به گزارش اکوایران، وقتی دونالد ترامپ، در مصر بر صحنه ظاهر شد تا توافق آتشبس میان اسرائیل و حماس، که با میانجیگری آمریکا حاصل شده بود را اعلام کند، صفی از رهبران جهان مانند سیاهیلشکرهایی در یک درام سیاسی، پشت سر او ایستاده بودند.
صحنهای گویا از دیپلماسی امروز؛ انزواگرایی یا شکل دادن جهان به دلخواه خود؟
به گزارش اسوشیتدپرس، این صحنه، تصویری گویا از وضعیت امروز دیپلماسی جهانی بود: دولتهای اروپایی در تلاشند نقشی مؤثر در میانجیگری جنگ غزه ایفا کنند، اما در مقابل، رهبر شعار «اول آمریکا» در مرکز صحنه قرار گرفته و متحدان دیرینه اروپایی را به حاشیه رانده است. در عرصهای نزدیکتر، رهبران اروپایی با موفقیتهای محدود کوشیدهاند تا بر واکنش ترامپ نسبت به ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، در جنگ اوکراین تأثیر بگذارند، جنگی که پیامدهای عمیقی برای آینده قاره دارد.
لیندسی نیومن، کارشناس ریسکهای ژئوپلیتیکی و ستوننویس رسانه گزرو میگوید. «آیا اروپا قادر است بر ترامپ تأثیر بگذارد؟ فکر میکنم پاسخ کوتاه این است… خیر. سیاستها و مواضع دولت ایالات متحده چه درباره اوکراین، چه اسرائیل و چه روابطش با اروپا توسط خود رئیسجمهور و اطرافیانش تعیین میشود. عمدتاً توسط شخص رئیسجمهور.»
به گفته نیومن، دستور کار بلندپروازانه جهانی ترامپ نشان میدهد آنهایی که فکر میکردند «اول آمریکا» به معنی انزواگرایی است، اشتباه میکردند. او دارد جهان را بر اساس تصویر ذهنی خودش بازسازی میکند.»
شکافها و اندکی پیشرفت درباره اوکراین
حمایت اروپا از اوکراین در برابر تجاوز روسیه، با تمایل ترامپ برای پایان دادن به جنگ حتی به بهای واگذاری بخشی از سرزمینهای اوکراین در تضاد قرار گرفته است. تلاش رهبران اروپایی برای متقاعد کردن ترامپ به حفظ حمایت از کییف، نتایج متفاوتی داشته است. این هفته ترامپ سرانجام با اعمال تحریم علیه صنعت نفت و گاز روسیه موافقت کرد؛ اقدامی که پس از ماهها فشار دوحزبی در واشنگتن و لابی گسترده اوکراین و متحدان اروپایی انجام شد.
با این حال، به نظر میرسد انگیزه اصلی او نه راضی کردن متحدان اروپایی، بلکه ناامیدی از پوتین است، زیرا نتوانسته رئیسجمهور روسیه را قانع کند تا مستقیماً با ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین گفتوگو کند. ترامپ با لحنی آزرده روز چهارشنبه گفت: «هر بار با ولادیمیر صحبت میکنم، گفتوگوهای خوبی داریم، اما هیچ نتیجهای ندارد. فقط احساس کردم وقتش رسیده بود. خیلی منتظر ماندیم.»
ناامیدی از تلاشها برای پایان دادن به جنگ
ترامپ پنهان نکرده که از ناتوانیاش در پایان دادن به جنگی که اکنون سه سال و نیم از آن میگذرد، ناراضی است، موضوعی که در کارزار انتخاباتی وعده داده بود در «روز اول بازگشتش به کاخ سفید» حل خواهد کرد. او زلنسکی را در دفتر بیضی سرزنش کرده، با پوتین در آلاسکا دیدار داشته و فرستادگانی به مسکو و کییف اعزام کرده است، اما هنوز نتوانسته دو طرف را به میز مذاکره بکشاند. با این حال، تنها چند روز پس از دیدار با پوتین، ترامپ در کاخ سفید میزبان زلنسکی و شماری از رهبران اروپایی بود و گفت که ایالات متحده آماده است از تلاشهای اروپا برای نظارت بر هر توافق صلح احتمالی در اوکراین حمایت کند.
ترامپ اشاره کرده که ممکن است به کییف اجازه دهد از موشکهای تاماهاک دوربرد برای حمله به خاک روسیه استفاده کند، اما در عین حال از خواسته پوتین برای واگذاری کامل منطقه دونباس شرقی، حتی بخشهایی که روسیه هنوز اشغال نکرده، توسط اوکراین نیز حمایت ضمنی نشان داده است.
رئیسجمهور و تیمش استدلال میکنند که بزرگترین جنگ اروپا از زمان جنگ جهانی دوم اهمیت چندانی برای منافع مستقیم ایالات متحده ندارد و این اروپاییها هستند که باید مسئولیت بیشتری برای پایان دادن به آن بر عهده بگیرند. رهبران اروپایی از تحریمهای جدید نفت و گاز استقبال کردند؛ اقدامی که امانوئل ماکرون، رئیسجمهور فرانسه، آن را «نقطه عطف» خواند.
اما خود اروپا نیز بر سر اوکراین دچار شکاف است. اتحادیه اروپا با ۲۷ عضو هنوز در تلاش است طرحی را نهایی کند که بر اساس آن از داراییهای مسدودشده روسیه به عنوان وثیقه برای اعطای یک وام بزرگ به اوکراین استفاده شود. بلژیک که بخش عمدهای از این داراییها در آن نگهداری میشود، خواهان تضمینهایی است تا دیگر کشورها نیز در صورت انتقام اقتصادی روسیه، سهمی از هزینهها بپذیرند.
در مقابل، ویکتور اوربان، نخستوزیر روسگرای مجارستان، با حمایت اتحادیه از کییف مخالف است. با این حال، به گفتهی گرگوار روس، مدیر برنامه اروپا و روسیه در اندیشکده «چتم هاوس»، در حال حاضر پیشرفتهایی در مسیر تثبیت موضعی واحدتر اروپا در برابر ترامپ حاصل شده است. او گفت: «من وحدت کامل را نمیبینم، اما از سوی دیگر، نشانهای از فروپاشی جدی هم نمیبینم. و از نظر اروپا، همین خودش یک پیروزی محسوب میشود.»
تمرکز ترامپ بر خاورمیانه
نفوذ اروپا در متوقف کردن جنگ اسرائیل و حماس حتی از این هم ضعیفتر است. به گفته روس: « بیایید صادق باشیم، اروپا واقعاً هیچ تأثیر محسوسی نداشته.» با این حال، اروپا بهزودی برای بازسازی غزه، هم از نظر مالی و هم از نظر فنی، فراخوانده خواهد شد. اتحادیه اروپا بزرگترین تأمینکننده کمک مالی به فلسطینیها در جهان است، اما نفوذ چندانی بر اسرائیل ندارد، بخشی به این دلیل که کشورهای اروپایی درباره نحوهی برخورد با این مناقشه دچار اختلاف هستند.
از زمان شکلگیری آتشبس شکنندهای که ترامپ آن را در ۱۳ اکتبر در نشست شرمالشیخ مصر «یک فرصت تاریخی برای رها شدن از دشمنیهای قدیمی» خواند، او و تیمش پیدرپی از مصر، قطر، ترکیه و عربستان سعودی تمجید کردهاند، اما درباره نقش اروپا سکوت اختیار کردهاند.
سفیر ترامپ در اسرائیل، مایک هاکبی، حتی در شبکه ایکس یکی از مقامات ارشد دولت بریتانیا را «متوهم » نامید، زیرا او گفته بود لندن در حصول توافق غزه نقشی اساسی داشته است. ناراحتی دولت آمریکا تا حدی ناشی از اقدام بریتانیا و فرانسه است که ماه گذشته همراه با چند کشور دیگر، دولت فلسطین را به رسمیت شناختند. آتشبس دستکم بهطور موقت از حجم انتقادات اروپا علیه اسرائیل و بهویژه علیه حمایت بیقید و شرط آمریکا از آن کاسته است.
جاناتان شنزر، تحلیلگر پیشین وزارت خزانهداری آمریکا در حوزه تأمین مالی تروریسم، گفت این آتشبس فضای تازهای برای هماهنگی بیشتر میان آمریکا و اروپا ایجاد کرده است. او که اکنون مدیر اجرایی اندیشکدهی بنیاد دفاع از دموکراسیها در واشنگتن است، گفت: «آتشبس ترامپ باعث شد انتقادهای تند اروپا به زمزمهای فروکش کند. این وضعیت به همه طرفها امکان داده تا بهصورت سازندهتری پیش بروند.»
لیندسی نیومن نیز گفت به نظر میرسد ترامپ بیشتر به دنبال گسترش روابط با کشورهای خاورمیانه است تا با اروپا. او افزود: «دولتهای متوالی آمریکا همیشه تلاش کردهاند از خاورمیانه فاصله بگیرند، اما حالا تقریباً به نظر میرسد شاهد نوعی چرخش دوباره بهسوی منطقه هستیم.»
خبرهای نسبتاً خوب برای اروپا
تهاجم روسیه به اوکراین و افزایش رفتار تهاجمی مسکو در قبال کشورهای عضو ناتو، برای اروپا زنگ خطر جدی بود، بهویژه با توجه به تهدیدهای مکرر ترامپ مبنی بر اینکه اگر کشورهای اروپایی سهم بیشتری برای دفاع از خود نپردازند، آمریکا از دفاع از آنان خودداری خواهد کرد.
این تهدیدها اثر خود را گذاشتهاند. بسیاری از کشورهای اروپایی اکنون بودجه دفاعی خود را افزایش دادهاند. بدترین ترسهای اروپا از دوره دوم ریاستجمهوری ترامپ تاکنون محقق نشده است. او نه نیروهای آمریکایی را از اروپا بیرون کشیده و نه از ناتو خارج شده است. همچنین سیاست تعرفههای جهانی او هنوز به اعمال مالیات ۱۰۰ درصدی بر کالاهای اروپایی منجر نشده است.
بریتانیا، که در سال ۲۰۲۰ از اتحادیه اروپا خارج شد، اکنون از نظر سیاسی، اقتصادی و نظامی بیش از گذشته به همسایگان اروپایی خود نزدیک شده است و نخستوزیر، کیر استارمر، به یکی از کانالهای اصلی ارتباطی بین واشنگتن و اروپا تبدیل شده است.
کاتلین برک، استاد بازنشسته تاریخ معاصر در کالج دانشگاهی لندن، گفت ترامپ برای وحدت احترام قائل است و «اگر اروپاییها با هم بمانند، میتوانند امیدوار باشند که تأثیری داشته باشند. ترامپ شاید واقعاً فهمیده باشد که داشتن متحدان همیشه بهتر از داشتن دشمنان است.»
