سه گام اساسی برای خروج از بحران منطقه

 اکنون اوضاع خاورمیانه به حدی وخیم شده که ممکن است آمریکا به جنگی منطقه‌ای کشیده شود. ترور اسماعیل هنیه توسط اسرائیل نگرانی‌ها در غرب و منطقه را از تلافی‌جویی تهران را برانگیخته است.

دام بی‌بی

 بریتانیا، فرانسه و آلمان هفته گذشته بیانیه‌ای مشترک صادر کردند و از ایران و متحدانش در محور مقاومت خواستند از حمله به اسرائیل خودداری کنند. رئیس‌جمهور جدید ایران به امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه گفت: «اگر آمریکا و کشورهای غربی واقعاً می‌خواهند از جنگ و ناامنی در منطقه جلوگیری کنند، باید این رژیم (اسرائیل) را متقاعد سازند که به نسل‌کشی و حملات در غزه پایان دهد و آتش‌بس را بپذیرد».

اسرائیل این ترور را با هدف آشکار کشاندن آمریکا به جنگ با ایران انجام داد. میزان پاسخ ایران تعیین‌کننده دخالت آمریکاست. جو بایدن انتظار ندارد که در صورت دستیابی به توافق پایان جنگ غزه، ایران حمله تلافی‌جویانه‌ای انجام دهد، اما او با فروش ۲۰ میلیارد دلار سلاح به اسرائیل، یکی از بزرگترین بسته‌های نظامی از آغاز جنگ غزه، کمک چندانی به وضعیت نکرده است. در ظاهر، نه اسرائیل و نه آمریکا خواهان جنگ با ایران نیستند، اما همانطور که بایدن در مصاحبه اخیر خود گفت، «دلایل زیادی» وجود دارد که برخی باور دارند نتانیاهو عمداً جنگ غزه را به دلایل سیاسی طولانی می‌کند. نتانیاهو حمایت جهانی و داخلی را از دست داده است. به محض پایان جنگ، او احتمالاً مجبور به ترک قدرت و پرونده فساد روبرو خواهد شد.

تنگنای بازدارندگی 

قابل درک است که ایران مجبور است پاسخش به اندازه‌ای باشد تا بازدارنده تلقی شود. اما در طراحی پاسخ خود باید از آغاز جنگ با آمریکا خودداری کند. هر دو طرف متحمل خسارات جدی خواهند شد و منطقه نیز بی‌ثبات‌تر خواهد شد. همچنین باید به اعتبار پزشکیان فکر کرد. او با شعارهای اصلاح‌طلبانه متمرکز بر بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشور و روابط خارجی آن، از جمله با آمریکا و اروپا، حمایت مردم ایران را جلب کرد. نتانیاهو قصد داشت شانس او را از بین ببرد. ایران نباید وارد بازی او شود.

همانطور که باید در مورد سیاست داخلی خود با احتیاط عمل کرد، اسرائیل نیز باید از مختل‌ساختن معادلات سیاسی داخلی آمریکا قبل از انتخابات نوامبر خودداری کند. نتانیاهو ریاست‌جمهوری ترامپ را برای خود سودمند می‌داند. او ترامپ را متقاعد ساخت که آمریکا را از توافق هسته‌ای برجام خارج کرده و به ایران اجازه داد تا خود را در موقعیتی قرار دهد که بتواند به جای یک سال، ظرف چند هفته مواد کافی برای گریز هسته‌ای تولید کند. ترامپ سپس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرد و در اقدامی بسیار بحث‌برانگیز، قدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت.

اهرم‌های موجود

مهم‌ترین موضوعی که به تشدید بحران در خاورمیانه کمک می‌کند، فلسطین است. از آغاز جنگ غزه، دست کم ۳۹ هزار فلسطینی در غزه کشته شده‌اند. بیش از ۹۰ هزار فلسطینی زخمی شده و بیش از ۸۰ درصد از ۲.۳ میلیون نفر جمعیت غزه توسط حملات اسرائیل از خانه‌های خود آواره شده‌اند. بر اساس مطالعه‌ای در مجله علمی لانست، تعداد واقعی کشته‌شدگان ممکن است در نهایت به ۱۸۶۰۰۰ نفر برسد. مارتین گریفیث، معاون سابق دبیرکل امور بشردوستانه سازمان ملل متحد این جنگ را «بدترین جنگ در ۵۰ سال تجربه من» توصیف کرده است؛ بدتر از صحنه‌هایی که در سوریه شاهد بود، حتی بدتر از دهشت رژیم کشتار جمعی در کامبوج.

 اگر ایران می‌خواهد از حقوق فلسطینی‌ها دفاع کند، به جای حمله نظامی مستقیم به اسرائیل مانند آنچه در آوریل انجام داد، باید از اهرم‌های موجود حقوق بین‌الملل مانند قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد که خواستار آتش‌بس فوری شد و حکم تاریخی دادگاه بین المللی دادگستری بهره ببرد. دادگاه بین‌المللی دادگستری در ۱۹ جولای اعلام کرد که اسرائیل باید حضور غیرقانونی خود در سرزمین‌های اشغالی را فلسطینی پایان داده و هرچه سریع‌تر همه شهرک‌نشینان اسرائیلی را تخلیه کند. همچنین تأکید کرد که همه کشورها و سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد موظفند به حفظ اشغال مستمر سرزمین‌های فلسطینی کمکی نکنند.

سه گام اساسی 

سه گام اصلی وجود دارد که به تأمین امنیت منطقه کمک می‌کند. اولین و مهم‌ترین گام، آتش‌بس بین اسرائیل و حماس است. آمریکا تنها کشوری است که نفوذ لازم برای وادارساختن نتانیاهو به پذیرش آتش‌بس پایدار را دارد و باید از آن استفاده کند. ایران به جای حمله نظامی تلافی‌جویانه مستقیم به اسرائیل، باید روی چگونگی پاسخگوکردن نتانیاهو تمرکز کند. به این ترتیب، پاسخ آن به ترور هنیه می‌تواند حمایت بین‌المللی از فلسطین آزاد و آتش‌بس فوری را تقویت کند. و اگر دادگاه کیفری بین‌المللی برای نتانیاهو و سایر رهبران اسرائیلی حکم دستگیری صادر کند، ایران می‌تواند تمام تلاش خود را برای محاکمه آن‌ها انجام دهد.

گام دوم این است که واشنگتن از انتخاب رئیس‌جمهوری در ایران که متعهد به پایان‌دادن به بیش از ۴۰ سال خصومت با آمریکا است، استقبال کند. اگر آمریکا رئیس‌جمهوری با تعهد مشابه برگزیند، دو طرف باید برای احیای برجام، پایان‌دادن به دهه‌ها رویارویی خطرناک منطقه‌ای و ایجاد آتش‌بس بین ایران و اسرائیل با هم همکاری کنند.

نهایتاً یک گام اساسی این خواهد بود که شورای امنیت سازمان ملل متحد را برای ایجاد یک مجمع گفت‌وگو و همکاری بین ایران و همسایگان عرب آن در اطراف خلیج فارس تشویق کند. این سه گام با هم بهترین راه برای کاهش تنش‌ها، جلوگیری از جنگ منطقه‌ای و دستیابی به صلح و ثبات پایدار در منطقه هستند.

منبع: گاردین