هیچ کس عقب نمی‌نشیند؛ چگونه یک کشتی سوراخ زنگ‌زده ممکن است آتش جنگ بعدی آسیا را به پا کند؟

به گزارش اکوایران، در پرمناقشه‌ترین راه دریایی جهان، خطر جنگ بعدی آسیا به یک کشتی از رده خارج سوراخ سوراخ زنگ زده بستگی دارد که کنار یک آب‌سنگ پهلو گرفته است. 

آب‌سنگ نیمه‌غوطه‌ور در کانون تنش‌ها

به نوشته ربکان تن، رجین کاباتو و لاریس کارکلیس در واشنگتن پست، فیلیپین در سال 1999 برای تثبیت ادعاهایش در دریای چین جنوبی عمداً یک کشتی مربوط به زمان جنگ جهانی دوم را به یک آب‌سنگ نیمه‌غوطه‌ور در آب برد و این کشتی را به پایگاهی برای نیروی دریایی فیلیپین تبدیل کرد. بی‌پی‌آر سی‌یرا مادره که از آن زمان به آب‌سنگ توماس دوم تغییر نام یافت، حالا به کانون افزایش تنش‌ها بین فیلیپین و چین تبدیل شده است -ضامنی که به گفتۀ مسئولان و تحلیلگران امنیتی می‌تواند ایالات متحده را به درگیری مسلحانه‌ای در اقیانوس آرام وارد کند. 

مسئولان غربی و فیلیپینی هشدار می‌دهند که هر گونه تنش‌افزایی بیشتری می‌تواند به درگیری منجر شود. 

مسئولان دولت بایدن تأکید کرده‌اند که حملۀ مسلحانه به کشتی‌های نظامی فیلیپینی، مانند سی‌یرا مادره، باعث واکنش نیروهای نظامی ایالات متحده تحت معاهدۀ دفاعی مشترک 1951 خواهد شد. رئیس‌جمهور فیلیپین، فردیناند مارکوس جونیور، پس از دیدار همین ماه‌اش با رئیس‌جمهور بایدن در واشنگتن گفت کشتن نیروهای فیلیپینی توسط قدرتی خارجی هم باعث فعال‌سازی این معاهده خواهد شد.

آبراه استراتژیک

طی سه دهۀ گذشته، چین حضورش در دریای جنوبی چین را گسترش داده است که آبراهی استراتژیک است و به گفتۀ سازمان ملل متحد، یک سوم ترافیک دریایی جهانی از طریق آن انجام می‌شود. به گفتۀ تحلیلگران، پکن شاید قصد آغاز جنگی در آنجا را نداشته باشد اما رویارویی‌های مکرر دریایی بین کشتی‌ها احتمال حوادث سرنوشت‌ساز و همچنین واکنش احتمالی ایالات متحده را افزایش داده‌اند.

آنچه ماجرا را مبهم‌تر می‌کند این است که با سی‌یرا مادره 100 متری چه باید کرد که دیگر مناسب دریانوردی نیست و پس از دهه‌ها در معرض عوامل گوناگون بودن، وضعیت بسیار بدی دارد. چینی‌ها می‌گویند جایگزینی این کشتی با سازه‌ای دائمی‌تر غیرقابل قبول است. اما مسئولان ارشد فیلیپینی در مصاحبه‌ها گفته‌اند کنترل آب‌سنگ توماس دوم را از دست نخواهند داد.

خطرناک‌ترین  تنش‌های ژئوپلیتیکی دهه‌های گذشته

هریسون پریتات، معاون ابتکار شفافیت دریایی در مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی مستقر در دی‌سی، گفت در دهه‌های گذشته، تنش‌های ژئوپلیتیکی در دریای چین جنوبی هرگز در چنین وضعیت فراگیر و خطرناکی مثل آب‌سنگ توماس دوم نبوده‌اند.

مناقشه بر سر این آب‌سنگ -یکی از چندین جزیره، تپۀ دریایی و دیگر چیزهای ساحلی مورد مناقشه- بخشی از رقابت میان کشورهای در کرانۀ دریای چین جنوبی بر سر حاکمیت بر این آب‌های استراتژیک و کنترل انرژی و دیگر چیزهای زیر آب است و روز به روز خطرناک‌تر می‌شود.

در حالی که چین تحت رهبری شی جین‌پینگ در دنبال کردن ادعاهایش از هر زمان دیگری خصمانه‌تر شده است، کشورهای جنوب شرق آسیا مانند فیلیپین، ویتنام و مالزی هم قدم‌هایی برداشته‌اند -در مواردی علنی و در مواردی پنهانی- تا ادعاهای خودشان را تثبیت و منافع اقتصادی خودشان را دنبال کنند، مسئله‌ای که احتمالاً منطقه را بیش از هر زمان دیگری به جنگ نزدیک کند.

به گفتۀ مسئولان فیلیپینی، پیش از هر مأموریتی برای تأمین مجدد سی‌یرا مادره، مارکوس و به گفتۀ مسئولان آمریکایی، سفیر ایالات متحده در این کشور، در جریان قرار می‌گیرند. به گفتۀ یکی از مسئولان وزارت امور خارجۀ ایالات متحده، این کشور اعزام نیروهای دریایی‌اش به این فیلیپین را در واکنشی مستقیم به وضعیت سی‌یرا مادره افزایش داده است. یکی از مسئولان که اجازه نداشت به‌صورت علنی در این باره صحبت کند و از همین رو به شرط ناشناس ماندن با ما صحبت کرد، گفت از زمان محاصرۀ ماراوی در سال 2017 که طی آن شورشیان مرتبط با دولت اسلامی شهری در جنوب فیلیپین را به دست گرفتند، ایالات متحده چنین حمایت گسترده‌ای از یک عملیات نظامی فیلیپینی نداشته است.

نمادی از قدرت‌نمایی گستاخانه و فزایندۀ پکن

در فیلیپین، از نظر بسیاری رفتار چین در آب‌سنگ توماس دوم، که آن را آب‌سنگ آیونگین می‌نامند، به نمادی از قدرت‌نمایی گستاخانه و فزایندۀ پکن تبدیل شده است. اورلاندو مرکادو، یکی از وزرای دفاع سابق فیلیپین، این را «بزرگ‌ترین و علنی‌ترین شکل قلدری» نامید. کومودور روی ترینیداد، سخنگوی نیروی دریایی فیلیپین، گفت این حرکت نشان دهندۀ بلندپروازی‌های «توسعه‌طلبانۀ» چین است.

ترینیداد با استفاده از نام فیلیپینی آب‌های مورد ادعای این کشور گفت «آنچه در دریای فیلیپین غربی در حال وقوع است، جلوه‌ای کوچک از چیزی است که چین می‌خواهد بر سر جهان بیاورد.»

سفارت چین در فیلیپین درخواست مصاحبه را رد کرد و در پاسخ به سؤالات به بیانیه‌ای از قبل اشاره کرد که می‌گفت فیلیپینی‌ها تمامیت ارضی چین را زیر پا می‌گذارند. در این بیانیه آمده «ما از فیلیپینی‌ها می‌خواهیم کشتی جنگی را از آنجا بکسل کنند» و ادامه می‌دهد تا زمان برداشته شدن آن، چین فقط در صورتی به مأموریت‌های تأمین تدارکات «اجازه» خواهد داد که «فیلیپینی‌ها از قبل به چین اطلاع دهند و در محل هم مورد بررسی قرار بگیرند.»

به گفتۀ گروه‌های پژوهشی، چین صدها کشتی را در هر زمانی به دریای چین جنوبی اعزام کرده است -ترکیبی از گارد ساحلی و شبه‌نظامیان دریایی که کشتی‌های با تأمین مالی دولتی هستند که برای ماهی‌گیری تجاری ثبت شده‌اند اما برای تثبیت حضور چین در آب‌های مورد مناقشه استفاده می‌شوند. بر اساس ردیابی داده‌های محل کشتی‌ها توسط اِی‌ام‌تی‌آی، این کشتی‌ها سال‌ها در اطراف سی‌یرا مادره می‌چرخیدند اما تعدادشان در سال 2023 افزایش یافت. در سال 2021، چین به‌صورت میانگین فقط یک کشتی را در هنگام عملیات‌های تأمین مجدد فیلیپین اعزام می‌کرد، عملیات‌هایی که توسط پرسنل نیروی دریایی مستقر بر قایق‌های غیرنظامی انجام می‌شوند. در سال 2023، این میانگین به عدد 14 افزایش یافته است. طی یک مأموریت در دسامبر گذشته، پژوهشگران دریافتند که دست کم 46 کشتی چینی دور آب‌سنگ توماس دوم گشت می‌زدند.

رِی پاول، مدیر سی‌لایت در مرکز ابتکار امنیت ملی گوردین ناتِ دانشگاه استنفورد، گفت طی مأموریت تأمین مجدد 10 دسامبر، کشتی‌های چینی که عمدتاً در آب‌سنگ میس‌چیف مسقترند، کوشیدند در فاصله‌ای دورتر از معمول از آب‌سنگ توماس دوم مسیر را «مسدود» کنند. «تا جایی که می‌شد نزدیکی به آنجا را دشوار و تنش‌زا کردند.» 

ویدیوهای آن روز نشان می‌دهند در حالی که یکی از چهار کشتی فیلیپینی، ام/ال کالایان، حرکت به سوی توماس دوم را آغاز کرد، دو کشتی چینی بسیار بزرگ‌تر در دو طرف آن قرار گرفتند و یکی‌شان با توپ آب‌پاشش به آن شلیک کرد. به گفتۀ مسئولان فیلیپینی موتور ام/ال کالایان آسیب دید و باید آن را به ساحل بکسل می‌کردند. این کشتی نتوانست به توماس دوم برسد، اگرچه کشتی دیگری، اونازیه مه 4 موفق شد از آنجا بگذرد.

استفاده از توپ آب‌پاش که زمانی حرکت نادری بود، از دسامبر به این سو به روند عادی تبدیل شده است. طی عملیات تأمین مجدد 5 مارس، دو کشتی چینی توپ‌های آب‌پاششان را در چند متری کشتی فیلیپینی به کار بستند و ضمن شکستن شیشۀ آن، چهار دریانورد سوار بر آن را زخمی کردند.

اونازیه مه 4 بدون تحویل دادن محموله‌اش به ساحل برگشت. سه هفته بعد در تلاشی مجدد، یک بار دیگر هدف توپ‌های آب‌پاش قرار گرفت. به گفتۀ یکی از مسئولان نظامی فیلیپینی که به شرط گمنام ماندن جزئیاتی را دربارۀ این حادثه با ما به اشتراک گذاشت، این بار کشتی‌های چینی «توقف نکردند تا اینکه این کشتی کاملاً از کار افتاد.» توپ‌های آب‌پاش نیرو محرکۀ کشتی را از بین بردند و به بدنۀ چوبی‌اش آسیب وارد کردند و خدمۀ کشتی مجبور شدند با قایق‌های بادی تدارکات را به سی‌یرا مادره برسانند. این مسئول اضافه کرد که با نزدیک شدن قایق‌های چینی، چینی‌های سوار بر آنها بر سر فیلیپینی‌ها فریاد کشیدند. این مسئول گفت «سر ما فریاد می‌کشیدند و می‌گفتند "ساخت‌وساز؟ ساخت‌وساز؟"»

ما عقب نمی‌نشینیم!

ماه‌هاست که چین فیلیپین را به انتقال مخفیانۀ مصالح ساختمانی به سی‌یرا مادره و تلاش برای «اشغال دائم» توماس دوم متهم می‌کند. مسئولان فیلیپینی این مسئله را انکار می‌کنند. مسئولان فیلیپینی می‌گویند از اکتبر گذشته، فیلیپینی‌ها مشغول انجام «تعمیرات سطحی» روی سی‌یرا مادره بودند تا مطمئن شوند سربازان می‌توانند در آن سکونت کنند اما مشغول ساخت مقر جدیدی در آنجا نبوده است. 

مسئولان فیلیپینی گفتند با توجه به آسیب دیدن چند کشتی تأمین مجدد فیلیپینی و نگرانی از افزایش خشونت، به فکر راه بهتری برای انجام این عملیات‌ها هستند. ترینیداد، سخنگوی نیروی دریایی، گفت «ما عقب نمی‌نشینیم.» تحلیل‌گران امنیتی می‌گویند چین هم همینطور.