به گزارش اکو ایران، در نیمه اردیبهشت ماه امسال یارانه آرد از سفره خانوار ها کمرنگ تر شد. در این اقدام طبق اعلام دولت یارانه آرد به منظور برخی مصارف صنعتی حذف شده و در نهایت موجب رشد این دسته از کالاهای وابسته شده است.

خوراکی هایی نظیر نان فانتزی و ماکارونی از این دسته محصولات دستخوش گرانی یک باره در اثر حذف یارانه آرد شده اند. اما برای بررسی این اتفاق و قضاوت رفتار اخیر دولت می توان دلیل این گرانی و سپس پیامد آن را تحلیل کرد.

دلایل حذف یارانه آرد در نیمه اردیبهشت ماه

در مهم ترین تحلیل دلیل گرانی آرد برخی کارشناسان رشد قیمت گندم وارداتی اوکراین در اثر جنگ روسیه و اوکراین را عامل مهمی در شکل گیری این سیاست می دانند. این عده به همراه دولت معتقدند زمانی که آرد داخلی با یارانه به دست خریداران می رسد انگیزه قاچاق این کالا به خارج از کشور شدت پیدا کرده و در نتیجه بخش مهمی از این محصول به صورت غیر قانونی با سود بالایی برای قاچاقچیان، به خارج از کشور منتقل می شود. بنابراین با حذف یارانه این محصول در برخی مصارف صعنتی سعی دارد تا از این رفتار جلوگیری کند.

اما این موضوع خود چه تبعات اقتصادی برای خانوارها در بردارد؟ در این گزارش بررسی پیامدها تنها برای مصرف نان مورد ارزیابی قرار گرفته و بنابراین حداقل تبعات اقتصادی در این کالا است.

نان

بررسی رشد قیمت نان در سبد مصرفی خانوار 

حذف یارانه آرد را دولت تنها در نان های فانتزی اعمال کرده و نه در نان های سنتی. در وهله اول این اتفاق با توجه به مصرف کمتر نان فانتزی در سبد خوراکی جامعه، به لحاظ هزینه قابل اغماض به نظر می رسد. اما بررسی‌های آماری نشان از جدی تر بودن این اثردر سبد هزینه خانوار به خصوص دهک های پایین تر دارد.

طبق داده های مرکز آمار متوسط مصرف نان در نقاط شهری خانوارها به صورت سالانه برابر با  تقریبا 360 کیلوگرم به ثبت رسیده است. آماری که در سال 1395 منتشر شد رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نان ایران، محسن لزومیان اعلام کرده سهم مصرف ایرانیان از نان های صنعتی، نان های حجیم و نیمه حجیم، در حدود 10 درصد بوده است. یعنی به طور  متوسط در نقاط شهری تقریبا 36 کیلوگرم در هر سال.

اما حذف یارانه ها چه تاثیری را بر هزینه بخش نان در سبد مصرفی خانوارها می گذارد؟

طبق آمارهای این نهاد، درسال 99 هزینه نان در سبد خانوار برابر با 934 هزار تومان بوده که با افزایش تورم 40.2 درصدی در سال 1400 در سطح یک میلیون و 300 هزار تومان محاسبه می شود.

اکنون در صورتی که یارانه آرد حذف شده باشد، قیمت نان های فانتزی در سبد خانوار طبق اعلام مراجع مربوطه حداقل هفت برابر و حداکثر تا ده برابر افزایش پیدا می کند. 

در صورتی که رشد حداقلی را در افزایش قیمت نان فانتزی در نظر بگیریم، محاسبات نشان می دهد هزینه کل خانوار افزایشی 60 درصدی پیدا خواهد کرد.

بنابراین به طور متوسط اگر تنها همین هزینه را در رشد قیمت نان در نظر بگیریم و اثر کل تورم در سال 1401 را بر رشد قیمت این محصول نادیده بگیریم، هزینه مصرف سالانه خانوار در صورتی که حتی هزینه نان سنتی نیز افزوده نشود برابر با 2 میلیون 10 هزار تومان در سال خواهد شد.

نسبت این رقم به کل هزینه خانوار در سال 1401 با احتساب رشد تورم 1400 برابر با 2.4 درصد بوده که بیشترین میزان این نسبت در حداقل 6 سال اخیر است.

این نسبت در 5 سال اخیر در کمتر از 2 درصد قرار داشت.

نان

رشد نسبت هزینه نان به کل هزینه های دهک اول

بررسی نسبت هزینه نان با احتساب دهک های هزینه ای نشان می دهد با افزایش قیمت نان و برابر انگاشتن هزینه کل خانوارها در سال های 1400  و 1401 مشاهده می شود این هزینه این کالا در دهک اول تقریبا 7.5 درصد کل هزینه خانوار در سال جاری بوده که از این نسبت در سال گذشته 3 واحد درصد بیشتر است.

این نسبت در دهک دوم نیز برابر با 5 درصد محاسبه می شود که 2 واحد درصد بیشتر از رقم ثبت شده در سال گذشته بوده است.

در ادامه نسبت هزینه نان به کل هزینه دهک دهم برابر با 1 درصد محاسبه می شود که کمترین تغییر را در مقایسه با سال قبل داشته است.

در نهایت مشاهده می شود رشد بیش از 7 برابری قیمت نان فانتزی موجب می شود کل هزینه نان در دهک اول رشد بیشتری را در مقایسه با دهک های بالاتر ثبت کرده و به مرور از فشار آن با افزایش درآمد خانوار کاسته می شود.

 با وجود آن که از یک سو حذف یارانه آردناشی از افزایش قاچاق جلوگیری می کند اما یکی از تبعات آن می تواند رشد بی سابقه سبد نان در مصارف خوراکی های کم در آمد ها باشد.

این در حالی است که دواتفاق دیگر هنوز بررسی نشده است. رشد قیمت ها در سایر محصولات وابسته به آرد صنعتی در صورت حذف یارانه. و احتمال راه افتادن بازار سیاه آرد در داخل در شرایط دو نرخی بودن آرد.

نان