معمای استراتژیک طالبان برای ایران

به گزارش اقتصادنیوز؛ دومین نشست وزرای خارجه ۶ کشور همسایه افغانستان (ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، پاکستان، ایران و چین) به اضافه روسیه روز چهارشنبه در تهران بدون حضور نماینده هیئت حاکمه در کابل برگزار شد، چراکه بنابر تصمیم مشارکت‌کنندگان، دعوتی از گروه طالبان برای شرکت در اجلاس به عمل نیامده بود.

امری که نشان داد دولت‌های همسایه افغانستان همچنان درباره پذیرفتن حاکمیت گروه طالبان بر افغانستان و شیوه حکمرانی آن‌ها، تردیدهای جدی دارند، و فعلاً قصد ندارند با دعوت رسمی، به هیئت حاکمه غیرفراگیر و یکدست طالبان، نوعی رسمیت و مشروعیت بخشند.

اما در میان این کشورها، به نظر می‌رسد، چالش سلطه طالبان بر افغانستان برای ایران، عمیق‌تر و شامل پیچیدگی‌هایی است که شناخت فضای حاکم بر مناسبات و گمانه‌زنی درباره معادلات میان دو همسایه را دشوار می‌کند.

مراقب آرزوهایت باش؛ دشمنِ دشمن، الزماً دوست شما نیست

فرناز فصیحی، روزنامه‌نگار نیویورک‌تایمز، در مقاله‌ای برای این روزنامه، تحلیل کرده است که اگرچه خواسته تهران مبنی بر خروج ایالات متحده از همسایه شرقی‌اش برآورده شده است، اما « تسلط طالبان بر افغانستان، انبوهی از مشکلات را برای ایران ایجاد می‌کند، که هیچ‌یک راه حل آسانی ندارند ». خانم فصیحی در این مقاله نوشته است: 

«۲۰ سال است که مقامات ایرانی گفته اند که خواهان خروج ارتش آمریکا از افغانستان هستند. اما زمانی که ایالات متحده سرانجام در ماه اوت افغانستان را ترک کرد، تسلط سریع طالبان، ایران را غافلگیر کرد.  ناگهان، ایران، یک کشور با اکثریت مسلمان شیعه، یک حکومت مذهبی سنی جهادگرا در مرز خود داشت که به طور گسترده به عنوان ضد شیعه شناخته می شود.

این تحولات همچنین  سیل پناهجویان افغان را به ایران فرستاده، نگرانی نسبت به اینکه افغانستان دوباره به مرکز رشد تروریسم تبدیل شود را احیاء کرده و سیاست‌گذاران ایران را در یک چالش دیپلماتیک درباره نوع برخورد با دولت طالبان که هم به عنوان یک دشمن و هم به مثابه شریک بالقوه نگریسته می‌شود، سردرگم کرده است.

محمدحسین عمادی، دیپلمات سابق ایرانی که به دولت افغانستان مشاوره می‌داد و در این کشور برای سازمان ملل متحد کار می‌کرد، گفت: « ایران فهمیده است که دشمن دشمن، دوست شما نیست و طالب‌ها مشکل پیچیده‌تری از آمریکایی‌ها هستند. اتفاق نظر بر این است که با طالبان بسیار دقیق و عملگرایانه برخورد شود ».

این اپیزود به یک درس کلاسیک در مورد «مراقب آرزوهایت باش» تبدیل شده است.

بزرگترین نگرانی‌ها ایران

به گفته مقامات،  بزرگترین نگرانی ایران، تجدید حیات شاخه افغانستانی دولت اسلامی است که حملات گسترده‌ای را علیه شیعیان در افغانستان انجام داده است و می‌تواند از افغانستان به عنوان پایگاهی برای انجام حملات تروریستی در ایران استفاده کند.  طالبان علیرغم وعده هایشان برای تامین امنیت و ثبات، تاکنون ثابت کرده اند که  نمی‌خواهند یا نمی‌توانند از حملات داعش به شیعیان در افغانستان جلوگیری کنند.  

مقامات ایرانی همچنین نگران  سرنوشت دو گروه قومی اقلیت هستند؛  « هزاره‌ها » که مسلمان شیعه هستند و « تاجیک‌ها » که روابط فرهنگی نزدیکی با ایران دارند. طالب‌ها نه تنها ترتیبات غیررسمی تقسیم قدرت که نمایندگی آن گروه‌ها در دولت را تضمین می‌کرد، حذف کردند، بلکه آنها به انجام « قتل‌های فراقانونی» و «جابجایی اجباری» اعضای هر دو گروه  متهم شده اند. طالبان این اتهامات را رد کرده اند.

تسلط طالبان همچنین موج جدیدی از پناهجویان را به ایران فرستاده است که به جمع بیش از ۲ میلیون افغانستانی اضافه می‌شوند که در دوره‌های پیشین آشوب‌ها به ایران گریخته‌اند. ورود آنها منابع ایران را در زمانی که اقتصاد کشور تحت تاثیر همه‌گیری ویروس کرونا و تحریم‌های اقتصادی آسیب دیده، افزایش داده است.

معمای راهبردی ایران

اما هرگونه واکنش ایران به وضعیت جدید در افغانستان هزینه‌های بالقوه ای دارد.

به رسمیت شناختن طالبان  نه تنها در داخل باعث واکنش و ناخرسندی ایرانی‌هایی می‌شود که طالبان را یک گروه تروریستی می‌دانند، بلکه  اعتبار ایران را به عنوان محافظ شیعیان در جهان اسلام را خدشه‌دار می‌کند.

از سوی دیگر،  رد طالبان  می‌تواند دستاوردهای محتاطانه تعامل ایران با این گروه را خنثی کند و  یک رابطه ضعیف را سریعاً به خصومت تبدیل کند.   مقامات ایرانی همچنین نگران هستند چنین رویکردی آن‌ها را به یک درگیری طولانی بکشانند که نه خواهان آن هستند و نه در شرایط حاضر منابع ایران توان تحمل آن را دارند .

مقامات ایران می‌گویند باید اعتراف کرد که طالبان یک واقعیت است اما از به رسمیت شناختن آنها به عنوان دولت قانونی افغانستان سر باز می‌زنند.

در حال حاضر، مقامات ایرانی می گویند که آنها رویکردی میان راه را در پیش گرفته اند.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در گفت‌وگویی گفت: «ما با همه طرف‌ها در تماس هستیم و به همه آنها توصیه می‌کنیم که  ایده دولت فراگیر  را عملی کنند. افغانستان با چالش‌های مختلفی روبرو است.  وجود داعش در افغانستان که تجربه جنگ چریکی در سوریه را دارد یک تهدید واقعی است ».

آنها همچنین در مورد امنیت رهبران مقاومت مانند احمد مسعود (فرزند [شهید] احمدشاه مسعود، معروف به شیر دره پنجشیر) که جبهه مقاومت ملی افغانستان -یک گروه نظامی ضد طالبان- را در دره پنجشیر افغانستان رهبری می‌کند، ابراز نگرانی کرده اند.

این گروه که اغلب شامل نیروهای تاجیک است که دارای روابط تاریخی و فرهنگی با ایران است و در دوران قبلی حاکمیت طالبان بر افغانستان، تهران از جبهه مقاومتی حمایت می‌کرد که به فرماندهی احمدشاه مسعود دره استراتژیک پنجشیر را از سیطره طالبان مصون نگه داشته بود.

با این حال امروز مقامات ایران، به طور علنی از جبهه مقاومت در پنجشیر حمایت نکرده اند، و دیپلمات ها و تحلیلگران گفتند که هیچ نشانه ای از حمایت مالی یا نظامی ایران از آن دیده نشده بود.

فرماندهان ایرانی سال 2011 در سوریه و سال 2014 در عراق، با داعش جنگینده‌اند، اما حتی اگر ایران چنین پیشنهادی دهد، بعید است که طالبان -مانند دولت عراق که پس از سرنگونی صدام روابط نزدیکی با ایران داشت- از نیروهای ایرانی استقبال کنند.

مطالبه‌های اصلی ایران از حاکمان جدید افغانستان

ایران از زمانی که این گروه قدرت را به دست گرفت حداقل دو دیدار دیپلماتیک با هیئت حاکمه در کابل داشته است، از جمله دیدار با وزیر خارجه طالبان در روز شنبه. به گفته دیپلمات ها، مقامات و کارشناسان ایرانی،  ایران سه خواسته اصلی را با طالبان مطرح کرده است .

این اقدامات شامل « ایمن سازی مرزهای ایران از نفوذ تروریست‌ها» ، « جلوگیری از نفوذ داعش در افغانستان»  و « حفاظت از حقوق و امنیت اقلیت های شیعه»  است.

علاوه بر این، ایران از طالبان خواسته است  مانع سوءاستفاده قاچاقچیان مواد مخدر برای استفاده از ایران به عنوان کریدوری برای انتقال تریاک افغانستان به اروپا شوند ،  تجارت و مبادلات ارزی با ایران را باز نگه دارند  و  از ایجاد شرایط اجتماعی و اقتصادی که افغان‌های بیشتری را عازم ایران می‌کند، خودداری کند .

هفته گذشته کمال خرازی، وزیر امور خارجه سابق و رئیس کنونی شورای راهبردی روابط خارجی ایران به رسانه های خبری ایران گفت.

آقای خرازی گفت: « استراتژی ما در افغانستان کاملاً به رفتار طالبان بستگی دارد.   جمهوری اسلامی ایران نمی‌خواهد در امور افغانستان دخالت کند اما طبیعتاً ما منافع مشروعی داریم که باید تضمین شود ».

فراز و نشیب‌های مناسبات ایران و افغانستان

ایران و افغانستان پیوندهای عمیق فرهنگی و تاریخی دارند که قدمت آن به قرن ها قبل می رسد. یکی از دو زبان رسمی افغانستان، دری، گویش فارسی است و این دو کشور در بسیاری از سنت‌های مشترک از جمله جشن نوروز در فصل بهار هستند.

مرز ایران با افغانستان 572 مایل با دو گذرگاه حیاتی برای تجارت و بازرگانی است. صادرات ایران به افغانستان در مجموع سالانه 7 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و این کشور برای دور زدن تحریم‌های بانکی بین‌المللی به بازار ارز افغانستان متکی بوده است.

فضای افکار عمومی در ایران قاطعانه علیه طالبان است. بسیاری از ایرانیان لیبرال با رنج افغان‌ها، حملات طالبان به حقوق شهروندان و زنان، از الزام پوشش گرفته تا ممنوعیت خوانندگی و ورزش، سرکوب روزنامه نگاران و فعالان مستقل و ... ابراز همدردی می‌کنند.

حتی برخی چهره‌های محافظه‌کار و اعضای شناخته شده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز به دلیل عدم حمایت از جبهه مقاومت افغانستان انتقاد کرده اند. محمد حسین جعفریان، یکی از مقامات پیشین ایرانی که در کنار مجاهدین (نیروهای تاجیک تحت رهبری احمدشاه مسعود) در افغانستان جنگیده است، در گفت‌وگوی کلاب‌هاوس، با انتقاد از این موضوع گفت: "شما نباید تمام تخم مرغ های خود را در یک سبد قرار دهید."

روابط سیاسی ایران و افغانستان در طول چند دهه، بسته به اینکه چه کسی در افغانستان قدرت را در دست دارد، رو به افول گذاشته است. در دهه 1980، ایران حامی مجاهدین (شبه نظامیان تاجیک) بود که علیه اشغال روسیه مقاومت می‌کرد و با شبه نظامیان سنی تندرو به نام شاخه «حقانی» که اکنون بخشی از طالبان است، می‌جنگیدند.

در اواخر دهه 1990، ایران و طالبان بر سر ترور [منجر به شهادت] 10 دیپلمات ایرانی و یک روزنامه نگار در مزارشریف توسط طالبان، تا آستانه جنگ پیش رفتند .

راز تغییر محاسبات و راهبرد تهران

در سال 2001، ایران در حمله ایالات متحده به افغانستان، ضمن تأمین همکاری های اطلاعاتی و امنیتی نظامی، در کنار ایالات متحده قرار گرفت و بعداً در ایجاد اولین دولت پس از طالبان به رهبری حامد کرزی نیز نقش اساسی داشت.

اما پس از آنکه جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در یک سخنرانی بدنام، بخشی از به اصطلاح «محور شرارت» خواند و بعداً پایگاه‌های نظامی آمریکا را در همسایه غربی ایران، عراق، تأسیس کرد، محاسبات در تهران تغییر کرد. و ایران هدف راهبردی بیرون راندن ایالات متحده از همسایگی‌اش را کلید زد.

معامله آمریکایی-پشتون

ولی‌رضا نصر، مشاور ارشد دولت اوباما در امور افغانستان و پاکستان،  گفت که وقتی دولت ترامپ مذاکرات صلح با طالبان را آغاز کرد، ایران نگران شد. آقای نصر گفت: « مقامات ایرانی از دولت ترامپ انتقاد کردند که در گفتگوهای دوحه قطر از طالبان امتیازات سیاسی کافی درخواست نکرده است که منجر به "معامله آمریکایی و پشتون" شده است نه توافقی که به نفع همه افغان‌ها باشد».

آقای نصر افزود: « ایرانی‌ها استاد اهرم هستند . آنها می‌دانستند که پس از امضای توافق دوحه، هیچ مانعی برای طالبان وجود ندارد.  سیاست در حال حاضر این است که نخست از بدترین اتفاقات در افغانستان اجتناب کنند، و سپس در میان این آشفتگی که آمریکا برای آن‌ها به جا گذاشته، مسیری برای دنبال کردن بیابند .»

طالبان در افغانستان یک واقعیت است

از سوی دیگر، حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس جمهور ایران در امور افغانستان در مصاحبه با خبرگزاری صدا و سیما با بیان اینکه که انتصاب وی در این سمت، نشان دهنده جایگاه افغانستان در سیاست خارجی و امنیت ملی ایران است، گفت: " با توجه به وضعیت افغانستان ، طالبان در این کشور یک واقعیت است که کنترل پایتخت را بر عهده دارد و مسئول تامین امنیت این کشور است ."

بر اساس گزارش روزنامه تهران‌تایمز، وی گفت: «افغانستان در وضعیت پیچیده و بحرانی قرار دارد و 20 سال اشغال آمریکا هیچ نتیجه ای جز کشتار ، تجاوز و ویرانی برای مردم مظلوم این کشور نداشته است. در چنین شرایطی ، ما شاهد از سرگیری بعد دیگری از اقدامات تروریستی و کشتار مردم مظلوم افغانستان هستیم که می تواند به عنوان ادامه استراتژی آمریکا در منطقه تفسیر شود». وی تاکید کرد که فرار نیروهای آمریکایی از افغانستان همزمان با ورود داعش به بعد امنیتی افغانستان بوده است.

افغانستان هنوز برای آمریکا مهم است

کاظمی قمی خاطرنشان کرد: « افغانستان هنوز برای آمریکایی ها مهم است زیرا آنها فکر می کنند که می توانند با گروه های تروریستی برای کشورهایی مانند چین، روسیه و ایران مشکلات امنیتی ایجاد کنند.  ما باید اولویت ها و شرایط را در نظر بگیریم، زیرا در حال حاضر افغانستان با مشکلات امنیتی و شرایط سخت روبرو است. افغانستان از این منظر ، برای کشور ما مهم است و برخلاف ایران که می‌خواهد به ثبات و امنیت در افغانستان کمک کند، آمریکایی ها می خواهند بی ثباتی و مشکلات امنیتی را در افغانستان و همسایگانش گسترش دهند و ایران نیز از این امر مستثنی نخواهد بود». 

وی افزود: از سوی دیگر ، افغانستان را می توان در حوزه تمدن کشورمان تعریف کرد و حفاظت از این منطقه تمدنی برای ما بسیار مهم است. کاظمی قمی در پاسخ به وظیفه ایران در خصوص جو ملتهب در افغانستان، تاکید کرد: «ما باید بدون توجه به شرایط سیاسی و امنیتی کنونی در افغانستان، برای گسترش همکاری های همه جانبه در این کشور تلاش کنیم».

فرستاده ویژه دولت ایران همچنین تاکید کرد که مردم افغانستان از کمبود غذا رنج می برند و ایران باید تجارت خود را با این کشور بیشتر کند، در حالی که گسترش روابط سیاسی ، اقتصادی و تجاری با کابل می تواند بر ثبات در کشور تأثیر بگذارد و از سیل مهاجران به سمت مرزهای ایران جلوگیری کند. وی گفت «از این منظر ، تقویت روابط همه جانبه با افغانستان ، از جمله همکاری های اقتصادی ، سیاسی ، دفاعی و به ویژه منطقه ای منجر به ثبات و امنیت در افغانستان می شود».

وی تاکید کرد که در این زمینه، همه کشورهای منطقه باید به ساخت افغانستان کمک کرده و از تروریسم به عنوان میراث شوم اشغالگران جلوگیری کنند.کاظمی قمی گفت که در حال حاضر مشکلات افغانستان تنها به این کشور محدود نمی شود ، هشدار تهدیدات امنیتی ممکن است متوجه کشورهای منطقه شود و ایران باید برای مهار آنها سخت تلاش کند.

کاظمی قمی ادامه داد که تصمیم رئیس جمهور برای تعیین نماینده ویژه در افغانستان به منظور «هماهنگی تلاش ها و استفاده از همه ظرفیت های بخش ملی ، دولتی و خصوصی، به ویژه در زمینه اقتصادی است».  به گفته او فرستاده ویژه باید «در چارچوب نقشه راه تدوین شده ، به تقویت ظرفیت دیپلماسی اقتصادی کشور ما در افغانستان کمک کند».

تلاش برای تفرقه و جنگ میان شیعه و سنی

کاظمی قمی در مورد انفجارهای اخیر در مساجد شیعیان در افغانستان نیز گفت: « این اقدامات تروریستی نه تنها برای ایجاد هرج و مرج در این کشور بلکه برای ایجاد جنگ بین شیعه و سنی، قطبی شدن افغانستان و درگیری کردن کشورهای دیگر به ویژه ایران در این کشور است ».

نماینده ویژه ایران در امور افغنستان تأکید کرد: «از این منظر، ما با هوشیاری تحولات این کشور را زیر نظر بگیریم و سخت تلاش کنیم تا با مردم این کشور همکاری کنیم». وی در پاسخ به هدف ایران از مذاکره با طالبان با توجه به سابقه اصطکاک میان تهران و این گروه، گفت: «با توجه به وضعیت افغانستان ، طالبان در این کشور یک واقعیتی است که پایتخت را در اختیار دارد و مسئول تامین امنیت این کشور است».

وی افزود: «ایران همواره از وحدت و مقاومت در افغانستان حمایت کرده و اکنون حافظ وحدت در این کشور است و این فقط به افغانستان محدود نمی شود بلکه به سایر کشورهای منطقه مانند سوریه ، یمن و لبنان نیز مربوط است؛  ایران منادی وحدت تلقی می شود ».

کاظمی قمی در مورد امکان دستیابی به توافق با طالبان درباره حل مشکلات مربوط به حقوق آب ، مقابله با تروریسم و   جلوگیری از انتقال مواد مخدر به ایران ، گفت: « در افغانستان جدید می توان در این زمینه‌ها به توافق رسید. با این حال ، ما باید اولویت ها و شرایط را در نظر بگیریم ، زیرا در شرایط کنونی در افغانستان ، که با مشکلات امنیتی و شرایط سخت روبرو است ، باید بدانیم چه موضوعی را در زمان مناسب دنبال کنیم ».

دومین نشست همسایگان افغانستان در تهران

دومین اجلاس وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان روز چهارشنبه با مشارکت وزرای خارجه ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و پاکستان به صورت حضوری و وزرای خارجه روسیه و چین با حضور آنلاین، برگزار شد. همچنین نمایندگان ویژه روسیه و چین همراه با سفرای خارجی مستقر در تهران به صورت حضوری در این نشست شرکت کردند.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در این نشست با بیان اینکه آمریکا باید مسؤولیت خودش را در قبال فجایع بیست سال اخیر در افغانستان با صدای بلند بپذیرد، تأکید کرد که «مسؤولیت امنیت شهروندان افغان و مرزها با همسایگان، با هیأت حاکمه سرپرستی در کابل است».

بر اساس گزارش رسانه‌های داخلی، امیرعبداللهیان در نشست وزرای خارجه ۶ کشور همسایه افغانستان به اضافه روسیه که در محل وزارت امور خارجه برگزار شد طی سخنانی هدف این جلسه را «تمرکز و توجه بر وضعیت جدید شرایط در افغانستان» خواند و افزود: امیدواریم بتوانیم با صدایی واحد، پیامی مشترک را به جامعه جهانی، کشورهای منطقه و داخل افغانستان ارسال کنیم.

مسؤولیت امنیت شهروندان و مرزهای افغانستان با هیأت حاکمه در کابل است

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران همچنین تصریح کرد «از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان حمایت می‌کنیم»، اما در ادامه گفت: «باید تأکید کنیم که مسئولیت امنیت شهروندان افغانستانی و مرزها با همسایگان در درجه اول با هیات حاکمه سرپرستی در کابل است. همگان باید به افغانستان برای برون رفت از بحران موجود کمک کنیم. احترام به حاکمیت، حفظ تمامیت ارضی و عدم دخالت در امور دیگران جزو اصول اساسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است و اگر امروز در جلسه تهران پیام قوی برای تشکیل دولت فراگیر در افغانستان ارسال می‌شود به خاطر توجه به تاریخ و نقش آحاد مردم افغانستان در مقابله با اشغالگری و چالش‌های دهه‌های اخیر است».

امیرعبداللهیان راه برون رفت از بحران امروز در افغانستان را «انسجام داخلی، به کارگیری همه ظرفیت‌ها و بهره گیری از استعدادهای بالای کشورهای همسایه افغانستان» دانست و گفت: «معتقدیم در وهله اول همه همسایگان و به موازات آن جامعه جهانی باید توجه ویژه‌ای به وضعیت سیاسی، وضعیت انسانی و وضعیت گسترش تروریسم و قاچاق مواد مخدر، وضعیت رعایت حقوق بشر و زنان در شرایط کنونی افغانستان داشته باشند».

وزیر خارجه ایران افزود: «از این‌که آمریکایی‌ها و نظامیان آمریکایی، افغانستان را ترک کردند این را نتیجه مجاهدت مردم بزرگ افغانستان می‌دانیم».

وی گفت: «مطالعه تاریخ افغانستان و زندگی سیاسی مردم این کشور موید این حقیقت تاریخی است که افغانستان سرزمین تعامل و همکاری اقوام مختلف است و هر زمان که این تعامل و همکاری نادیده گرفته شده صلح و ثبات و آرامش افغانستان تهدید شده است. تجارب تاریخی نشان می‌دهد که در افغانستان هیچ سازوکاری نخواهد توانست بدون توجه به ملاحظات و ظرایف اجتماعی و قومی در افغانستان پایدار و ماندگار باشد. این تجربه ضرورتی است که توجه به آن ضامن برقراری ثبات و استمرار سیاسی و بی‌توجهی به آن مقدمه شکل‌گیری منازعات درون افغان  خواهد شد. تردیدی نیست که وارد شدن دوباره افغانستان به دور جدیدی از جنگ‌های داخلی، به نفع هیچ‌یک از همسایگان نیست».

تأکید بر دولت فراگیر؛ مشروعیت جهانی بدون مقبولیت داخلی مردود است

وزیر امور خارجه ایران بعدازظهر امروز (چهارشنبه) پس از برگزاری دومین نشست کشورهای همسایه افغانستان به اضافه روسیه در تهران در نشستی خبری با حضور رسانه‌های داخلی و خارجی به تشریح نشست مذکور پرداخت و به سؤالات خبرنگاران درباره آخرین تحولات در حوزه سیاست خارجی پاسخ داد.

وزیر خارجه خاطرنشان کرد: مهمترین مسئله و نکته مورد توجه در این اجلاس، تمرکز بر راه حل سیاسی در افغانستان بود. ما در جلسه بسته خود بحث کرده و تأکید کردیم که  باید دولت فراگیر در افغانستان با مشارکت همه اقوام تشکیل شود. تأکید بر این‌که مشروعیت بین‌المللی بدون مقبولیت داخلی راه به جایی نمی‌برد  و همه کشورهای همسایه تلاش کنند برای رسیدن به دولت و حکومت فراگیر در افغانستان، همه طرف‌ها را تشویق کنند. در عین حال همه ما نگرانی‌های مشترک داشتیم که بخش‌هایی از آن در بیانیه پایانی آمده است از جمله وضعیت رعایت حقوق بشر و وضعیت زنان در افغانستان، نگرانی از گسترش تروریسم و تحرکات داعش، نگرانی از تشدید فقر، آوارگی و گسترش قاچاق مواد مخدر در افغانستان و نگرانی از امنیت مرزها و نگرانی از موج آوارگان. 

وی گفت: از جمله پیام‌های اجلاس این است که اموال و دارایی‌ها مردم افغانستان به نحوی که در اختیار همه مردم در سراسر افغانستان قرار بگیرد، باید آزاد شود تا از بخشی از چالش‌ها و مشکلات خارج شود.

پیشنهادات شش‌گانه تهران

امیرعبداللهیان در ادامه پیشنهادات ایران را تشریح کرد. وی گفت: یکی از اهداف برگزاری این اجلاس در شرایط کنونی مرور نگرانی‌های موجود از وضعیت افغانستان و مشورت و رایزنی با دوستان منطقه‌ای درباره راه‌های برون‌رفت از وضعیت شکننده کنونی است. در این راستا، این‌جانب به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد‌هایی را مطرح می‌کنم و امیدوارم این نشست بستری برای عبور از ارائه سخنرانی‌های صرفاً سیاسی به محملی برای طرح و بحث پیرامون راهکارهای عملی همکاری همه‌جانبه همسایگان به منظور تخفیف آلام مردم و پیشگیری از تهدیدات با منشأ افغانستان باشد:

وزیر خارجه بیان کرد:  نخست ، وضعیت و توازن قدرت در افغانستان دچار تحول شده اما این تحول زمانی تثبیت شده و استمرار خواهد یافت که اقتضائات اجتماعی افغانستان را درک نموده و همسو با آن عمل کند. بر این اساس، ضرورت تشکیل دولتی فراگیر و با حضور و مشارکت مؤثر و پایدار همه گروه‌های قومی و مذهبی افغانستان از مسیر گفتگوهای بین الافغانی با پشتیبانی و بدون مداخله بازیگران خارجی مورد تأکید جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. از کشورهای همسایه انتظار می رود از تمام نفوذ خود روی رهبران طالبان و سایر طرف های افغان برای تشویق همپذیری و مشارکت جمعی در تشکیل دولت استفاده و این روند را تسهیل کنند.

وی افزود:  دوم ، گروه طالبان به‌عنوان جریان حاکم در افغانستان وظایف انکارناپذیری در تأمین امنیت و مبارزه با تروریسم، رعایت حقوق گروه‌های مختلف ازجمله زنان، تأمین ضروریات زندگی برای شهروندان افغانستان، پایان دادن به تضییع حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی، از میان بردن ریشه‌های بیجاشدگی و آوارگی و رعایت اصول بنیادین و پذیرفته‌شده حقوق بین‌الملل دارد که باید نسبت به آن‌ها اهتمام داشته باشد.

امیرعبداللهیان بیان کرد:  سوم ، ضروری است طالبان ضمن اتخاذ رویکردی دوستانه نسبت به همسایگان خود، اقدامات لازم را به‌منظور اطمینان بخشیدن نسبت به اینکه از قلمرو افغانستان هیچ تهدیدی علیه همسایگان وجود نخواهد داشت، به عمل آورد.

وی گفت:  چهارم ، مردم افغانستان نیازمند کمک‌های فوری بشردوستانه شامل، غذا، دارو و واکسن برای مقابله با کووید ۱۹ هستند. توجه به این نکته که توزیع کمک‌ها باید به‌گونه‌ای انجام شود که مردم به شکل منصفانه‌ای از آن بهره‌مند شوند، نیازمند سازوکاری منسجم است. با توجه به ضیق وقت و فوریت اقدام، پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران فعال کردن «برنامه اکو برای حمایت از افغانستان» است.

وزیر خارجه افزود:  پنجم ، به‌منظور مبارزه با جرائم سازمان‌یافته و اقدامات تروریستی با منشأ افغانستان، پیشنهاد می‌شود سازوکار همکاری‌های امنیتی و اطلاعاتی میان کشورهای منطقه با جدیت بیشتر و در فواصل کوتاه‌تر به تبادل اطلاعات و انجام هماهنگی میان کشورهای منطقه ازجمله همسایگان افغانستان بپردازد.

رئیس دستگاه دیپلماسی بیان کرد:  ششم ، با توجه به فراگیری چتر سازمان ملل، پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران درخواست از دبیرکل آن سازمان برای بذل مساعی جمیله و در صورت لزوم میانجیگری میان طرف‌های افغان برای رسیدن به توافق در خصوص ساختار سیاسی آینده در آن کشور است.