حمید آذرمند مدیر اداره تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی در ارتباط تلفنی با صداو سیمای جمهوری اسلامی ایران، در خصوص کارکرد اوراق گام و ابزار تامین مالی گفت: اوراق گام یک ابزار تامین مالی سالم و شفاف برای زنجیره‌های تولید است که می‌تواند تامین مالی زنجیره‌ها را با روش‌های غیر تورمی انجام بدهد.

حمید آذرمند مدیر اداره تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی گفته که این ابزار هم می‌تواند به رشد اقتصادی کمک کند و هم از طریق کمک به ثبات اقتصادی و از طریق کاهش فشار به منابع بانک‌ها و ناترازی بانک‌ها می‌تواند به کاهش تورم هم کمک کند.

از بهمن سال ۱۳۹۹ که بانک مرکزی این اوراق را معرفی کرد تا حدود یک ماه پیش ما در مجموع ۸۸ هزار میلیارد ریال توسط بانک‌ها و روی سامانه بانک مرکزی ما اوراق منتشر کرده ایم.

در چهار هفته گذشته بیش از ۷۵ هزار میلیارد ریال توسط بانک‌های عامل در سامانه بانک مرکزی اوراق منتشر شد علت این افزایش استقبال در درجه اول اصلاح دستورالعمل گام و سامانه گام بود و همین‌طور تصویب بسته تشویقی و ابلاغ آن به شبکه بانکی که حسب این اصلاحات و آن بسته تشویقی الان گردش اوراق در زنجیره‌های تامین برای خرید مواد اولیه یا انتقال آن به بازار سرمایه کالا اختیاری و در اختیار دارنده اوراق هست. همچنین ما حذف اعتباری اوراق را افزایش داده ایم برای بنگاه‌های اقتصادی و طول عمر اوراق را هم که قبلا ۹ ماه بود تا ۱۲ ماه افزایش داده ایم.

مدیر اداره تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی ادامه داد: علاوه بر این با توجه به تشکیل کارگروه‌های متعددی که ما با بانک‌ها و سایر نهاد‌های مالی و تشکل‌های اقتصادی داشته ایم تمامی ذینفعان نسبت به قبل با این اوراق آشنایی بیشتری دارند و علاوه بر آن سقف صدور اوراق را برای بانک‌ها نسبت به قبل به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. مجموع این اقدامات منجر به این شد که استقبال خوبی اخیرا از این ابزار به عنوان یک ابزار تامین مالی سالم و شفاف به عمل بیاید.

مدیر اداره تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی درباره چگونگی تهیه این اوراق توسط تولیدکنندگان گفت: در روش‌های سنتی تامین مالی تولید کننده باید به بانک مراجعه می‌کرد و تسهیلاتی را دریافت می‌کرد و این تسهیلات را صرف خرید مواد اولیه می‌کرد در این روش زنجیره‌ای به طور خاص با اوراق گام، تولید کننده و فروشنده مواد اولیه با یکدیگر توافق می‌کنند و به بانک عامل که هر بانکی می‌تواند باشد مراجعه می‌کنند و با ارائه صورتحساب، بانک اوراق گام را صادر می‌کند و تعهد بازپرداخت اوراق گام طبیعتا با خریدار موارد اولیه است و این اوراق در اختیار ذی‌نفع که همان فروشنده مواد اولیه است قرار می‌گیرد

آذرمند تصریح کرد: فروشنده مواد اولیه می‌تواند این اوراق را یا تا سررسید نگهداری کند و در سررسید به بانک مراجعه کند و پول خود را با تضمین بانک دریافت کند و یا می‌تواند هر زمان که اراده کرد آن را به بازار سرمایه عرضه کند این اوراق نماد دارد و می‌تواند در بازار سرمایه به فروش برسد. یا می‌تواند بابت خرید مواد اولیه از همین اوراق استفاده کند و آن را به یک بنگاه دیگر منتقل کند.

مدیر اداره تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی همچنین در مورد تضمین این اوراق گفت: تضمین این اوراق با بانک عامل است و بانک‌ها بازپرداخت آن را تماما تضمین می‌کنند لذا دارنده اوراق می‌تواند با اطمینان از تضمین بانک این اوراق را از بنگا‌ه‌ها بپذیرد.

جزئیات طرح گام بانک مرکزی و فرایند انتشار اوراق گام

طرح گام یک راهکار برای مقابله با تحریم ها است که به کاهش فشارهای اقتصادی می انجامد. این طرح نخستین بار در اواخر سال 1399 اجرایی شد. رئیس وقت بانک مرکزی در هنگام اجرای این طرح به حل مشکل سرمایه در گردش بنگاه ها اشاره کرد. با در نظر گرفتن این هدف، تولیدکنندگان و بانک ها به کمک این طرح با هم مرتبط می‌شوند و به جای استفاده از پول نقد به اوراق بهادار متوسل خواهند شد. در آغاز چهار بانک ملی، ملت، تجارت و صادرات به سامانه گام متصل شدند و پس از آن بانک های دیگر هم چون پاسارگاد، سپه، مسکن، کشاورزی، رفاه کارگران، صنعت و معدن، توسعه صادرات ایران، توسعه تعاون، پارسیان و شرکت دولتی پست بانک نیز به این طرح پیوستند.

این اوراق به صورت یک‌ شکل از جانب بانک هایی که تایید بانک مرکزی را دارند، منتشر می‌شوند.  سطح اعتبار بانک‌های صادرکننده، ارزش این اوراق را مشخص می‌کند. پس اوراق گام یک بانک دولتی که سرمایه بیشتری دارد نرخ پایین تری خواهد داشت. چون ریسک اعتباری آن کمتر است. منطقی است که اوراق بهادار گام منتشره از جانب یک بانک خصوصی با سرمایه پایین، با نرخ بالاتری همراه باشد. هرچند ممکن است فرایند عرضه و تقاضا موجب فاصله قیمت از ارزش ذاتی شود.

سازوکار اوراق گام

تولید کننده با مراجعه به بانک و با توجه به مواد خام مورد نیازش، درخواست مبلغی از اوراق بهادار گام می کند. بانک نیز پس از انجام اعتبارسنجی و وضعیت واحد تولیدی، میزان اوراق مجازی را که می‌تواند به او ارائه کند، مشخص می کند. پس از این‌ که میزان مجاز اوراق مشخص شد، تولیدکننده باید به سراغ یک فروشنده مواد اولیه برود و فاکتور خریدی از او دریافت کند و به بانک تحویل دهد. در ادامه این فرایند، اوراق صادر و به فروشنده تحویل داده می‌شود. به همین صورت تولیدکننده می‌تواند که مواد خام اولیه موردنیاز خود را تامین کند. تولیدکننده با در دست داشتن این اوراق تا مدتی معین که در سررسید آن درج شده است، می‌تواند مواد خام را تهیه کند. اگر هم تمایلی به این کار نداشته باشد، می‌تواند اوراق مذکور را در بازار بورس به فروش برساند. به این شکل بدون افزودن نقدینگی در چرخه تولید، هم تأمین مالی و هم فعالیت بازار بورس مورد توجه قرار گرفته است.

اصلاحات بانک مرکزی برای دستورالعمل گام

بانک مرکزی 23 فروردین ماه 1401 در راستای ارتقای شیوه‌های تأمین مالی سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی از طریق توسعه نظام تأمین مالی زنجیره‌ای، دستورالعمل گواهی اعتبار مولد (گام) به عنوان یکی از ابزارهای اصلی تأمین مالی زنجیره تأمین را مورد اصلاح و بازنگری قرار داد. به منظور توسعه کاربرد اوراق، در دستورالعمل اصلاحی عنوان «بنگاه متقاضی» به «متقاضی» اصلاح شده به طوری که رکن متقاضی اوراق می‌تواند اشخاص حقیقی را نیز شامل شود. با توجه به استفاده از اوراق مذکور در تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و نیاز به افزایش زمان سررسید، حداکثر زمان سررسید اوراق از 9 ماه به 12 ماه افزایش یافته است. با عنایت به هدف اصلی طراحی این ابزار به منظور تأمین مالی سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و لزوم گردش حداکثری اوراق گام در زنجیره تولید، موضوع انتقال اوراق به بازار سرمایه امری اختیاری تلقی گردیده و متقاضی بین امکان نگهداری تا سررسید و انتقال در شبکه بانکی با قیمت اسمی تا سررسید و انتقال به بازار سرمایه مخیر می‌باشد. محدودیت یک ششم برای انتقال اوراق به بازار سرمایه حذف شده است.  به منظور تشویق بنگاه‌ها به استفاده از اوراق یاد‌شده، سقف اعتباری هر بنگاه متعهد معادل 120 درصد از فروش سال آخر آن بنگاه برمبنای صورت های مالی حسابرسی شده پس از کسر مانده تسهیلات مرتبط با تأمین مالی سرمایه در گردش بنگاه مربوطه و تعهدات ناشی از اوراق گام قبلی منتشره نزد شبکه بانکی تعیین شده است. به منظور افزایش انعطاف پذیری اوراق در تامین مالی زنجیره‌ها، محدودیت کلی صدور اوراق گام حداقل 65 درصد برای بنگاه‌های کوچک و متوسط و مابقی برای بنگاه‌های بزرگ، حذف شد.