طی سال‌های اخیر، قوانین متعددی در راستای تقویت تولید داخلی و محدود کردن واردات بی‌رویه تصویب شده ، اما اجرای این قوانین با موانع و چالش‌های بسیاری مواجه بوده است. ضعف در اجرای قوانین، قاچاق گسترده کالا، عدم تخصیص صحیح تسهیلات بانکی به تولیدکنندگان و گرایش مصرف‌کنندگان به کالاهای خارجی از جمله عواملی است که مانع تحقق کامل این سیاست‌ها شده است.

اهمیت حمایت از تولید داخلی و نقش آن در اقتصاد کشور

تولید داخلی یکی از مؤلفه‌های اصلی قدرت اقتصادی هر کشور است. زمانی که سیاست‌های حمایتی از تولید داخلی به‌درستی اجرا شود، نتایج مثبتی در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور مشاهده خواهد شد.

۱. کاهش نرخ بیکاری و افزایش اشتغال پایدار

یکی از مهم‌ترین آثار حمایت از تولید ملی، افزایش فرصت‌های شغلی و کاهش نرخ بیکاری است. با رونق واحدهای تولیدی و توسعه صنایع داخلی، زمینه برای ایجاد مشاغل جدید فراهم می‌شود. این مسئله علاوه بر بهبود شرایط معیشتی مردم، باعث کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از بیکاری نیز خواهد شد.

۲. کاهش وابستگی به واردات و افزایش خودکفایی صنعتی

وابستگی بیش‌ازحد به واردات، امنیت اقتصادی کشور را تهدید می‌کند. در شرایطی که بسیاری از کالاها در داخل کشور تولید می‌شوند، واردات بی‌رویه این محصولات نه‌تنها به تولیدکنندگان داخلی ضربه می‌زند، بلکه موجب خروج بی‌رویه ارز از کشور نیز می‌شود. حمایت هدفمند از تولید داخلی، کشور را در مسیر خودکفایی و کاهش وابستگی به کشورهای دیگر قرار می‌دهد.

۳. حفظ ارزش پول ملی و جلوگیری از خروج ارز

یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش ارزش پول ملی در سال‌های اخیر، خروج ارز از کشور برای واردات کالاهای غیرضروری بوده است. وقتی مردم به خرید کالای داخلی ترغیب شوند و تولید داخلی رونق بگیرد، میزان خروج ارز کاهش یافته و در نتیجه، ارزش پول ملی تثبیت خواهد شد.

۴. افزایش صادرات و توسعه بازارهای جهانی

یکی از مزایای اصلی حمایت از تولید داخلی، افزایش کیفیت و رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در بازارهای جهانی است. در صورتی که صنایع داخلی موردحمایت قرار بگیرند و از فناوری‌های روز دنیا استفاده کنند، می‌توانند در عرصه صادرات نیز موفق عمل کنند و درآمدهای ارزی کشور را افزایش دهند.

۵. تقویت بنیه اقتصادی کشور و افزایش درآمدهای مالیاتی

رونق تولید داخلی، به افزایش تولید ناخالص داخلی و تقویت اقتصاد ملی منجر می‌شود. همچنین با افزایش درآمد واحدهای تولیدی، درآمدهای مالیاتی دولت افزایش می‌یابد که می‌تواند در بهبود زیرساخت‌های اقتصادی کشور هزینه شود.

قوانین حمایتی تولید ملی؛ از تصویب تا اجرا

در سال‌های اخیر، دولت و مجلس شورای اسلامی قوانین متعددی را در راستای حمایت از تولید داخلی تصویب کرده‌اند. برخی از مهم‌ترین این قوانین عبارت‌اند از:

• قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور که دستگاه‌های دولتی را ملزم می‌کند برای تأمین نیازهای خود، از محصولات داخلی استفاده کنند.

• قانون ممنوعیت واردات کالاهای دارای مشابه داخلی که به‌منظور جلوگیری از واردات کالاهایی که در داخل کشور تولید می‌شوند، تصویب شده است.

• قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور که با هدف کاهش هزینه‌های تولید و تسهیل فضای کسب‌وکار اجرا شده است.

• سیاست‌های تعرفه‌ای برای کنترل واردات کالاهای غیرضروری که تعرفه گمرکی برخی کالاهای مشابه تولید داخلی را افزایش داده است.

با این حال، اجرای این قوانین با چالش‌های بسیاری مواجه است و در بسیاری از موارد، ضعف در نظارت و عدم اجرای صحیح، موجب شده که تأثیر این قوانین در حمایت از تولید ملی کاهش یابد.

چالش‌های اجرای قوانین حمایت از تولید ملی

۱. قاچاق و واردات غیرقانونی کالا

قاچاق کالا یکی از مهم‌ترین تهدیدها برای تولیدکنندگان داخلی است. ورود بی‌رویه کالاهای خارجی، بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی، باعث می‌شود که تولیدکنندگان داخلی نتوانند در رقابت با این کالاها دوام بیاورند.

۲. پیچیدگی قوانین و بوروکراسی اداری

یکی از موانع اصلی تولیدکنندگان داخلی، مشکلات اداری و فرآیندهای پیچیده دریافت مجوزهای تولید و تسهیلات مالی است. بسیاری از واحدهای تولیدی برای دریافت جوازهای بهره برداری ، با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند که موجب کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری در بخش تولید شده است.

۳. کمبود نقدینگی و نرخ بالای تسهیلات بانکی

تأمین سرمایه در گردش یکی از مشکلات اصلی تولیدکنندگان داخلی است. بانک‌ها به‌جای حمایت از بخش تولید، منابع مالی خود را به سمت فعالیت‌های غیرمولد سوق داده‌اند. 

۴. ضعف در بازاریابی و فرهنگ‌سازی برای خرید کالای ایرانی

بسیاری از مصرف‌کنندگان، همچنان به خرید کالاهای خارجی تمایل دارند. این موضوع لزوم انجام تبلیغات گسترده، فرهنگ‌سازی و ارتقای کیفیت کالاهای داخلی را بیش‌ازپیش برجسته می‌کند.

راهکارهای عملی برای حمایت از تولید داخلی

۱. تشدید نظارت بر اجرای قوانین و برخورد با قاچاق کالا

دولت باید با ایجاد سامانه‌های هوشمند و نظارت دقیق‌تر، از ورود کالای قاچاق جلوگیری کند و با متخلفان برخورد قاطع داشته باشد.

۲. ارائه تسهیلات مالی به تولیدکنندگان

دولت و بانک‌ها باید تسهیلات کم‌بهره و با بازپرداخت طولانی‌مدت به واحدهای تولیدی ارائه کنند تا توان رقابت و توسعه آن‌ها افزایش یابد.

۳. کاهش هزینه‌های تولید و بهبود فضای کسب‌وکار

کاهش مالیات‌های سنگین بر تولید، بهبود زیرساخت‌های صنعتی و تسهیل فرآیندهای اخذ مجوز، ازجمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود فضای کسب‌وکار و افزایش تولید کمک کند.

۴. فرهنگ‌سازی برای خرید کالای ایرانی

رسانه‌ها، نهادهای فرهنگی و فعالان اقتصادی باید با تبلیغات مؤثر، مردم را به خرید محصولات داخلی تشویق کنند. همچنین تولیدکنندگان نیز باید کیفیت محصولات خود را افزایش داده و اعتماد مصرف‌کنندگان را جلب کنند.

حمایت از تولید ملی، نباید صرفاً در حد شعار باقی بماند. دولت، بخش خصوصی و مردم، باید همگام با یکدیگر، برای تحقق این هدف تلاش کنند. اجرای صحیح قوانین حمایتی، کاهش هزینه‌های تولید، کنترل واردات غیرضروری و فرهنگ‌سازی برای مصرف کالای ایرانی، چهار رکن اساسی تحقق جهش تولید و اشتغال پایدار در کشور هستند. اگر این سیاست‌ها به‌درستی اجرا شوند، اقتصاد ایران می‌تواند در جهت خودکفایی و رونق پایدار حرکت کند.