پشت پرده توقیف جنجالی یک نفت‌کش؛ راه هاوانا از کاراکاس می‌گذرد؟

به گزارش اکوایران، توقیف نفتکش ونزوئلا از سوی ایالات متحده در دریای کارائیب با واکنش‌های متعددی روبه‌رو شده است.

گفته می‌شود این نفت‌کش در حال حرکت به سمت کوبا و کمک‌رسانی به این کشور بود. کوبا به عنوان متحد همیشگی ونزوئلا از زمان اتحاد میان رهبران کاریزماتیک خود (چاوز و کاسترو) همواره مورد توجه آمریکا و مهاجرینی که از این کشور آمده‌اند، بوده است. 

نفتکشی که قرار بود به کوبا برسد

به نوشته نیویورک‌تایمز، نفتکشی که این هفته توسط ایالات متحده در سواحل ونزوئلا توقیف شد، بخشی از تلاش دولت ونزوئلا برای حمایت از کوبا بوده است. این نفتکش که «اسکیپر» نام دارد، طبق داده‌های داخلی شرکت دولتی نفت ونزوئلا، در ۴ دسامبر ونزوئلا را ترک کرده و نزدیک به دو میلیون بشکه نفت خام سنگین این کشور را حمل می‌کرد.

مقصد کشتی، براساس داده‌ها، بندر ماتانزاس در کوبا ثبت شده بود. دو روز پس از حرکت، اسکیپر بخش کوچکی از محموله خود که حدود ۵۰ هزار بشکه بود را به کشتی دیگری به نام «نپتون ۶» منتقل کرد؛ کشتی‌ای که سپس به سمت شمال و به سوی کوبا حرکت کرد. به گفته یک مقام آمریکایی مطلع از این موضوع، پس از این انتقال، اسکیپر با بخش اعظم محموله نفتی خود به سمت شرق و آسیا تغییر مسیر داد.

شریان حیانی برای هاوانا

نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، و پیش از او هوگو چاوز، طی چند دهه نفت را با قیمت‌هایی به‌شدت یارانه‌ای به کوبا ارسال کرده‌اند؛ اقدامی که منبعی حیاتی و کم‌هزینه برای این جزیره فقیر فراهم کرده است. در مقابل، دولت کوبا طی سال‌ها ده‌ها هزار پزشک، مربی ورزشی و به‌طور فزاینده نیروهای امنیتی را برای مأموریت به ونزوئلا اعزام کرده است. این تبادل به‌ویژه از آن جهت اهمیت یافته که مادورو برای محافظت از خود در برابر افزایش حضور نظامی آمریکا در حوزه کارائیب، به محافظان شخصی و افسران ضدجاسوسی کوبایی تکیه کرده است.

با این حال، طبق اسناد و داده‌های ردیابی نفتکش‌ها، در سال‌های اخیر تنها بخشی از نفت ونزوئلا که برای کوبا در نظر گرفته شده، واقعاً به این جزیره رسیده است. به گفته چندین فرد نزدیک به دولت ونزوئلا، بخش عمده نفت اختصاص‌یافته به کوبا در عمل به چین فروخته شده و درآمد حاصل از آن ارز خارجی به‌شدت مورد نیاز دولت کوبا را تأمین کرده است. از سوی دیگر نفتی که از ونزوئلا به کوبا می‌رسد، برای تولید برق و تأمین سوخت هواپیماها و ماشین‌آلات استفاده می‌شود، اما برای جلوگیری از قطعی‌های گسترده برق که در بحبوحه بحران اقتصادی فراگیر، گریبان‌گیر این جزیره شده، کافی نیست.

کوبا؛ حلقه گمشده معادله ونزوئلا

به نقل از نیویورک‌تایمز، وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی ایالات متحده در دولت ترامپ، مارکو روبیو، مدت‌هاست در پی فلج کردن یا سرنگونی دولت کوباست؛ دولتی که پیوندهای امنیتی و اقتصادی نزدیکی با ونزوئلا دارد. او یکی از معماران اصلی کارزار فزاینده فشار نظامی علیه ونزوئلا به شمار می‌رود. هرچند کنار زدن مادورو یکی از اهداف فوری سیاست آمریکا به نظر می‌رسد، تحقق آن می‌تواند رؤیای چنددهه‌ای دیگر روبیو را نیز محقق کند: وارد آوردن ضربه‌ای تعیین‌کننده به کوبا.

براساس ادعای خوان اس. گونزالس، دستیار ارشد کاخ سفید:« وقتی ونزوئلا سقوط کند، کوبا هم به دنبال آن خواهد آمد». روبیو در محافل عمومی نیز به این ایده اشاره کرده است. او اوایل سال ۲۰۱۹ به رادیوی NPR گفت که تضعیف کوبا می‌تواند «محصول جانبی خوشایند» تغییر دولت در ونزوئلا باشد، حتی اگر «منطق مرکزی» فشار برای برکناری مادورو نباشد. او گفت: «هر چیزی که به یک دیکتاتوری کمونیستی آسیب بزند، چیزی است که من از آن حمایت می‌کنم».

در محافل خصوصی، صراحت او بیشتر بوده است. به گفته یکی از دستیاران پیشین سنا که اغلب در این گفت‌وگوها حضور داشت، روبیو در دوران سناتوری خود به‌طور منظم درباره حمایت مادورو از هاوانا با همکارانش، مقامات آمریکایی و دیپلمات‌های خارجی صحبت می‌کرد. این دستیار سابق گفت روبیو «چشم‌اندازی را ترسیم می‌کرد» که در آن، جدا کردن ونزوئلا از کوبا پیامدهایی فاجعه‌بار برای دولت کوبا خواهد داشت. در حالی که ترامپ و روبیو فشار علیه مادورو را در چارچوب مبارزه با قاچاق مواد مخدر از آمریکای لاتین توجیه می‌کنند، تندروهای ضدکوبا این وضعیت را فرصتی برای وارد آوردن ضربه‌ای جدی به دولت هاوانا می‌بینند. خوزه دانیل فرر، چهره مخالف کوبایی که پس از آزادی از زندان در اکتبر به آمریکا گریخت و با روبیو دیدار کرد، در گفت‌وگویی گفت برکناری مادورو «سقوط، یا دست‌کم احتمال سقوط، رژیم هاوانا ـ که سرچشمه شر است ـ را نیز تسهیل خواهد کرد».

تحقق رؤیای تمام عمر؛ این یک کینه خانوادگی است

برای روبیو، دیدن فروپاشی دولت کوبا تحقق رؤیای تمام عمر خواهد بود. خانواده او سه سال پیش از پیروزی انقلاب کمونیستی فیدل کاسترو در سال ۱۹۵۹، از کوبا به فلوریدا مهاجرت کردند. روبیو که در سیاست جمهوری‌خواهان فلوریدا رشد کرد، خود را دشمن سرسخت کاسترو «یک دیکتاتور شرور و خون‌ریز» و جانشینانش معرفی کرد. روبیو در دوران سناتوری، همواره سرکوب سیاسی و نقض حقوق بشر در کوبا را برجسته می‌کرد و با هرگونه تلاش برای کاهش فشار آمریکا بر دولت این کشور مخالفت می‌ورزید. زمانی که در سال ۲۰۱۵ نامزدی خود برای ریاست‌جمهوری را اعلام کرد، این کار را از «برج آزادی» در میامی انجام داد؛ ساختمانی که زمانی مرکز پذیرش پناهندگان کوباییِ گریخته از حکومت کاسترو بود.

بنجامین جی. رودز، معاون پیشین مشاور امنیت ملی باراک اوباما، می‌گوید: «روبیو محصول سیاست ضدکوبایی میامی است». او اضافه کرد: «در میامی همواره این باور وجود داشته که اگر دومینوی ونزوئلا بیفتد، دومینوی کوبا هم سقوط خواهد کرد». ترامپ در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان نامزد انتخاباتی ابتدا گفته بود گشایش اوباما به سوی هاوانا «اشکالی ندارد»، اما بعدها موضع سخت‌گیرانه‌تری همسو با حزبش اتخاذ کرد. او در سال ۲۰۱۹ در میامی و در جمع ونزوئلایی‌ها گفت «هیچ‌چیز» برای آینده کوبا بهتر از «تولد دوباره آزادی و دموکراسی در ونزوئلا» نخواهد بود.

چاوز، کاسترو و تولد یک اتحاد

شراکت مدرن کوبا و ونزوئلا از تحسین فیدل کاسترو نسبت به هوگو چاوز، سلف مادورو، شکل گرفت؛ رهبر محبوب فقرا که پس از یک انقلاب نافرجام، در سال ۱۹۹۹ با پیروزی در انتخابات به قدرت رسید. هر دو رهبر اقتدارگرا بودند که بازار آزاد و «امپریالیسم آمریکا» را نکوهش می‌کردند و در عین حال، برادری سوسیالیستی خود را می‌ستودند. چاوز حتی در هفتاد و پنجمین سالروز تولد کاسترو، میزبان او در کاراکاس شد و همراه با هزاران نفر برایش «تولدت مبارک» خواند.

در دوران چاوز، ونزوئلا روزانه نزدیک به ۱۰۰ هزار بشکه نفت با تخفیف سنگین به دولت کاسترو ارسال می‌کرد؛ شریان حیاتی برای اقتصادی که دهه‌ها تحریم آمریکا آن را زمین‌گیر کرده بود. در مقابل، کاسترو هزاران نیروی نظامی و اطلاعاتی اعزام کرد که به آموزش و نظارت بر نیروهای امنیتی مادورو کمک کردند.

گونزالس هشدار داد که نقش کوبایی‌ها در ونزوئلا گاه اغراق‌آمیز جلوه داده می‌شود، اما گفت آن‌ها به مادورو مشاوره می‌دهند، عملیات ضدجاسوسی انجام می‌دهند و وفاداری را تحمیل می‌کنند. او گفت: «تمام اعضای ارتش و تیم امنیت ریاست‌جمهوری تحت کنترل شدید هستند. آن‌ها گزینش‌شده‌اند و مثل شاهین زیر نظرند. اگر از خط خارج شوند، سر از زندان درمی‌آورند و تا حد مرگ شکنجه می‌شوند».

ریسک سیاسی رژیم چنج

پیمان «نفت در برابر امنیت» پس از مرگ چاوز و کاسترو نیز دوام آورد. اما تحریم‌های سخت‌گیرانه‌ای که ترامپ در دوره نخست خود اعمال کرد و جو بایدن آن‌ها را حفظ کرد، توان مادورو برای تقسیم منابع را کاهش داده است. بنا بر داده‌های اخیر PDVSA که رویترز روز جمعه گزارش داد، ونزوئلا اکنون روزانه حدود ۲۷ هزار بشکه نفت به کوبا می‌فرستد؛ رقمی که کمتر از یک‌چهارم میزان ارسال در دوران اوج چاوز است.

مادورو که در سال ۲۰۱۳ به قدرت رسید، فاقد کاریزمای اغراق‌آمیز سلف خود است، اما همچنان تنها رهبر انقلابی سوسیالیست در آمریکای لاتین در سنت کاسترو به شمار می‌رود. برجسته‌ترین رقیب سیاسی او ماریا کورینا ماچادو، رهبر مخالفان ونزوئلا و حامی بازار آزاد است که مدت‌ها مورد حمایت روبیو بوده است. وزیر خارجه آمریکا رسماً از نامزدی او برای جایزه صلح نوبل حمایت کرد؛ جایزه‌ای که او در اکتبر برنده شد.

رویکرد روبیو در قبال ونزوئلا و کوبا همچنین برای خود او ریسک سیاسی به همراه دارد؛ چرا که منتقدان شبح سیاست‌های پرهزینه «تغییر رژیم» را می‌بینند که آمریکا بارها آزموده و در آن‌ها ناکام مانده است. در میان این منتقدان برخی از سرسخت‌ترین حامیان ترامپ نیز دیده می‌شوند، از جمله استیو بنن، استراتژیست پیشین کاخ سفید، تاکر کارلسون، مجری پادکست، و لورا لومر، مشاور غیررسمی ترامپ.