به گزارش اکوایران، فارن افرز در گزارشی نوشت پس از سالها جنگ و بیاعتمادی عمیق میان اوکراین و روسیه، بحث دربارهی تضمینهای امنیتی پس از پایان احتمالی جنگ، به یکی از محورهای اصلی گفتوگوهای دیپلماتیک تبدیل شده است. کارشناسان غربی معتقدند که کییف برای امضای هر توافقی، نیازمند ضمانتهای واقعی از سوی متحدانش است؛ ضمانتهایی که در صورت حمله مجدد مسکو، بلافاصله فعال شوند.
فارس نوشت، در همین راستا، برخی دولتها از مدل «ماده پنجم ناتو» سخن گفتهاند، اما واقعیت میدانی چیز دیگری را نشان میدهد. ناتو طی جنگ کنونی بارها تأکید کرده که وارد جنگ مستقیم با روسیه نخواهد شد و حاضر نیست نیروهایش را در خاک اوکراین مستقر کند. بنابراین، وعدههایی از این دست فاقد بازدارندگی واقعیاند و در کرملین نیز چنین تهدیدهایی جدی گرفته نمیشود.
نسخهی غربی از بازدارندگی هوشمند
پیشنهاد تازهای که اکنون در محافل آمریکایی و اروپایی در حال شکلگیری است، بهجای «دخالت مستقیم»، بر «مکانیزم بازگشت خودکار» (اسنپبک) متکی است. بر اساس این طرح، اگر روسیه پس از توافق صلح، بار دیگر به اوکراین حمله کند، مجموعهای از اقدامات از پیش تعیینشده بهصورت خودکار فعال خواهند شد:
بازگرداندن تحریمهای اقتصادی شدید،
قطع مجدد دسترسی بانکهای روسی به سامانه سوئیفت،
اعمال محدودیتهای صادراتی فناوری،
و از سرگیری کمکهای مالی و نظامی گسترده به کییف.
این طرح قرار است بهصورت قانونی در پارلمانهای آمریکا و اروپا تصویب شود تا اجرای آن به تصمیمات سیاسی لحظهای وابسته نباشد.
تحریمها؛ اولین واکنش فوری
در چارچوب این مکانیزم، تحریمها نخستین ابزار واکنش خواهند بود. با هر نقض آتشبس از سوی روسیه، ایالات متحده و اتحادیه اروپا باید فوراً تحریمهای مالی و بانکی را بازگردانند و داراییهای روسیه در خارج را مسدود کنند. همچنین محدودیتهای صادراتی بر کالاهای دوکاربردی و فناوریهای حساس از سر گرفته میشود.
افزون بر آن، نظام تحریمی میتواند چندسطحی باشد: در مرحله اول مسدودسازی داراییها، در مرحله دوم تحریم حوزههای حملونقل و بیمه و در مرحله سوم اعمال تحریمهای ثانویه علیه شرکتهای کشورهای ثالث که به اقتصاد جنگی روسیه یاری میرسانند.
کمکهای نظامی هدفمند؛ از دفاع تا تهاجم
در دوران صلح احتمالی، کمکهای نظامی غرب به اوکراین بهسمت تجهیز دفاعی مانند سامانههای ضدتانک، پدافند هوایی و پهپادهای دفاعی سوق پیدا خواهد کرد. اما اگر روسیه آتشبس را نقض کند، جریان تسلیحاتی بهسرعت تغییر کرده و اوکراین مجهز به تسلیحات تهاجمیتر میشود:
موشکهای بردبلند مانند ATACMS آمریکایی و استورمشدو فرانسوی،
جنگندههای مدرن و سامانههای توپخانهای،
و مجوز استفاده از این تسلیحات علیه اهداف نظامی در داخل خاک روسیه.
به موازات این کمکها، اشتراکگذاری اطلاعات و دادههای هدفگیری نیز از سر گرفته میشود.
پشتوانه مالی پایدار برای جنگ یا بازسازی
بُعد مالی این تضمینها نیز اهمیت ویژهای دارد. بر اساس طرح «صندوق تثبیت اوکراین»، کشورهای گروه هفت موظف خواهند بود بودجهای دائمی برای کمک به کییف تأسیس کنند. در زمان صلح، این صندوق صرف بازسازی و ثبات اقتصادی میشود، اما با شروع مجدد جنگ، منابع مالی برای بودجه دفاعی و تولید نظامی بسیج خواهد شد.
فعالسازی خودکار؛ کلید اعتبار طرح
نویسندگان طرح بر ضرورت خودکار بودن اجرای آن تأکید دارند. در صورت طرح شکایت اوکراین از نقض آتشبس، وزرای خارجه کشورهای ضامن باید ظرف ۴۸ ساعت تشکیل جلسه دهند. مگر آنکه اکثریت کشورها ادعای اوکراین را رد کنند، مکانیزم «بازگشت» بهطور خودکار فعال میشود. این سازوکار بار اثبات را بر دوش روسیه میگذارد و مانع از «نقض تدریجی» توافق میشود.
تولید از پیش، آمادگی از همیشه
برای تسریع واکنش، آمریکا و اروپا باید از هماکنون قراردادهایی با صنایع دفاعی خود برای تولید تسلیحات موردنیاز امضا کنند و مهمات را در انبارهای مرزی پیشموضع ذخیره نمایند. همچنین مراکز آموزش نیروهای اوکراینی در آلمان، لهستان و بریتانیا باید همواره آماده پذیرش نیروهای جدید باشند.
بازبینی سالانه و شفافیت دموکراتیک
این نظام تضمینی قرار است سالانه مورد بازبینی قرار گیرد. گزارش مشترک آمریکا و اتحادیه اروپا درباره وضعیت امنیتی اوکراین، به همراه جلسات استماع در پارلمانهای ملی، ضامن مشروعیت و پایداری این سازوکار خواهد بود.
بازدارندگی امکانپذیر و نه خیالی
این تضمینها هرچند به شکوه ماده پنجم ناتو نیستند، اما برخلاف آن، واقعی و قابل اجرا هستند. اوکراین نباید به وعدههایی تکیه کند که غرب در دهه گذشته از اجرای آن سر باز زده است.
راهحل «بازگشت خودکار» با ترکیب تحریم، کمک مالی و تسلیحاتی، پیام روشنی به کرملین میدهد: هر تجاوز تازه، پاسخی فوری و دردناک در پی خواهد داشت. این طرح اگرچه دخالت مستقیم نظامی را رد میکند، اما میتواند تعادل بازدارندگی را به سود کییف تثبیت و راه را برای صلحی پایدار هموار کند.
