به گزارش اکوایران، ایران به دلیل دارا بودن موقعیت جغرافیایی و مجاورت با کشورهایی که به دلایل خاص سیاسی و اقتصادی با موج گسترده مهاجرت همراه هستند، همواره شاهد ورود گسترده مهاجران از طریق مرزهای شرق و غرب کشور است.

طبق آمار وزارت کشور چیزی نزدیک به 5 میلیون نفر اتباع خارجی در ایران زندگی می‌کنند که ۹۰ درصد آنها را اتباع افغانستانی تشکیل می‌دهند، اما با این وجود، تاکنون هیچ سازمان یا نهاد متولی و پاسخگویی وجود نداشته تا بتواند برنامه‌ای برای ساماندهی آنها ارائه دهد.

امروز ولی‌الله بیاتی، سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس شورای اسلامی از بررسی طرح تشکیل سازمان ملی مهاجرت در نشست امروز کمیسیون متبوعش خبر داد. ماجرای سازمان ملی مهاجرت چیست؟

 

اولین مصوبه تشکیل سازمان ملی مهاجرت 

شورای اداری کشور در اردیبهشت‌ماه سال1397،‌ با پیشنهاد تشکیل سازمان ملی مهاجرت ازسوی وزارت کشور و سازمان اداری و استخدامی کشور که در راستای ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری بود، موافقت نمود. 

در این لایحه تمرکز سیاستگذاری، ‌راهبری، برنامه‌ریزی، نظارت و ساماندهی امور اتباع و مهاجران خارجی و پناهندگان و برقراری ارتباط مؤثر با نهادها و سازمان‌های بین‌المللی هدف اصلی عنوان شده بود تا سازمانی مستقل تأسیس شود.

یکی از محورهای این لایحه، این بود که با ایجاد بانک اطلاعاتی و سامانه‌ای منسجم به گردآوری اطلاعات اتباع بپردازد تا علاوه‌بر رفع نقص و همپوشانی دستگاه‌های مختلف، بتواند خدمات دریافتی اتباع را مدیریت نماید.

نبود قانون و موج گسترده ورود اتباع افغانستان

پس از قدرت‌گیری مجدد طالبان در افغانستان، موج جدید مهاجرت افغانستانی‌ها از کشورشان به راه افتاد. در این شرایط بسیاری از افغان‌هایی که در ساختار سیاسی، اداری و اقتصادی حکومت سابق فعالیت داشتند، از ترس جان خود مجبور به مهاجرت شدند. برخی از آنها که از طبقه متمول و با نفوذ بودند از کشورهای اروپایی و آمریکایی اقامت گرفتند و بقیه نیز به ناچار به کشورهای همسایه از جمله ایران و پاکستان مهاجرت کردند. 

در همین شرایط وزارت کشور و دستگاه‌های ذی‌ربط دست به کار شدند و با اعلام فراخوان‌هایی برای شناسایی و اعطای کارت هویت برای اتباع خارجی اقدام نمودند.

سازمان ملی مهاجرت یا سازمان ملی اقامت؟

در ۲۲ آبان سال  ۱۴۰۱ مجلسی‌ها پس از گذشت حدود سه سال از مصوبه تشکیل سازمان ملی مهاجرت، تصمیم گرفتند طرح جدید خود را از با لایحه دولت ادغام نمایند و بر این اساس طرح تاسیس سازمان ملی اقامت به تصویب رسید. اما این طرح آنگونه که توقع می‌رفت در مجلس پیش نرفت و جزئیات آن با گذشت نزدیک به یک سال به صحن مجلس نرسید.

هر چند در اسفند 1402 گروهی از نمایندگان با توجه به اهمیت موضوع خواستار آن شدند که طرح تاسیس سازمان ملی اقامت به صورت اصل ۸۵ قانون اساسی در یکی از کمیسیون‌های مجلس بررسی و با تصویب اجرای آزمایشی آن در صحن مجلس، سریع‌تر تعیین تکلیف شود، اما این درخواست به تصویب نمایندگان نرسید و این طرح پشت گیت قانون‌گذاری مجلس ماند.

تکلیف وزارت کشور برای تشکیل سازمان ملی مهاجرت در برنامه هفتم 

در ۳۰ مهرماه 1402 بار دیگر در مصوبه‌ای مقرر شد که به منظور ساماندهی مهاجرین و اتباع بیگانه، وزارت کشور با همکاری دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، سازمان ملی مهاجرت را تشکیل دهد.

بر اساس این مصوبه، به منظور ساماندهی مهاجرین و اتباع بیگانه، وزارت کشور با همکاری دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی مکلف شد ضمن تشکیل سازمان ملی مهاجرت، اقدامات زیر را انجام دهد:

 با همکاری وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه، مرکز آمار ایران، فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، سازمان ثبت احوال کشور و سایر دستگاه‌های اجرایی، نسبت به ساماندهی، ورود، خروج، طرد، سرشماری، آمایش سرزمینی و ثبت احوال اتباع بیگانه، پناهجویان، مهاجرین قانونی و غیرقانونی، به نحوی اقدام نماید که تمامی اطلاعات مهاجرین و اتباع بیگانه در یک پایگاه داده مرجع برخط و یکپارچه گردآوری شود و درگاه‌های بهره برداری آن بر اساس ماده (۷) قانون مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی برای سایر دستگاه‌ها ایجاد شود. ارائه هرگونه خدمات به اتباع بیگانه توسط دستگاه‌های اجرایی باید بر اساس اطلاعات هویتی این سامانه باشد.

همچنین وزارت کشور باید سازوکاری را برای شناسایی و تعیین تکلیف مهاجران ظرف مدت شش ماه پس از ابلاغ برنامه هفتم تدارک ببیند تا بازگرداندن مهاجرین و اتباع بیگانه غیرمجاز تسهیل و تعادل آمایشی در سطح کشور برقرار شود. اما عمر مجلس یازدهم کفاف تشکیل سازمان ملی مهاجرت را نداد . حالا مجددا کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس شورای اسلامی در نشست مجلس از بررسی طرح تشکیل سازمان ملی مهاجرت خبر داده و اعلام کردند. در حالی‌که این طرح دوره قبل به مجلس آمد، اما فرصتی برای رسیدگی آن نشد.  یکی ضرورت‌های فعلی کشور این طرح است که به عنوان اولویت اول در دستور کار کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در دوره دوازدهم قرار بگیرد.

امتیازات مهم طرح تشکیل سازمان ملی مهاجرت،برای اتباع 

 بر اساس این طرح اتباع خارجی که در ایران زندگی می‌کنند باید انگشت‌‌نگاری و چهره‌نگاری شوند و اطلاعات مربوط به محل زندگی، مالکیت و کارفرمایان آنها در سامانه‌ای درج شود. در جزئیات این طرح تشکیل سازمان ملی مهاجرت امتیازاتی نظیر اعطاء کارت ملی مختص اتباع خارجی در نظر گرفته شده که می‌توانند از مزایای آن بهره مند شوند .

همچنین در این طرح دوره‌های یک‌ساله، سه ساله، پنج ساله و هفت ساله دیده شده که اگر فردی هفت سال اقامت داشته باشد، آن فرد به صورت اقامت ویژه مواردی از جمله سیم کارت موبایل اختصاصی و کارت بانکی در اختیارش قرار می‌گیرد و امکان خرید منزل نیز دارد.

در حال حاضر بیش از 10 دستگاه متولی رسیدگی به مسائل مرتبط با اتباع خارجی هستند که بر اساس این طرح قرار است وظایفشان در یک سازمانی تحت عنوان سازمان ملی مهاجرت متمرکز شود.