به گزارش اکوایران، این گزارش براساس شکایات مردمی در دستور کار قرار گرفته که از شهریور ماه سال 1400 درباره شبهه سوءمدیریت و عدم انجام تکالیف قانونی در حوزه آب مطرح شده بود.
محمد معتمدی زاده سخنگوی کمیسیون اصل 90 در جلسه امروز مجلس، گزارش این کمیسیون در مورد آسیب شناسی مدیریت منابع آب کشور را قرائت کرد.
او با اشاره به اینکه این کمیسیون بر اساس شکایات مردم، آسیب شناسی در حوزه مدیریت منابع آب را در دستور کار خود داشته، توضیح داد که به دلیل شبهه سوءمدیریت و عدم انجام تکالیف قانونی که منجر به بحرانی تر شدن وضعیت آبخوان های کشور و فرونشست زمین در تعداد زیادی از دشت های ممنوعه شده و نیز وجود تعداد زیادی از سدهای ساخته شده فاقد منابع آبی کافی آغاز شد.
نماینده سیرجان و بردسیر در مجلس در ادامه با اشاره به بررسی این گزارش توسط مدیران و کارشناسان وزارت نیرو و اساتید دانشگاه ها در 3 بخش مدیریت منابع آب، آب های سطحی و آب های زیرزمینی، عنوان کرد: در این آسیب شناسی، ابتدا سعی شد تکالیف قانونی و بالادستی بخش آب وزارت نیرو در برنامه های توسعه چهارم، پنجم و ششم مشخص و با عملکرد وزارت نیرو مقایسه شود.
معتمدی زاده، یادآوری کرده که بعد از آن وضعیت بحرانی موجود را تشخیص دادیم و در انتها تخلفات احتمالی و نیز چالش ها و کمبودها در حوزه منابع آب واکاوی شد تا به راهکارهای لازم برای ایفای تکالیف قانونی برسیم.
سخنگوی کمیسیون اصل 90 قانون اساسی مجلس در ادامه گزارش این کمیسیون درباره آسیبشناسی های انجام شده و راهکارها را ارائه کرد.
روایتی از وضعیت بحرانی منابع آبی کشور
در این گزارش به خلاصهای از وضعیت بحرانی منابع آبی کشور اشاره شده است
- از 609 محدوده مطالعاتی در زمان انجام این مطالعه، 410 محدوده ممنوعه و بحرانی بوده است.
- متوسط نسبت برداشت به آب تجدیدشونده سالیانه در کشور بیش از 90 درصد است. بر این اساس وضعیت فعلی منابع آب کشور، طبق دو شاخص جهانی مهم، شامل شاخص تنش آبی و طبقه بندی فالکن مارک، به ترتیب بحرانی شدید و تنش شدید با کمیابی آب تلقی میشود، البته در بسیاری از دشتها این نسبت بیش از 100 درصد است، برای نمونه در دشت مشهد این نسبت حدود 170 درصد برآورد شده است.
- این شرایط سبب شده تا متوسط افت سالیانه آبخوانهای کشور حدود 55 سانتیمتر، میانگین افت تجمعی 50 ساله آبخوانهای کشور حداقل 25 متر و کسری مخزن تجمعی 15 ساله اخیر، حدود 100 میلیارد متر مکعب شود که در حال افزایش است.
- بر اساس مطالعات سازمان زمین شناسی کشور، در کلیه دشتهای مهم در اغلب استانهای کشور حتی در استانهای غربی که از بارندگی بهتری برخوردارند، فرونشست زمین مشاهده میشود که مقدار آن از 4 تا 5 سانتی متر شروع و در بعضی از دشتها مثل دشت علی آباد قم به 70 سانتی متر میرسد. این میزان در دشت تهران - کرج حدود 30 سانتی متر است. نتیجه فرونشستها تاکنون، ایجاد شکافهای چند کیلومتری و فروریزش زمین در تعداد زیادی از دشتها بوده است. استمرار فرونشست زمین، علاوه بر صدمه جدی به ساختمانها و تاسیسات شهری، با توجه به وجود زیرساختهای مهم مثل خطوط طویل گاز و نفت، آب، خطوط ریل و جاده و شبکههای برق توانیر، میتواند عواقب خسارتبار و فاجعهباری در پی داشته باشد.
- وجود بیش از 550 هزار چاه غیرمجاز شناسایی شده و اضافه برداشت از اغلب چاههای مجاز، در مجموع حدود 15 میلیارد برداشت غیرمجاز را رقم زده است که نشانگر عدم توفیق مدیریت آب کشور در مهار برداشتهای غیرمجاز بوده که از عوامل بحرانی شدن منابع آبی کشور است.
بیتوجهی وزارت نیرو به 3 برنامه توسعهای کشور
همچنین، در این گزارش اشاره شده که وزارت نیرو در سه برنامه توسعهای کشور یعنی برنامههای چهارم، پنجم و ششم به کاهش 25 درصدی کسری مخزن تجمعی دشتهای کشور مکلف بوده اما در این تکلیف توفیقی نداشته است. برای نمونه، میزان این تکلیف در برنامه ششم، کاهش 11 میلیارد متر مکعب از کسری تجمعی بوده است اما نه تنها این کاهشها اتفاق نیافته، بلکه اکنون در برنامه هفتم به 15 میلیارد مترمکعب افزایش یافته است.
در ادامه این گزارش با یادآوری اینکه کمیته تخصصی و سپس شورایعالی آب در تاریخ 25 شهریور ،1393 مصوبهای با عنوان «طرح احیا و تعادلبخشی منابع آب زیرزمینی» با 15 پروژه برای کنترل بهرهبرداری و حفاظت از آبهای زیرزمینی و برونرفت از بحران منابع آب داشتهاند، به 11 پروژه از تکالیف وزارت نیرو و تکالیف سایر دستگاهها همچون وزارت جهاد سازندگی و سازمان زمینشناسی از جمله توسعه و پیادهسازی مدیریت مشارکتی منابع آب، انسداد چاههای غیرمجاز و جلوگیری از اضافه برداشت منابع آب، نصب و بهرهبرداری از کنتورهای هوشمند حجمی و نحوه انسداد چاههای کمبازده کشاورزی، جایگزینی پساب با چاههای کشاورزی در دشتهای ممنوعه و ... اشاره و گفته شده که اجرای پروژههای 11 گانه فوق، قطعا میتوانست از تشدید بحران منابع آب جلوگیری کند اما بررسیهای کارگروه آسیبشناسی مستقر در وزارت نیرو و همچنین مطالعه اخیر اتاق بازرگانی ایران نشان میدهد علیرغم آنکه دستورالعملهای تهیه شده توسط دفاتر تخصصی ستاد وزارت نیرو کامل بوده و ابلاغ هم شده است؛ اما شرکت مدیریت منابع آب از تامین اعتبار کافی برای اجرای این پروژههای مهم خودداری کرده است؛ به نحوی که میتوان گفت هیچکدام از پروژهها 11گانه طرح احیا و تعادل بخشی، مطابق دستورالعملهای ابلاغ شده وزیر نیرو، عملیاتی نشده است.
در ادامه این گزارش تاکید شده است که نتایج حاصل از این آسیبشناسی در جلساتی به اطلاع عباس علیآبادی وزیر نیرو و سیدحمید پورمحمدی رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور رسانده شده است که با موافقت آنان، اکنون کارگروهی مشترک با حضور نمایندگانی از وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان برنامه و بودجه کشور و این کمیسیون، در محل سازمان برنامه در حال برگزاری است.
