سیگنال رم و ظهور مثلث دیپلماتیک غیرمنتظره؛ ملونی واسطه توافق تهران و ترامپ می‌شود؟

به گزارش اکوایران، خبرنگار ایتالیایی، چچلیا سالا پس از سه هفته بازداشت در ایران به رم بازگشت. او پس از دستگیری یک مهندس ایرانی در میلان به درخواست آمریکا، در تهران بازداشت شده بود. برخی ناظران گمان می‌کنند که این اقدامات ممکن است نوعی عملیات متقابل باشد. آزادی سالا می‌تواند نشان‌دهنده احتمال تبادل زندانی باشد و همچنین بیانگر آن است که ایران تمایل دارد این مسئله را پیش از بازگشت رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، دونالد ترامپ به کاخ سفید حل‌وفصل کند.

«تلاش‌های فشرده دیپلماتیک و اطلاعاتی»

به نوشته امواج مدیا، دفتر نخست‌وزیر ایتالیا، جورجیا ملونی، در بیانیه‌ای در ۸ ژانویه اعلام کرد که سالا «با تلاش‌های فشرده از طریق کانال‌های دیپلماتیک و اطلاعاتی» آزاد شده است. وزیر امور خارجه ایتالیا، آنتونیو تاجانی نیز در توییتی این تحول را اعلام کرد و از «دیپلماسی و کار تیمی» تقدیر کرد.

رسانه‌های ایتالیایی در تاریخ ۸ ژانویه تصاویری از ورود سالا به رم منتشر کردند. گزارش‌ها حاکی از آن است که او در زندان اوین تهران در شرایط انفرادی نگهداری می‌شد.

چچلیا سالا، ۲۹ ساله، خبرنگار روزنامه و پادکستر، در تاریخ ۱۹ دسامبر به اتهام «نقض قوانین جمهوری اسلامی» بازداشت شده بود. چند روز پیش از آن، یک مهندس ایرانی در ایتالیا به درخواست مقامات آمریکایی به اتهام انتقال فناوری پهپاد به ایران بازداشت شده بود. 

محمد عابدینی، مهندس ایرانی، در تاریخ ۱۶ دسامبر توسط مقامات ایتالیایی به درخواست آمریکا و به اتهام نقض تحریم‌ها دستگیر شد. عابدینی متهم است که قطعات پهپادی را تأمین کرده که به گفته واشنگتن در حمله‌ای در سال ۲۰۲۴ که منجر به کشته شدن سه سرباز آمریکایی در اردن شد، استفاده شده‌اند.

در اوایل ژانویه، درخواست آزادی مشروط عابدینی رد شد. یک جلسه دادگاه برای بررسی درخواست او جهت انتقال به حبس خانگی در تاریخ ۱۵ ژانویه برنامه‌ریزی شده است.

تنش‌های دیپلماتیک 

این دو دستگیری به تنش‌های دیپلماتیک بین ایران و ایتالیا منجر شد. در واکنش‌های متقابل، رم و تهران در تاریخ‌های ۲ و ۳ ژانویه سفرای ایران و ایتالیا را احضار کردند. ایران بازداشت عابدینی را «سیاسی و خصمانه» و «گروگان‌گیری» توصیف کرد. 

در حالی که وزارت امور خارجه ایتالیا ارتباط احتمالی میان پرونده‌های سالا و عابدینی را تأیید نکرد، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا پیشنهاد کرد که سالا توسط تهران به عنوان «اهرم سیاسی» مورد استفاده قرار گرفته است.

برخی مفسران احتمال دخالت مستقیم یا غیرمستقیم دونالد ترامپ در آزادی سالا را مطرح کرده‌اند. 

مهدی نخل‌احمدی، روزنامه‌نگار ایرانی مقیم تورین، بیان کرده است که تهران ممکن است سالا را آزاد کرده باشد تا نظر مساعد جورجیا ملونی را جلب کند، زیرا او رابطه خوبی با رئیس‌جمهور منتخب آمریکا دارد.

شاهد مدرس، تحلیل‌گر ایرانی مستقر در رم، نیز گمانه‌زنی کرده که ترامپ ممکن است در دیدار خود با ملونی در تاریخ ۵ ژانویه در فلوریدا، او را ترغیب کرده باشد تا عابدینی و سالا را مبادله کنند، زیرا نمی‌خواست این مسئله به چالشی در دوران ریاست‌جمهوری‌اش تبدیل شود.

این در شرایطی است که نخست وزیر ایتالیا اعتراف  کرده که آزادی سالا از زندان اوین تهران با «مثلث‌ دیپلماتیک» ایتالیا، جمهوری اسلامی و ایالات متحده ممکن شده است. جورجیا ملونی در یک کنفرانس خبری با تأیید ارتباط میان موضوع چچیلیا سالا و پرونده محمد عابدینی، افزود: «واشنگتن در آزادی خانم سالا نقش داشت و مسئله استرداد محمد عابدینی به آمریکا همچنان در جریان است». او تأکید کرد که مذاکرات برای استرداد عابدینی با واشنگتن ادامه دارد و وزارت دادگستری ایتالیا پیگیر این پرونده است.

تبادلات اخیر 

طی دو سال گذشته، ایران چندین زندانی برجسته خارجی و دو تابعیتی را در ازای آزادی شهروندان ایرانی بازداشت‌شده و اموال بلوکه‌شده خود در خارج از کشور آزاد کرده است:

- در ژوئن ۲۰۲۴، حمید نوری، مقام پیشین قضایی که در سوئد به حبس ابد محکوم شده بود، در ازای یوهان فلودرُس و سعید عزیزی، شهروندان سوئدی، آزاد شد. 

- در سپتامبر ۲۰۲۳ ایران چندین شهروند آمریکایی از جمله سیامک نمازی، تاجر ایرانی-آمریکایی، را آزاد کرد. در مقابل، واشنگتن پنج شهروند ایرانی را آزاد کرد و ۵.۵ میلیارد یورو از اموال بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی را آزاد کرد.

- در می ۲۰۲۳ ایران اولیویه وندکستیل، امدادگر بلژیکی را که به ۴۰ سال زندان و ۷۴ ضربه شلاق محکوم شده بود، آزاد کرد. در مقابل، بلژیک دیپلمات ایرانی اسدالله اسدی را که به اتهام تلاش برای بمب‌گذاری در یک تجمع منافقین در فرانسه به ۲۰ سال زندان محکوم شده بود، آزاد کرد.

مسیر آینده

تداوم بازداشت شهروندان خارجی و دو تابعیتی ایرانی، با واکنش کشورهای غربی و گروه‌های حقوق بشری مواجه شده و به وجهه بین‌المللی ایران آسیب رسانده و صنعت گردشگری را نیز دچار اختلال کرده است.

با وجود این انتقادات، ایران به مبادله این بازداشت‌شدگان با شهروندان خود که غالباً به دلیل نقض احتمالی تحریم‌های آمریکا در کشورهای ثالث دستگیر شده‌اند، پرداخته است. تهران همچنین موفق به دسترسی به دارایی‌های مسدودشده خود در خارج از کشور شده، هرچند این دسترسی تنها برای تجارت غیرتحریمی بوده است.

با این حال، تهران ممکن است امیدوار باشد که با آزادی چچلیا سالا، بتواند حسن‌نیتی نزد جورجیا ملونی به دست آورد. با توجه به پیشینه ملونی و روابط نسبتاً پایدار ایتالیا با ایران، نخست‌وزیر ایتالیا ممکن است در جایگاهی منحصربه‌فرد برای میانجی‌گری میان ایران و دولت جدید ترامپ باشد.