به گزارش اکوایران، برخی دیپلماتها و تحلیلگران غربی معتقدند که اعمال مجدد تحریمهای سازمان ملل علیه ایران که تحت توافق هستهای سال ۲۰۱۵ لغو شده بودند، قدرتهای غربی را به میز مذاکره در مورد چگونگی مهار و نظارت بر برنامه هستهای ایران بازمیگرداند.
آخرین تیر غرب
به نوشته خبرگزاری رویترز، قدرتهای اروپایی فرانسه، بریتانیا و آلمان - که به عنوان تروئیکای اروپا شناخته میشوند - امیدوار بودند که تهدید اسنپبک ایران را وادار به تسلیم در برابر خواستههایی مانند اجازه سریع به بازرسان هستهای سازمان ملل برای بازگشت به تأسیسات هستهای بمباران شده توسط اسرائیل و ایالات متحده در ماه ژوئن و از سرگیری مذاکرات با ایالات متحده در مورد فعالیتهای اتمی خود کند.
اما با وجود شدت گرفتن اقدامات در آخرین لحظات فعالیتهای دیپلماتیک در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، تروئیکا ادعا کرد که ایران برای جلوگیری از اجرایی شدن اسنپبک در روز یکشنبه کار زیادی انجام نداد. یک نماینده تندرو مجلس ایران که به دلیل حساسیت مذاکرات نخواست نامش فاش شود، در ساعات پایانی مذاکرات به رویترز گفت: «مکانیسم ماشه آخرین تیر غرب است. وقتی ماشه را بکشند، دیگر چیزی برایشان باقی نخواهد ماند. آنها چماق را که بالای سر ما نگه داشتهاند - وقتی استفاده شود، تمام میشود. دیگر هیچ اهرم فشاری وجود نخواهند داشت».
برگ برنده
دیپلماتهای غربی ادعا میکنند که به عکس تصور تهران، آمریکا و تروئیکای اروپایی اهرم فشار پیشنهاد لغو این تحریمها و سایر تحریمها را همچنان خواهند داشت. اما لغو تحریمها فرآیندی دشوار است که احتمال کمتری دارد به امتیازات سریعی مانند امتیازاتی که سه کشور اروپایی اخیراً به دنبال آن بودند، منجر شود.
اریک بروئر از اندیشکده ابتکار تهدید هستهای به رویترز گفته: «ایالات متحده با بمباران سایتهای کلیدی ایران از «برگ برنده» خود استفاده کرد. و در حالی که برنامه هستهای قطعاً به عقب رانده شده است، اما از بین نرفته است». او گفت: «ایران حاضر نیست شرایط ایالات متحده را برای یک توافق بپذیرد. اما ایالات متحده هنوز به وضوح برای هرگونه راه حل پایدار به یک توافق نیاز دارد. بنابراین از بسیاری جهات، ما به جایی که شروع کردیم، بازگشتهایم».
بازگشت سریع تحریمها، ایران را ملزم میکند که تمام فعالیتهای مرتبط با غنیسازی را به حالت تعلیق درآورد و واردات هر چیزی را که میتواند به این فعالیتها یا توسعه سیستمهای پرتاب سلاح هستهای مانند موشکهای بالستیک کمک کند، ممنوع میکند. آنها همچنین تحریم تسلیحاتی و تحریمهای هدفمند را علیه دهها فرد و نهاد اعمال خواهند کرد.
پاسخ تهران
با فعال شدن مکانیسم ماشه، ایران اعلام کرده که به صورت دیپلماتیک تلافی خواهد کرد و حتی ممکن است همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را بیشتر کاهش دهد؛ آن هم درست زمانی که قدرتهای غربی و آژانس بینالمللی انرژی اتمی خواستار پاسخگویی در مورد وضعیت ذخایر عظیم اورانیوم غنیشده با غنای بالا هستند.
یک مقام ارشد ایرانی کمی قبل از شروع به کار مکانیسم ماشه به رویترز گفته: «اگر مکانیسم ماشه فعال شود و تحریمها بازگردد، ما قطعاً در روابط خود با آژانس بینالمللی انرژی اتمی تجدیدنظر خواهیم کرد. محدودیتهای بازرسیها قطعاً تشدید خواهد شد».
پس از آنکه اسرائیل کمپین بمباران خود را آغاز کرد، مجلس ایران قانونی را تصویب کرد که همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را به حالت تعلیق درآورد و بازرسیها را ملزم به تأیید شورای عالی امنیت ملی خود کرد. ایران و آژانس در این ماه توافقی را اعلام کردند که قرار بود راه را برای از سرگیری کامل بازرسیها هموار کند، اما از آن زمان تاکنون پیشرفت کمی حاصل شده است.
بازی خطرناک
دیپلماتهای تروئیکا به رویترز گفتند که به استراتژی خود از سال ۲۰۰۳ بازخواهند گشت که ترکیبی از فشار و گفتگو. با این حال، برخلاف یک دهه پیش، قدرتهای بزرگ پس از رویدادهایی مانند جنگ در اوکراین دچار اختلاف شدهاند و این امر فشار بر ایران برای رسیدن به توافق را دشوارتر میکند. روسیه و چین بعدازظهر جمعه در آخرین لحظات تلاش کردند تا مانع از بازگشت تحریمها در شورای امنیت سازمان ملل شوند -تلاشی که در نهایت شکست خورد.
یکی از دیپلماتهای تروئیکا به رویترز گفته: «همکاری ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی از قبل محدود بوده و میتواند بدتر هم شود، اما فکر نمیکنم که این کشور برای خروج از NPT (پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای) اقدامی انجام دهد». او افزود که فکر نمیکند چین یا روسیه شتاب هستهای ایران را بپذیرند. «و اگر این کار را میکردند، اسرائیل این کار را نمیکرد».چگ
یک مقام اسرائیلی گفت که اسرائیل فعلاً دلیلی برای از سرگیری حملات به ایران ندارد، مگر اینکه تهران برنامه هستهای خود را مخفیانه پیش ببرد و افزود: «آنها میدانند که ما در حال رصد هستیم.»
به نظر میرسد که این بنبست دیپلماتیک قرار است وارد مرحلهای پرتنش و طولانی شود و عدم اطمینان در مورد فعالیتهای ایران در میدان، احتمالاً در غیاب بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی، افزایش یابد.
علی واعظ از گروه بینالمللی بحران به رویترز گفته: «برای ایرانیها، رشد برنامه هستهای نقطه کلیدی اهرم فشار آنها قبل از جنگ بود - اما اکنون این مسئله با ابهام مواجه است. اما این یک قمار خطرناک است: اگر ایران تلاش کند بخشهایی از برنامه خود را احیا کند و با وجود عدم حضور بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی در محل، این اقدام شناسایی شود، تنها نگرانیها در مورد نیات آن افزایش خواهد یافت».
