اثر بازگشت ترامپ بر بازار ارز؛ حجم دلاری نقدینگی و سابقه جهش‌های قیمتی چه افقی را ترسیم می‌کنند؟

ترور نافرجام دونالد ترامپ چهل و پنجمین رییس‌جمهور آمریکا در بازار ارز تهران باعث افزایش قیمت در اولین روز شد، بازار ارز در واکنش به برخی اخبار نوسانات هیجانی نشان می‌دهد و پس از آن با تخلیه هیجان، نوسان قیمتی کاهش پیدا کرده و قیمت‌ها متعادل می‌شود.

ترور ناموفق ترامپ هم در روز اول باعث شد تا  برخی تحلیلگران پیش‌بینی‌ کنند که شانس پیروزی او با این حادثه در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۴ افزایش پیدا کند. بازار ارز هم که خاطره خوبی از ترامپ نداشت با نوسان قیمتی آنی در روز بیست و چهارم تیرماه مواجه شد. ولی در دو روز گذشته بازار ارز باز هم حمایت محدوده ۵۸ هزار تومان را از دست داد و در حال حاضر در محدوده ۵۷ هزار و ۶۰۰ تومانی قرار دارد.

صدای پای ترامپ پس از ترور ناموفق بلندتر شده و او جی.دی.ونس که اظهارات تندروانه‌ای علیه ایران دارد را به عنوان معاون خود انتخاب کرده است. در دوره قبلی ریاست جمهوری ترامپ، لبنان ، سوریه، ونزوئلا و ایران تورم بالایی را تجربه کردند.

اکوایران در گزارش دیدبان امروز به دنبال بررسی این نکته است که آیا با پیروزی ترامپ شرایط سخت سال ۹۷ در بازار ارز تکرار خواهد شد؟ آیا ترامپ می‌تواند مانند گذشته بازار ارز ایران را تحت تأثیر قرار دهد؟

بررسی روند قیمت‌ها نشان می‌دهد که پس از شروع ناسازگاری‌های برجامی ترامپ و زمزمه‌های خروج او از برجام بازار ارز تهران درگیر روند افزایشی تندی شد به نحوی که در فاصله واپسین روزهای سال ۹۶ که ناسازگاری‌های برجامی ترامپ آغاز شد تا آبان سال ۹۹ که دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری شکست خورد دلار بیش از ۶.۵ برابر شد و پس از باخت ترامپ دلار تهران وارد روند اصلاحی شد.

حال در چنین شرایطی سوال مهمی که وجود دارد آنست که آیا تاریخ دوباره در بازار ارز تکرار خواهد شد و باید با بازگشت ترامپ برای بازارهایی مثل ارز نگران بود؟

اولین تفاوتی که در این‌باره در حال حاضر نسبت به زمان خروج ترامپ از برجام وجود دارد آنست که در زمان خروج ترامپ از برجام توافقی رسمی میان ایران و آمریکا وجود داشت و تحریم‌ها تا حدودی رفع شده بود، با خروج ترامپ از برجام این تحریم‌ها برگشت و ایران از یک شرایط غیرتحریمی وارد شرایط تحریمی شد.

ولی در حال حاضر  آمریکا عضو برجام نیست و ایران تحت تأثیر تحریم‌های شدیدی در محدوده فعلی است به همین خاطر بازگشت ترامپ شرایط را نمی‌تواند مانند سال‌های پایانی دهه نود سخت کند زیرا آمریکا عضو توافق برجام نیست که از آن خارج شود.

از طرفی دیگر در صورت پیروزی ترامپ کشور و بازار ارز برای اولین بار نیست که با ترامپ مواجه می‌شود، ایران برای مدتی با ترامپ رو‌به‌رو شده و به همین خاطر اثر ترامپ در بازار ارز خیلی مانند گذشته نیست.

بررسی رشد سالانه قیمت دلار نشان می‌دهد که دلار تهران در سال ۹۷ همزمان با خروج آمریکا از برجام افزایش ۱۵۷ درصدی را تجربه کرده است که بیشترین میزان افزایش سالانه دلار از ابتدای سال ۱۳۶۰ است.  دیدبان در این گزارش سایر پارامترهای اقتصادی را در کنار این افزایش نرخ ارز در طول سال‌ها مقایسه می‌کند تا بتوان نتیجه‌گیری بهتری از شرایط داشت.

حجم نقدینگی به دلار 

میزان نقدینگی یکی از مواردی است که به عنوان عامل اثر گذار بر بازار ارز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در واقه نقدینگی به عنوان مهم‌ترین پارامتر اقتصادی اثرگذار بر بازار ارز شناخته می‌شود. باتوجه به آنکه حجم نقدینگی در کشور روند صعودی دارد و هرسال رشد می‌کند اکوایران برای دستیابی به یک پارامتر قابل مقایسه از حجم دلاری نقدینگی در این گزارش استفاده کرده است برای این منظور میزان حجم نقدینگی در هر سال بر میانگین قیمت دلار در همان سال تقسیم شده است تا حجم دلاری نقدینگی به دست آید.

با توجه به این نمودار می‌توان فهمید که در سال ۹۶ حجم دلاری نقدینگی به ۳۷۸ میلیارد دلار رسیده که بیشترین میزان حجم دلاری نقدینگی از سال ۱۳۵۹ است. به طور معمول وقتی حجم دلاری نقدینگی بالاست  قیمت دلار پس از آن افزایش یافته و حجم دلاری نقدینگی تعدیل شده است.

در نیمه دوم دهه هشتاد حجم نقدینگی دلاری رشد قابل توجهی داشته است که افزایش قابل توجه درآمدهای نفتی به دولت اجازه کنترل قیمت تا سال ۹۱ را داده است ولی با تحریم واردات نفت از ایران در سال ۹۱  و تشدید تحریم‌های مالی و‌نفتی در این سال قیمت دلار رشد کرد. از سال ۹۲ تا سال ۹۶ هم تعدیل تحریم‌ها و خوش‌بینی‌های ناشی از برجام به کنترل قیمت دلار کمک کرد و مانع از رشد قیمت دلار با وجود حجم بالای نقدینگی دلاری شد.

حجم دلاری نقدینگی در سال ۱۴۰۲ در محدوده ۱۳۳ میلیارد دلار قرار گرفته است بررسی اکوایران نشان می‌دهد که میزان آن کمتر از میانگین بیست ساله و سی‌ساله حجم دلاری نقدینگی است. میانگین بیست‌ساله و سی‌ساله حجم دلاری نقدینگی به ترتیب ۲۰۳ و ۱۴۶ میلیارد دلار  است که نشان می‌دهد از منظر نقدینگی ، اقتصاد کشور در وضعیت حساس سال ۹۶ و ۹۷ قرار ندارد و با این سطح حجم دلاری نقدینگی، کنترل بازار ارز برای بازارساز راحت‌تر است.

از طرفی رشد سالانه نقدینگی در سال ۱۴۰۲ به کمترین میزان از سال ۹۸ رسیده که نگرانی از افزایش قابل توجه دلار را خنثی می‌کند.

جمع‌بندی

نقدینگی و انتظارات دو پارامتر اصلی اثرگذار بر بازار ارز هستند، اگرچه بررسی بازار ارز نشان می‌دهد که انتظارات عامل مهمی در بازار ارز است و‌ پیروزی ترامپ می‌تواند با توجه به تاریخچه معاملات بازار ارز اثر منفی بر بازار ارز بگذارد ولی به دو‌ دلیل اثر پیروزی ترامپ بر انتظارات در بازار ارز کمتر است.

دلیل اول آنکه ایران در حال حاضر برخلاف سال ۹۷ در شرایط تحریمی است و با آمدن ترامپ مانند سال ۹۶ در شرایط غیرتحریمی قرار ندارد. همچنین ترامپ دیگر یک پدیده جدید در بازار ارز نیست بازار یک‌بار آن را تجربه کرده به همین خاطر نمی‌تواند بر انتظارات مانند سال ۹۷ اثر منفی بگذارد.

از منظر نقدینگی هم با توجه به روند نزولی نقدینگی در چهارسال گذشته و قرارگیری حجم دلاری نقدینگی در محدوده پایین‌تر از میانگین سی‌ساله برخلاف شرایط سال ۹۷، انتظار تکرار جهش سال ۹۷ در بازار ارز در صورت پیروزی ترامپ منطقی به نظر نمی‌رسد.

در کل اگر نقدینگی رشد قابل توجهی نداشته باشد انتظار جهش قابل توجه در نرخ ارز هم منطقی نیست و سایر بازارها برای کسب بازدهی می‌توانند شانس بهتری ایجاد کنند. البته مشخص است آینده به طور دقیق قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است متغیرهای مختلفی بازارها را تحت تأثیر قرار دهد  ولی اکوایران در این گزارش به دنبال مقایسه پارامترهایی از گذشته با شرایط کنونی بود تا به درک بهتر شرایط و تحلیل وقایع کمک کند.