از این موانع در دوره دوم غیرممکن خواهد بود، زیرا او از تجربه دوره اول درس گرفته و سعی می کند کنترل بیش‌تری بر بوروکراسی داشته باشد.

فارن پالیسی: آخرین سوال. مسیر روابط آمریکا و چین در سال 2024 چگونه خواهد بود؟

استفان والت: من فکر می‌کنم هر دو کشور واقعا علاقه‌مندند که این روابط در سال آینده به طور چشم‌گیری بدتر نشود. ایالات متحده اکنون دست خود را با اوکراین و جنگ غزه پر کرده است. آخرین چیزی که ما نیاز داریم این است که یک بحران در جایی در آسیا ظاهر شود در حالی که همه این دردسرهای دیگر در حال وقوع هستند.

به همین ترتیب، اوضاع اقتصاد چین خوب نیست. آشفتگی داخلی در دولت چین به وضوح شی جین پینگ [رئیس جمهور چین] را به خود مشغول کرده است. تنش‌هایی که چین با دیگر کشورها داشته، روابط آن‌ها را پیچیده کرده است. آن‌ها سعی کرده‌اند با دیگر کشورهای آسیایی و قطعا با اروپایی‌ها کنار بیایند. هر دو طرف انگیزه دارند که این رقابت را تا حدودی در سال آینده خاموش نگه دارند.