قمار بزرگ کی‌یف؛ چرا زلنسکی زیر میز مذاکرات محرمانه دوحه زد؟

به گزارش اکوایران، واشنگتن‌پست با انتشار گزارشی اختصاصی به نقل از دیپلمات‌ها و منابع آگاه مدعی شد که اوکراین و روسیه قرار بود ماه جاری هیئت‌هایی را به دوحه اعزام کرده تا در مورد توافقنامه‌ای برای توقف حملات به زیرساخت‌های انرژی و نیرو از هر دو طرف رایزنی‌هایی داشته باشند.

با این همه آنگونه که دیپلمات‌های آگاه از این موضوع مدعی‌اند مذاکرات غیر مستقیم میان کی‌یف و مسکو با میانجی‌گری قطر به واسطه حمله غیر منتظره اوکراین به منطقه کورسک از مسیر اصلی اش خارج شده است. به نوشته واشنگتن پست، ادعا درباب عزم دو بازیگر برای رایزنی غیر مستقیم گزاره‌ای است که پیشتر به آن اشاره‌ای نشده و کسی از آن آگاه نبود.

تعلیق دیدار در دوحه

به نوشته، اقتصادنیوز، بیش از یک سال است که روسیه شبکه برق اوکراین را با موشک‌های کروز و حملات پهپادی خود هدف قرار داده، خسارات جبران‌ناپذیری به نیروگاه‌ها تحمیل و زمینه را برای خاموشی سراسری هموار کرده است. همزمان اوکراین نیز تاسیسات نفتی روسیه را هدف حملات پهپادهای دوربرد خود قرار داده و پالایشگاه‌ها، انبارها و مخازن این کشور را به آتش کشیده است، گفته می شود این حملات پالایش نفت مسکو را تا حدود 15 درصد کاهش و قیمت گاز را در سراسر جهان افزایش داده است.

برخی از مقام‌های آگاه که نخواستند نامشان فاش شود در این باره به واشنگتن پست گفتند: در حالی که مقدمه این نشست در دوحه فراهم می‌شد، بسیاری امید داشتند که آغاز رایزنی میان دو بازیگر زمینه ساز تحقق صلح و برقراری آتش بس شود. به بیانی دیگر، تمایل کی‌یف و مسکو برای مشارکت در گفتگوها نشان دهنده خواست دو بازیگر برای تغییر بود. این نشست می‌توانست حداقل زمینه را برای برقراری آتش‌بسی محدود هموار کند. ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین گفته که کی‌یف زمانی با برقراری آتش‌بس کامل موافقت خواهد کرد که روسیه تمام نیروهای خود را از سرزمین اوکراین، از جمله شبه جزیره کریمه، که روسیه در سال 2014 آن را ضمیمه خود کرده، خارج کند. این در حالی است که مسکو مدعی است که تمامی اراضی تحت کنترل این بازیگر و سایر سرزمین‌های دیگر بخشی جدایی ناپذیر از خاک روسیه هستند.

مقامات اوکراین و روسیه از ماه‌های اول جنگ، زمانی که هیئت‌های هر دو طرف برای گفت‌وگوهای محرمانه به استانبول سفر داشتند، رایزنی مستقیم با یکدیگر نداشتند. رایزنی‌ها در استانبول بدون نیل به نتیجه متوقف شد و نمایندگان دو بازیگر بعدها در باب معامله غلات به توافق رسیدند؛ معامله ای که به محاصره دریای سیاه توسط روسیه پایان داد و به اوکراین فرصت داد تا غلات خود را از طریق این آبراه به جهان ارسال کند.

با این همه توافق غلات و تلاش‌های دیگر برای ایجاد کریدورهای بشردوستانه نیز موقت بود و در نهایت تحقق‌شان متوقف شد. در همین راستا یکی از دیپلمات‌های آگاه به این موضوع در گفت‌وگو با واشنگتن پست ادعا کرد که مقام‌های کرملین بعد از حمله اوکراین به غرب روسیه، دیدارشان با مقام‌های قطری را به تعویق انداختند. این دیپلمات ادعا کرد که هیات نمایندگی مسکو حمله اوکراین را تلاشی برای تشدید تنش‌ها خوانده و تاکید دارد که کی‌یف میانجی‌های قطری را در جریان حمله اخیرش قرار نداده است. این دیپلمات گفت: روسیه مذاکرات را لغو نکرد، بلکه خواهان زمان بیشتر شد.

به ادعای این منبع، اگرچه اوکراین می‌خواست هیئت مورد نظر خود را راهی دوحه کند، اما مقام‌های قطری از میزبانی طرف‌های اوکراینی سرباز زدند چرا که حضور یکی از طرفین جنگ بی فایده بود. قطر در سال‌های اخیر تلاش داشته تا در قامت میانجی نقشی برجسته ایفا کرده و از همین رو میزبانی گفتگوها میان مسکو و کی‌یف با هدف پایان دادن به جنگ در این منطقه را عهده دار شد.

 ریسک قمار زلنسکی

واشنگتن پست در ادامه گزارش خود آورده، دفتر ریاست جمهوری اوکراین در پاسخ به سؤالات این نشریه با انتشار بیانیه‌ای مدعی شد که نشست دوحه به واسطه وضعیت پرتنش خاورمیانه به تعویق افتاده اما 22 اوت و در قالب ویدئو کنفرانس برگزار خواهد شد.

با این همه کرملین به درخواست‌ها برای اظهار نظردرباره پاسخی نداد و کاخ سفید نیز موضع گیری نکرد. دولت بایدن مدت‌ها است که تاکید دارد تعیین زمان و شرایط توافق برای آتش بس احتمالی توسط مقام‌های اوکراینی تعیین می شود.با این حال دیپلمات آگاه به رایزنی‌ها در گفت و گو با واشنگتن پست اذعان کرد که کی‌یف و مسکو، هر دو آمادگی خود را برای برگزاری این نشست اعلام کرده بودند.

با این همه به ادعای دو مقام آگاه، مقامات ارشد کی‌یف در باب اینکه آیا مذاکرات می‌تواند موفقیت آمیز باشد یا نه، تفاسیر متفاوتی داشتند، برخی براین باور بودند که شانس نتیجه بخش بودن رایزنی‌ها 20 درصد است و گروهی دیگر ناامیدتر بوده و چشم انداز تیره‌تری را ترسیم کردند. اما مذاکرات برنامه ریزی شده و توافق بالقوه - که اکنون به حالت تعلیق درآمده است - خطرات قمار زلنسکی را افزایش می دهد.

بمباران زیرساخت‌ها یا اهرم فشار مذاکره؟

به گفته ناظران یکی از دلایلی که موجب شد تا تردید مقام‌های کی‌یف در باب صداقت روس‌ها افزایش یابد، بمباران گسترده زیرساخت‌های انرژی اوکراین در هفته‌های اخیر است. بمباران زیر ساخت نوعی حمله به اهداف غیر نظامیان تلقی می شود. در همین راستا یکی از مقام‌های اوکراینی که در جریان نشست دوحه قرار داشت، گفت ما برای پشت سرگذاشتن این زمستان تنها یک فرصت داریم و باید توانایی روس‌ها برای حملات بیشتر را کاهش دهیم.

این در حالی است که به باور ناظران حمله اوکراین به روسیه تنها با یک هدف انجام شد و آن تقویت موضع کی‌یف در رایزنی‌های صلح احتمالی است. تحلیلگران نظامی در باب این که نظامیان اوکراینی بتوانند کنترل کامل مناطقی را که تصرف کرده اند، حفظ کنند تردید دارند. این در حالی است که روسیه فارغ از تحولات میدانی در منطقه دونتسک واقع در شرق اوکراین پیشروی کرده و تا به امروز هیچکدام از نیروهایش را برای رویارویی با نظامیان اوکراین به غرب این کشور و منطقه کورسک اعزام نکرده است.

تغییر معادله جنگ یا تغییر مسیر مذاکرات

تحلیلگران نظامی تردید دارند که نیروهای اوکراینی بتوانند کنترل قلمرو روسیه را حفظ کنند. همزمان گروهی دیگر براین باورند که اوکراین با حمله به خاک روسیه تا حدودی توانسته معادلات جنگ را تغییر دهد، اما این شبیخون احتمال مذاکرات صلح در آینده نزدیک را غیر ممکن کرده است.

در همین راستا گروهی از دیپلمات‌های آگاه به تحولات به واشنگتن پست گفتند که در شرایط کنونی روس‌ها به واسطه حمله اوکراین نشست دوحه را لغو کردند.به باور یکی از منابع نزدیک، پوتین دیگر تمایلی برای رایزنی با اوکراینی‌ها ندارد. او افزود، رهبری روسیه تحت فشار تن به سازش نمی دهد. به باور این مقام آگاه که نخواسته نامش فاش شود، روسیه با مذاکره جهت توقف حملات به زیرساخت‌ها موافقت کرد تا زمینه را برای رایزنی‌ها در باب برقراری آتش بس هموار کند.اما حالا شرایط فرق کرده و مسکو باور دارد که می تواند اسیب بیشتری به زیرساخت‌های اوکراین وارد کند.

به باور تحلیلگران، حملات روسیه به شبکه برق اوکراین تاکتیی موثر بوده و زندگی روزمره اوکراینی‌هایی که دور از خط مقدم زندگی می کنند به دلیل خاموشی‌هایی که می تواند ساعت‌ها طول بکشد مختل کرده است. قطعی‌های برق همچنین به اقتصاد آسیب دیده اوکراین هزینه‌های بالایی تحمیل کرده و موجب شده تا تعداد مهاجران افرایش یافته و ثبات قدرت در این کشور درگیر چالش‌هایی جدی شود.

همزمان یکی از مقام‌های اوکراینی به شرط ناشناس بودن به واشنگتن پست گفت: «همه چیز باید سنجیده شود - پتانسیل ما و آسیب احتمالی به اقتصاد ما در مقابل میزان خسارتی که می توانیم به طر مقابل تحمیل کنیم.» به باورش مقوله انرژی قطعا حیاتی است و باید مورد توجه قرار بگیرد.یکی دیگر از مقام‌های اوکراینی نیز در این باره گفت که ما باید مطمئن شویم که حملات روس‌ها به زیرساخت‌های انرژی مان متوقف می شود.این ادعاها در حالی مطرح شده که کی‌یف از کشورها خواسته از طرح صلح ده ماده ای حمایت کنند؛ طرحی که به واسطه اش زمینه برای عقب نشینی کامل نیروهای روس از اوکراین تعریف شده است.

با این همه در باب امنیت انرژی قرار بر این است که این موضع در کارگروه‌های کوچک تر مورد بررسی قرار بگیرد. به گفته مقامات، قطر ایده آتش‌بس انرژی را مطرح کرد و درباب طرح احتمالی دراین باره با دو طرف رایزنی داشت. آنها گفتند که مقامات اوکراینی پذیرا بودند زیرا آنها مذاکرات را تحت ابتکار طرح صلح کی‌یف می دانستند و قصد داشتند شرکای خود را در گروه کاری امنیت انرژی مشارکت دهند.

اوکراین هیأت روسی را برای نشست صلح در ژوئن دعوت نکرد، اما زلنسکی گفته که مسکو برای نشست بعدی که انتظار می‌رود پاییز امسال برگزار شود، دعوت خواهد شد. برخی از مقامات اوکراینی و دیپلمات‌های غربی این اقدام را نشانه‌ای از تمایل کی‌یف جهت رایزنی برای صلح تلقی کردند.با این همه به باور برخی از تحلیلگران روس حمله اوکراین به کورسک اهرمی قدرتمند برای چانه زنی در اختیار کی‌یف قرار داده و این مقوله موجب خواهد شد تا این کشور در موضعی بالاتر قرار بگیرد بالاخص اگر بتواند خود را برای مقابله با ضد حملات روس‌ها آماده نگاه دارد.سرگئی مارکوف، تحلیلگر سیاسی نزدیک به کرملین، گفت: پوتین بارها گفته است که در هر توافق صلحی باید حقایق میدانی را لحاظ کرد و روسیه سرزمینی را که تصرف کرده است ترک نخواهد کرد.به باورش، اوکراین تلاش می کند «این فرمول را بشکند و به همین منظور دست به اقدامی متقابل زده است.»