توافق تجارت آزاد با اوکراین همزمان با حمایت از ماشین جنگ روسیه؛ اردوغان چه در سر دارد؟

به گزارش اکوایران، انتظار می‌رود توافق تجارت آزاد بین ترکیه و اوکراین ظرف چند هفته آینده اجرایی شود و نه تنها روابط دوجانبه دو کشور بلکه پروفایل منطقه‌ای و جهانی آن‌ها را نیز تغییر دهد.

به نوشته المانیتور، دو طرف برای این توافق از سال 2007 تا 3 فوریه 2022 مذاکره کردند، توافقی که دقیقاً سه هفته قبل از حمله روسیه، در مراسمی در کیف با حضور رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، به امضا رسید. وقوع هیچ مشکل جدیدی محتمل نیست و تنها چند نکته فنی باقی مانده است تا آنکارا و کیف روند تصویب را تکمیل کنند.

به گزارش وب سایت وزارت بازرگانی ترکیه، هدف این توافقنامه حذف گمرک از تجارت اکثر کالاهای صنعتی و کشاورزی بین دو کشور و مهمتر از آن، تضمین این است که صادرات ترکیه در زمینه منسوجات و پوشاک، خودرو، لوازم آشپزخانه و میوه و سبزیجات بیش از حد از توافق تجارت آزاد اوکراین با اتحادیه اروپا آسیب نمی‌بیند.

کارشناسانی که با المانیتور صحبت کردند گفتند که به لطف فضای تجاری جدید بین دو کشور، پیش بینی می‌شود تجارت متقابل آن‌ها طی چند سال 25 درصد افزایش یابد. حتی در بحبوحه جنگ، شرکت‌های ترکیه، عمدتاً خصوصی، از فوریه 2022 به بزرگترین سرمایه‌گذاران در اقتصاد اوکراین تبدیل شده‌اند، روندی که انتظار می‌رود پس از پایان جنگ تسریع شود.

تجارت در زمان جنگ

پس از تهاجم روسیه، تجارت ترکیه و اوکراین ثابت ماند که با توجه به اینکه اقتصاد اوکراین در آن سال 30 درصد کوچک شد، دستاورد مهمی بود.

قبل از جنگ، اوکراین یکی از پنج مقصد اصلی سرمایه گذاری مستقیم خارجی ترکیه بود و شرکت‌های ترک در میان سه سرمایه گذار برتر اوکراین هستند.

این را نمی‌توان تنها ناشی از تحمل ریسک بالای سنتی سرمایه گذاران ترکیه و توانایی فعالیت آن‌ها در مناطق درگیری دانست. ترکیه و اوکراین اقتصادهایی هستند که در زمینه‌های مختلف تخصص دارند، بنابراین مجبور نیستند با هم رقابت کنند، بلکه مکمل یکدیگر هستند.

شرکت‌های ترکیه در حداقل 10 بخش در اوکراین به ویژه در ساخت و ساز پیشرو هستند و از آغاز جنگ پروژه‌هایی به ارزش یک میلیارد دلار را تکمیل کرده‌اند. ترک‌ها همچنین با ارائه ژنراتورهای برق و راه حل های دیگر به بازسازی بسیاری از زیرساخت‌های برق تخریب شده اوکراین کمک کردند.

با این حال، در حالی که حجم تجارت دوجانبه ثابت باقی مانده است، به دلیل حملات روسیه به ظرفیت صنعتی و زیرساخت‌های اوکراین، صادرات اوکراین به ترکیه کاهش یافته است.

بالانس ترکیه در روابط با روسیه و اوکراین

یکی از مسائلی که تجارت ترکیه و اوکراین را پیچیده می‌کند، ادامه روابط ترکیه با روسیه است. بر خلاف متحدان خود در ناتو و دیگر دموکراسی‌های صنعتی، ترکیه از فوریه 2022 به تعداد کمی از تحریم‌های بانکی اعمال شده علیه روسیه پیوست. بیشتر آن به وابستگی شدید آنکارا به مسکو برای واردات انرژی، صادرات کشاورزی و روبل توریست‌ها مربوط می‌شود.

به نظر می‌رسد مردم و نخبگان سیاسی اوکراین قدردان انتخاب‌های سخت ترکیه هستند. به گفته یوگنیا گابر، دیپلمات سابق اوکراینی و عضو غیرمقیم در برنامه ترکیه شورای آتلانتیک، بسیاری از اوکراینی‌ها از تجارت «عادی» ترکیه با روسیه در زمینه انرژی، ساخت‌وساز و کشاورزی بدشان نمی‌آید و حتی امتناع آنکارا از پیوستن به تحریم‌ها را درک می‌کنند. هر چه نباشد، پهپادهای ترکیه، به ویژه بایکار TB-2 های معروف، به دفع حمله اولیه روسیه در فوریه تا مارس 2022 کمک زیادی کردند.

گابر هشدار داد: «از سوی دیگر، دور زدن تحریم‌های بین‌المللی توسط روسیه از طریق ترکیه موضوعی حساس برای اوکراینی‌ها است. این فقط در مورد تراشه‌های کامپیوتری و نیمه هادی‌ها نیست، بلکه سایر اقلام حیاتی مانند نیتروسلولز را شامل می‌شود که روسیه از زمان شروع جنگ واردات آن از ترکیه را پنج برابر کرده است.

نیتروسلولز ماده اصلی باروت است و خبرگزاری‌ها در اوایل سال جاری گزارش دادند که روسیه ممکن است نزدیک به نیمی از منابع نیتروسلولز خود را از ترکیه تامین کرده باشد.

با این حال، به گفته گابر، این موضوع وضعیت کلی تجارت و روابط استراتژیک ترکیه و اوکراین را تغییر نخواهد داد.

یک مقام ترکیه‌ای به المانیتور گفت: «بستن تنگه های دریای سیاه توسط ترکیه به روی کشتی‌های جنگی روسیه در آغاز جنگ بر اساس کنوانسیون 1936 مونترو عاملی است که به احساسات مثبت اوکراینی‌ها نسبت به آنکارا کمک می‌کند.»

تاکید آنکارا بر تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین بر اراضی این کشور در مجامع بین‌المللی و نیز امتناع آن از به رسمیت شناختن الحاق کریمه به روسیه، منبع حسن نیت طرف اوکراینی است.

گابر و دیگر کارشناسان به سهم بی نظیر ترکیه در مدیریت وضعیت وحشتناک ناشی از حمله روسیه، واسطه گری ترکیه در ابتکار غلات دریای سیاه را نیز اضافه می‌کنند، ابتکاری که به ثبات قیمت مواد غذایی در آسیا و آفریقا کمک کرد. قبل از جنگ، روسیه و اوکراین نزدیک به 20 درصد نیاز جهانی گندم را تامین می کردند، اما جنگ باعث کاهش صادرات از هر دو کشور شد.

سبد نان جهان

یکی از مسائلی که تجارت خارجی اوکراین را پیچیده می‌کند، تردید برخی کشورهای اتحادیه اروپا برای حمایت از کشاورزان اوکراینی، برای اجتناب از تضعیف تولیدکنندگان داخلی خود است و غلات موضوع حساسی است. سال گذشته، لهستان، مجارستان، اسلواکی و بلغارستان واردات غلات اوکراینی را برای محافظت از قیمت‌ها در بازارهای خود ممنوع کردند.

این مقام ترک گفت: «واژه‌های بزرگی مانند تمدن، معماری امنیتی اروپا و اقیانوس اطلس، ایدئولوژی و غیره برای کشاورزان اروپایی یا کشورهای فقیر آفریقا و آسیا که حتی چند دلار تغییر در قیمت مواد غذایی می‌تواند برای آن‌ها به معنای تغذیه یا مواجهه با قحطی باشد، معنای زیادی ندارد.»

شاید ترکیه بتواند با حصول اطمینان از سرازیر شدن غلات اوکراینی به سمت آفریقا و آسیا، جایی که بیشتر از اروپا به آن نیاز است، جایگاه جدیدی برای خود ایجاد کند.

علاوه بر کشاورزی، بسیاری از بخش‌های دیگر می‌توانند به تقویت تجارت ترکیه و اوکراین کمک کنند.

یکی از مدیران صنایع دفاع ترکیه که به شرط ناشناس ماندن با المانیتور صحبت می‌کرد، حوزه خود را به این لیست اضافه کرد. وی گفت که مقامات دولتی و شرکت‌های دفاعی اوکراین به دنبال شراکت با همتایان ترکیه‌ای خود نه تنها در مورد هواپیماهای بدون سرنشین، بلکه همچنین خودروهای جنگی زرهی و نفربر هستند، تجهیزاتی که ترکیه صادرات آن‌ها را در تعداد بیشتری آغاز کرده است. سازندگان هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه از موتورهای ساخت اوکراین استفاده می‌کنند، تا زمانی که موتورهای بومی ترکیه در مقیاس بالا تولید شوند.

پایان دادن به جنگ روابط تجاری و استراتژیک ترکیه و اوکراین را تقویت می‌کند، اما هنوز مشخص نیست که چه زمانی و چگونه این اتفاق خواهد افتاد.

همه چیز در گرو انتخابات آمریکا

به گفته طارق اوغوزلو، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه آیدین استانبول، اگر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق در انتخابات آمریکا پیروز شود و خستگی از اوکراین در افکار عمومی غرب افزایش یابد، ممکن است فشار بر کیف نیز افزایش یابد.

او به المانیتور گفت: «اگر کامالا هریس پیروز شود، کمک‌های ایالات متحده به اوکراین حتی ممکن است افزایش یابد. اما در صورت پیروزی ترامپ، ایالات متحده ممکن است اوکراین را به صلحی ننگین وادار کند.»

به گفته اوغوزلو، چنین چشم‌اندازی با منافع استراتژیک ترکیه سازگار نیست، زیرا تسلط روسیه در دریای سیاه را افزایش می‌دهد. وی گفت: «منافع ملی ترکیه ایجاب می‌کند که اوکراین مجبور به صلح ننگین نشود و دریای سیاه به دریاچه روسیه تبدیل نشود.»

با این حال، بوراک پهلوان، رئیس انجمن بین المللی تجارت ترکیه- اوکراین معتقد است حمایت غرب حتی در صورت پیروزی ترامپ در انتخابات ادامه خواهد داشت. «اوکراین بخشی از نظام ارزشی غرب است. ما به دوستان غربی خود گفته‌ایم که چطور در دوره 2014-2022 به اندازه کافی از اوکراین حمایت نکردند و اکنون مجبورند 10 برابر یا بیشتر به عنوان کمک نظامی و غیر نظامی هزینه کنند. فکر نمی‌کنم غرب و دیگر دموکراسی‌های صنعتی دوباره مرتکب چنین اشتباهی شوند.»

پهلوان افزود: «پس از پایان جنگ، سرمایه گذاران غربی به طور دسته جمعی به اوکراین بازخواهند گشت و این به نفع ترکیه نیز خواهد بود.» وی با اشاره به هزینه تخمینی بازسازی اوکراین - 486 میلیارد دلار - گفت: «سرمایه ترکیه نقش اصلی را در این زمینه ایفا خواهد کرد.»

این مقام ترکیه‌ای در مورد اینکه آیا ترکیه می‌تواند نقش تسهیل کننده بین طرف‌های درگیر را ایفا کند، گفت: آنکارا می‌تواند با اطمینان از پایبندی هر دو طرف به وعده‌های داده شده در توافق آتش بس، در پایان دادن به جنگ و پیامدهای آن کمک کند.

او افزود: «ضمانت‌های گذشته به کیف و مسکو محقق نشدند و ما باید مکانیسم‌هایی را برای این منظور ایجاد کنیم. چه بخواهیم و چه نخواهیم، ​​روسیه نیز در مورد جهت گیری غربی اوکراین نگرانی‌های امنیتی دارد و باید به آن رسیدگی شود.»