جهنم روی زمین؛ چگونه سیسی «مادر جهان» را به ورطه نابودی کشاند؟

به گزارش اکوایران، عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر مدت‌ها قبل از کودتای ۲۰۱۳ که او را به قدرت رساند، تصوراتی درباره رهبری کشورش داشت.

به نوشته مید‌ل‌ایست آی، پیش از آنکه السیسی به قدرت برسد، از رویایی تعریف کرد در آن با انور السادات، رئیس‌جمهور فقید مصر ملاقات کرده بود: «به او گفتم که می‌دانم رئیس‌جمهور خواهم شد و او گفت نیز که می‌دانم رئیس‌جمهور بعد خواهی بود».

عبدالفتاح سعید حسین خلیل السیسی، ششمین رئیس‌جمهور مصر است که در ۱۹ نوامبر ۱۹۵۴ در قاهره به دنیا آمد. پدرش تاجر عتیقه‌جات و مادرش خانه‌دار بود.

زمانی که السیسی برای اولین‌بار رئیس‌جمهور شد، هیچ حزب و پلتفرم سیاسی دقیقی نداشت و تنها دو وعده اصلی داد: اینکه طی دو سال ریاست‌جمهوری، رونق اقتصادی به ارمغان بیاورد و تروریسم را از بین ببرد.

اما با گذشت ۱۰ سال از آغاز حکومتش، مصری‌ها فقیرتر شده و به نظر می‌رسد که هدف اصلی جنگ او با تروریسم مخالفان سیاسیش باشند.

سیسی کیست و چگونه به قدرت رسید؟

سیسی در سال ۱۹۷۷ از آکادمی نظامی مصر فارغ‌التحصیل شد. او سپس در نیروهای مسلح خدمت کرد. در طول دوران نظامی خود، او در کالج فرماندهی و ستادی بریتانیا و کالج جنگ ارتش ایالات متحده تحصیل کرد. او همچنین تا زمانی که حسنی مبارک، رئیس‌جمهور اسبق در سال ۲۰۱۱ برکنار شد، رئیس اطلاعات نظامی بود.

با رفتن مبارک، السیسی جوانترین عضو شورای نظامی موقت حاکم، شورای عالی نیروهای مسلح شد که در ژوئن ۲۰۱۲، قدرت را به محمد مرسی، اولین رئیس‌جمهور منتخب دموکراتیک مصر سپرد.

دو ماه بعد و در تغییری ناگهانی، مرسی السیسی را به عنوان وزیر دفاع و فرمانده کل ارتش منصوب کرد. در این مدت، السیسی به عنوان یک میانجی بین مرسی و اعضای اپوزیسیون ظاهر شد.

نقش سیسی در کودتای ۲۰۱۳

یک سال پس از آغاز حکومت مرسی و پس از اعتراضات گسترده ضددولتی در پس‌زمینه نابسامانی سیاسی و اقتصادی، سیسی کودتای موفقی را در ۳ ژوئن علیه دولت انجام داد، رئیس‌جمهور و کارکنان ارشدش را بازداشت کرد و دولت موقت را تشکیل داد که خودش به عنوان جانشین نخست‌وزیر در آن خدمت می‌کرد.

در طول ماه‌های پس از برکناری مرسی، السیسی با رد هرگونه قصد نامزدی برای ریاست‌جمهوری تأکید کرد که اقدام او کودتا نبود. حامیان سیسی اعتراضات را دومین انقلاب پس از انقلاب ژانویه ۲۰۱۱ می‌دانستند که مبارک را سرنگون کرد. در مقابل، مخالفان سیسی آن را کودتای خونینی علیه مشروعیت مردمی و اراده مصری‌ها که از طریق دموکراسی ابراز شده بود، خواندند.

در ماه‌های پس از کودتا و در حالی که هزاران معترض حامی مرسی در بدترین روزهای خشونت‌بار پلیس کشور به ضرب گلوله کشته یا بازداشت شدند، السیسی مسئول آن‌چیزی بود که گروه‌های حقوق بشر آن را جنایات احتمالی علیه بشریت توصیف می‌کردند.

این سرکوب به کشتار رابعه معروف شد که طی آن، بیش از هزار معترض که خواستار پایان‌دادن به کودتا بودند، طی یک روز در میدان رابعه قاهره توسط نیروهای امنیتی کشته شدند.

با حفظ سمت به عنوان معاون نخست‌وزیر، السیسی سمت خود به عنوان وزیر دفاع را نیز حفظ کرد و به چهره عمومی دولت جدید تبدیل شد. پیش از کشتار رابعه، او به دنبال «مجوز» مستقیمی از مردم مصر برای مدیریت آنچه تروریسم می‌خواند، بود. سرانجام در مارس ۲۰۱۴، السیسی از حرفه نظامی خود بازنشسته شد و اعلام کرد که به عنوان نامزد در انتخابات ریاست‌جمهوری می ۲۰۱۴ شرکت خواهد کرد.

السیسی کی رئیس‌جمهور شد؟

السیسی با حمدین صباحی، یکی از سیاستمداران چپ که از کودتا حمایت کرد، وارد رقابت شد و کسب ۹۷ درصد آرا، به عنوان رئیس‌جمهور سوگند یاد کرد.

این انتخابات ساختگی تلقی شد، زیرا اکثر مخالفان احتمالی السیسی، از جمله مرسی و حامیانش در گروه اخوان‌المسلمین همراه با رهبران ارشد اپوزیسیون سایر احزاب که مخالف کودتا بودند و رهبران جوان سکولار انقلاب ۲۰۱۱، در زندان به سر می‌بردند.

چهار سال بعد، السیسی دوباره مجدداً انتخاب شد و اصلاحات قانون اساسی را در سال ۲۰۱۹ ارائه کرد که به او اجازه می‌دهد چهار سال، برای دوره‌های شش‌ساله رئیس‌جمهور باشد. در حال حاضر، السیسی سومین دوره ریاست‌جمهوری خود را پس از پیروزی در انتخابات دسامبر ۲۰۲۳ سپری می‌کند. اگر اوضاع به همین منوال پیش برود، او موظف است در سال ۲۰۲۳ کناره‌گیری کند.

در هر انتخاباتی که پس از کودتای ۲۰۱۳ انجام شد، مخالفان احتمالی السیسی حذف، زندانی یا رد صلاحیت شدند. این شامل احمد شفیق، آخرین نخست‌وزیر دوران مبارک و رقیب اصلی مرسی در ریاست‌جمهوری بود که بنا بر گزارش‌ها، پس از تهدید توسط یک افسر ارشد اطلاعاتی، مجبور شد از رقابت سال ۲۰۱۸ کنار برود.

عبدالمنعم ابوالفتوح رقیب دیگر السیسی است که پس از فراخوان برای تحریم انتخابات ۲۰۱۸، بازداشت شد. نفر سوم نیز ژنرال سامی عنان نام دارد که برای یک سال در بازداشت به سر برد و از زمان اعلام نامزدی برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۸، در حصر خانگی قرار دارد.

احمد طنطاوی، آخرین رقیب السیسی و سیاستمدار چپگراست که پس از انتخابات سال ۲۰۲۳ بازداشت شده و در حال حاضر، به اتهام فعالیت‌های تبلیغاتی غیرمجاز در حال گذراندن محکومیت خود است.

برنامه السیسی برای مصر

السیسی در آغاز حکومت خود پلتفرم انتخاباتی دقیقی ارائه نکرد. در عوض، او وعده‌های گسترده‌ای برای بهبود استانداردهای زندگی و حمایت از فقیرترین اقشار جامعه داد.

او با استفاده از عباراتی مانند «مصر مادر جهان است»، متعهد شد که دوباره آن را در سطح جهانی قرار دهد. این سبک ارتباطی و تبلیغاتی به گوش مردم خوش آمد و به نظر می‌رسد محبوبیت او برای چندین سال را تضمین کرد.

السیسی همچنین از بی‌توجهی رهبران قبلی به مردم ابراز تأسف کرد. او وعده رونق اقتصادی بی‌سابقه‌ای ظرف دو سال را داد. سال ۲۰۱۵ و با محقق‌نشدن این وعده، او قول داد که سال ۲۰۲۰ شاهد اوج توسعه اقتصادی قابل‌توجهی خواهد بود. وقتی دوباره در عمل به وعده‌اش شکست خورد، بحران کرونا و جنگ روسیه و اوکراین را مقصر دانست.

با این حال، شاخص‌های اقتصادی دوران حکومت او به طور مداومی بدتر می‌شود. مصر با ۱۰۶ میلیون نفر، پرجمعیت‌ترین کشور عربی است. بانک جهانی تخمین زد که نزدیک به ۳۰ درصد از جمعیت آن در سال ۲۰۱۹ فقیر بودند و میلیون‌ها نفر دیگر در معرض خطر سقوط به زیر خط فقر قرار داشتند.

هنگام روی کار آمدن السیسی در سال ۲۰۱۴، هر دلار با هفت پوند معامله می‌شد؛ اما از آن زمان، ارزشش بیش از ۶۰۰ درصد کاهش یافته است. هزینه مواد غذایی نیز به دلیل نوسانات ارزی افزایش یافته است. در ژوئن ۲۰۲۴، دولت برای اولین‌بار در ۳۵ سال، قیمت نان یارانه‌ای را تا ۳۰۰ درصد افزایش داد.

در حالی اقتصاد در سقوط قرار گرفته، السیسی به سرزنش این و آن روی آورد. در ژانویه ۲۰۲۳، او رسانه‌ها را عامل واکنش منفی مردم در مورد هزینه‌های غذا دانست. در سخنرانی دیگری در اکتبر ۲۰۲۳، السیسی مخالفان خود را «دروغگو، خرابکار و شرور» خواند؛ زیرا منتقدان میلیاردها دلار هزینه پروژه‌های زیربنایی را به خاطر مشکلات اقتصادی مصری‌ها زیر سؤال برده بودند. السیسی گفت: «آیا شما مصری‌ها جرئت ندارید تا با نخوردن غذا، بسازید و پیشرفت کنید؟ اگر بهای پیشرفت و سعادت ملت گرسنگی و تشنگی است، پس نخوریم و ننوشیم».

او افزود: «آرمان ملت ما را تضعیف نکرده و ما را دست‌مایه خنده جهان نکنید. محکم بایستید و شرایط سختی را که در حال گذرانیم، به یک موهبت تبدیل کنید».

تقلای السیسی برای حل بحران اقتصادی

از زمان به قدرت رسیدن السیسی، بدهی مصر بیش از سه برابر شده و به ۱۶۵ میلیارد دلار رسیده است. علاوه بر این، ۱۳۲ میلیارد دلار اقساط و بهره بدهی خارجی را در مدت مشابه پرداخت کرده که بیشتر این پرداخت‌ها برای هزینه‌های دولتی است. در ماه فوریه، ذخایر ارز خارجی تنها ۳۵ میلیارد دلار بود.

در ماه فوریه، شرکای جهانی از جمله صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی، اتحادیه اروپا و امارات متحده عربی قراردادهای نجات به ارزش بیش از ۵۷ میلیارد دلار را با مصر امضا کردند.

قرارداد ۳۵ میلیارد دلاری با امارات متحده عربی برای ساخت شهری جدید در سواحل شمالی مصر، اعتماد دولت را به اندازه‌ای افزایش داد که نرخ ارز را شناور کند که یکی از شرایط کمک مالی صندوق بین‌المللی پول است.

پروژه‌های بزرگ السیسی

چشم‌انداز اقتصادی السیسی که به عنوان چشم‌انداز ۲۰۳۰ مصر شناخته می‌شود از طرح چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی الهام‌برداری شده، تا حد زیادی بر اساس پروژه‌های بزرگ گران‌قیمت است که به اعتقاد او می‌تواند آینده کشور را متحول سازد.

این طرح‌ها شامل حفر مسیر ۳۵ کیلومتری در امتداد بخشی از کانال سوئز است که «کانال سوئز جدید» نام دارد. این پروژه ۸.۲ میلیارد دلار هزینه داشت. سیسی قول داد که درآمدهای کانال را افزایش داده و مشکلات اقتصادی مصر را کاهش دهد. با این حال، درآمد این کانال در سال‌های اخیر کاهش یافته و مصر اکنون در حال بررسی توسعه بیشتر آبراه استراتژیک است.

مطالعه ماه آگوست اندیشکده آمریکایی «آلترناتیو پالیسی سولوشِن» نشان داد آن‌طور که انتظار می‌رفت، پروژه ۲۰۱۵ درآمد کانال را افزایش نداده و هزینه‌ها از جمله دستمزدها و مالیات‌ها مطابق با درآمدها افزایش یافته است.

کارنامه مبارزه با داعش

مبارزه با تروریسم یکی از تعهدات اصلی السیسی در هنگام رسیدن به قدرت بود. طی سال‌ها، ارتش مصر با داعش در شبه‌جزیره سینا جنگید که در ابتدا، پس از انقلاب ۲۰۱۱ ظهور کرد و پس از سقوط مرسی در سال ۲۰۱۳، حضورش شدت گرفت. السیسی شکست این گروه را نهایتاً در سال ۲۰۲۲ اعلام کرد.

با این حال، این کمپین به دلیل تأثیر نامتناسب آن بر جمعیت غیرنظامی محکوم مورد انتقاد قرار گرفته است. دیده‌بان حقوق بشر ارتش مصر را به جنایات جنگی احتمالی علیه جوامع قبیله‌ای شمال سینا از جمله آوارگی دسته‌جمعی و کشتارهای غیرقانونی متهم می‌کند.

ارتش مصر همچنین متهم شده که اعضای داعش را در قبال جنایات ادعایی پاسخگو نکرده و در عوض آن‌ها، را عفو می‌کند. یکی از رهبران ارشد داعش در حمله سال ۲۰۱۷ که منجر به کشته‌شدن بیش از ۳۰۰ غیرنظامی در مسجد سینا شد، در سال ۲۰۲۱ و پس از توافقی با دولت السیسی، آزاد گشت.

در همین حال، دولت سیسی مخالفان مسالمت‌آمیز خود را به حمایت از تروریسم متهم کرده و اخوان‌المسلمین و همچنین گروه سکولار ۶ آوریل را به عنوان گروه‌های تروریستی اعلام کرده است. اعضای اپوزیسیون از طیف‌های مختلف سیاسی و همچنین روزنامه‌نگاران و تأثیرگذاران رسانه‌های اجتماعی با اتهاماتی مبنی بر حمایت از تروریسم مواجه شده‌اند.

اکثر کسانی که در لیست ترور دولت قرار دارند، اعضا یا حامیان اپوزیسیون سیاسی هستند.

روابط مصر با عربستان سعودی، اسرائیل و ترکیه

السیسی از زمان کودتای خود در سال ۲۰۱۳ مورد حمایت امارات و عربستان سعودی بوده که از دولتش حمایت سیاسی و مالی کردند. او در یکی از بحث‌برانگیزترین تصمیمات خود از زمانی که رئیس‌جمهور شد، در سال ۲۰۱۶ دستور واگذاری جزایر استراتژیک تیران و صنافیر در دریای سرخ را به عربستان سعودی امضا کرد که باعث اعتراضات گسترده و یک شکایت حقوقی ناموفق در به چالش کشیدن این تصمیم شد.

در مقابل، قطر با کودتا و سرکوب شبکه قطری الجزیره در مصر و همچنین سرکوب اخوان‌المسلمین که مورد حمایت دوحه است، مخالفت کرد. مصر از جمله کشورهایی بود که در سال ۲۰۱۷ روابط خود با قطر را به دلیل حمایت این کشور از اخوان‌المسلمین و ایران قطع کرد. روابط دوحه و قاهره بعداً در سال ۲۰۲۱ و در جریان آشتی بین کشورهای خلیج فارس و قطر دوباره برقرار شد.

پس از کودتای السیسی پیامدهای خونین آن، روابط مصر و ترکیه به دلیل حمایت آنکارا از دولت منتخب دموکراتیک مرسی و رد برکناری او تیره شد.

اما روابطشان متعاقباً با احیای روابط دیپلماتیک بهبود یافت و علی‌رغم اینکه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه همتای مصری خود را در گذشته رهبر کودتا می‌دانست، برای دیدار با او در فوریه ۲۰۲۴ از قاهره بازدید کرد.

علی‌رغم انتقادهای اولیه از کودتا و قتل‌عام رابعه، قاهره روابط نزدیک خود با دولت‌های متوالی ایالات متحده را حفظ کرده است. دونالد ترامپ السیسی را «دیکتاتور مورد علاقه» خود خواند و علی‌رغم نگرانی‌های حقوق‌بشری، واشنگتن به کمک‌های نظامی مصر ادامه داد. اتحادیه اروپا نیز به حمایت از السیسی، علی‌رغم انتقاد کشورهای عضو از سوابق حقوق بشری او، ادامه داده است.

با وجود جنگ ویرانگر اسرائیل در غزه و تسلط اسرائیل بر گذرگاه راهبردی رفح بین غزه و مصر، قاهره همچنان متحد اسرائیل است. مصر همچنان به عنوان میانجی بین اسرائیل و گروه‌های فلسطینی عمل می‌کند، اما این نقش در سال‌های اخیر کاهش یافته و دوحه نقش برجسته‌تری در میانجی‌گری ایفا کرده است.

کنترل اسرائیل بر گذرگاه رفح همچنین ضربه‌ای به اهرم فشار مصر در غزه و توانایی آن برای تأثیرگذاری بر درگیری وارد ساخته است.