به گزارش اکوایران، در حالی که چین میکوشد خود را بهعنوان بازیگری کلیدی در معماری جدید امنیتی و اقتصادی خاورمیانه تثبیت کند، همزمان با تلاش برای تعمیق روابط ایران و عربستان، اختلافات قدیمی تهران و ابوظبی بار دیگر به سطح آمده است. مواضع سرسختانه ایران درباره جزایر سهگانه، حمایت آشکار امارات از سوی برخی بازیگران بینالمللی و پیامهای متناقض پکن، تصویری پیچیده از توازن قدرت، دیپلماسی و رقابت ژئوپلیتیکی در خلیج فارس ترسیم میکند؛ جایی که گذشته حلنشده و آینده در حال شکلگیری، همزمان با یکدیگر برخورد میکنند.
چین میانجی ایران و عربستان
به نوشته رویترز، وانگ یی وزیر امور خارجه چین، در چارچوب سفری به خاورمیانه که از امارات متحده عربی آغاز شده و قرار است در اردن پایان یابد، روز یکشنبه در ریاض با جاسم محمد البدیوی، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس، دیدار کرد. او همچنین بهطور جداگانه با مقامهای ارشد عربستان سعودی نیز ملاقات داشت. هدف از این سفر تقویت معادلات اقتصادی و همچنین ایجاد بستری پویا برای تحقق تجارت آزاد میان چین و این کشورها بود. وانگ یی افزود دستیابی به یک توافق موفق تجارت آزاد، «پیامی قوی به جهان درباره دفاع از چندجانبهگرایی» ارسال خواهد کرد و تأکید کرد چین از تقویت استقلال راهبردی، هماهنگی بیشتر و پیشبرد روند همگرایی در میان کشورهای عضو این بلوک حمایت میکند.
در این سفر چین حمایت خود را برای تقویت روابط میان ایران و عربستان اعلام کرد و تحقق این رویداد را نکتهای مثبت برای تقویت امنیت و ثبات در خاورمیانه معرفی کرد. به دنبال این رویکرد هفته گذشته، سومین نشست سهجانبه ایران، عربستان سعودی و چین در تهران برگذار شد تا به دنبال آن یکی از مهمترین فصلهای جدید در مسیر شکلگیری معماری نوین امنیت و دیپلماسی در غرب آسیا اتفاق بیافتد. این نشست ادامه روندی است که از اسفند ۱۴۰۱ آغاز شد؛ زمانی که ایران و عربستان پس از شش سال قطع رابطه، با میانجیگری چین در پکن توافق آشتی امضا کردند و مسیر بازگشت به دیپلماسی را در پیش گرفتند. چین تأکید کرد که همچنان در کنار تهران و ریاض خواهد ماند و از گامهایی که دو کشور برای توسعه روابطشان برمیدارند، حمایت میکند.
نشست سوم تهران از این منظر اهمیت ویژهای دارد که نشان میدهد مسیر میانجیگری چین و روند تنشزدایی ایران و عربستان نهتنها متوقف نشده بلکه وارد مرحله نهادسازی، عملیاتیسازی و ایجاد سازوکارهای پایدار شده است. همانگونه که تختروانچی در آغاز نشست تأکید کرد، هدف امروز تنها حفظ توافق پکن نیست، بلکه تبدیل آن به الگویی برای همکاری منطقهای و تقویت اعتماد متقابل است.
چین رفیق روزهای دشوار نیست!
با اینحال وانگ یی، وزیر امورخارجه چین در ادامه سفر خود به کشورهای حوزه خلیج فارس با مقامات اماراتی دیدار کرد. در این سفر وزیر امورخارجه چین طی بیانیه مشترک ادعایی با امارات حق مالکیت این کشور بر جزایر سهگانه ایرانی را برای چندمین بار متوالی تایید کرد. اقدامی که با واکنش از جانب مقامات ایرانی روبهرو شد. اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت امور خارجه با اظهار تاسف از اصرار امارات بر بهرهبرداری اشتباه از حضور هر هیات دیپلماتیک در این کشور جهت طرح ادعای ارضی علیه ایران، تکرار ادعای بیاساس و نادرست در مورد جزایر ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک در بیانیه پایانی سفر وزیر امور خارجه چین به امارات را محکوم کرد.
به نوشته کاسپین پست، اوایل این هفته، علیاکبر ولایتی، مشاور ارشد رهبری در امور بینالملل، با صدور پیامی تند، امارات را به مطرح کردن «ادعاهای استعماری بیاساس» درباره جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی متهم کرد. بیانیه او که توسط خبرگزاری مهر منتشر و بهطور گسترده در رسانههای ایرانی بازنشر شد، بسیار فراتر از یک موضعگیری معمول دیپلماتیک بود. این اظهارات در واقع کیفرخواستی علیه سیاست خارجی امارات، نقش این کشور در منازعات منطقهای و بهطور ضمنی، همسویی راهبردی آن با ایالات متحده به شمار میرفت.
این نخستین بار نیست که مسئله این جزایر بهعنوان نمادی از تنشهای ژئوپلیتیک دوباره مطرح میشود. اما زمانبندی، لحن و شرایط کلی منطقه باعث شده این دور از تنشها معنادارتر از همیشه باشد. در عمق ماجرا، این اختلاف صرفاً یک دعوای حقوقی بر سر مالکیت نیست؛ بلکه پنجرهای است به نحوه نگاه دو کشور به خودشان در خاورمیانهای که بهسرعت در حال تغییر است.
ایران؛ جزایر سهگانه خط قرمز ماست
به نوشته امواج مدیا، ایران این موضوع را "خط قرمزی" غیرقابل مذاکره میداند که اجماعی فراگیر در داخل کشور از آن پشتیبانی میکند. همزمان، شورای همکاری نیز همچنان از ادعاهای امارات حمایت میکند. بیانیهی ۴۶ نشست شورای همکاری خلیج فارس، که در ۱۲ آذر در منامه صادر شد، شش بند را به مناقشه بر سر ابوموسی و تنب بزرگ و تنب کوچک اختصاص داد. این سند ادعایی این جزایر را "جزئی جداییناپذیر" از قلمرو امارات مینامد و ایران را بهدلیل آنچه اقدامات تحریکآمیز توصیف شده، محکوم میکند. این بیانیهی کمسابقه و تند، تمامی اقدامات ایران در این جزایر را "باطل و بیاثر" اعلام کرد. همچنین از تهران خواست به پیشنهادهای امارات برای مذاکرات مستقیم یا داوری در دیوان بینالمللی دادگستری بهمنظور تعیین مالکیت این سرزمینها پاسخ دهد.
پس از جنگ خلیج فارس در سالهای ۱۹۹۰–۱۹۹۱، امارات امیدوار بود ایران موضع خود را تعدیل کند. اما اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیسجمهور وقت ایران، بهطور مشهور اعلام کرد که این جزایر تنها «از میان دریایی از خون» به امارات بازخواهند گشت. این جمله هنوز هم درک امارات از ایران را شکل میدهد. با این حال، ایران با مجموعهای فزاینده از صداها روبهرو است که خواستار تغییرند؛ شورای همکاری در سالهای اخیر بیانیههای مشترکی دربارهی این جزایر نهتنهت با اتحادیه اروپا، بلکه با چین و روسیه دو شریک کلیدی تهران نیز صادر کرده است. این امر جمهوری اسلامی را با حمایت خارجی اندکی برای موضع خود مواجه کرده است.
با این حال، فشارها احتمالاً همچنان به عرصهی اظهارات دیپلماتیک و هشدارهای علنی محدود خواهد ماند و به رویارویی نظامی گسترش نخواهد یافت.
