بی‌تابی بن سلمان برای تغییرات جدید استراتژیک/ ستاره جدید در حال ظهور عربستان کیست؟

به گزارش اکوایران، عربستان سعودی از طریق انتصابات سطح بالای اخیر، رهبری ارشد نظامی خود را به طور قابل توجهی بازآرایی کرده است، که نشان دهنده تعهد خانواده سلطنتی به اصلاح نیروهای مسلح پادشاهی در راستای چشم انداز 2030 است. این اقدام با هدف افزایش کارایی نظامی، رسیدگی به چالش‌های طولانی مدت و کمک به نیروهای مسلح برای جبران عقب‌ماندگی از رقبای پیشرفته‌تر منطقه‌ای صورت می‌گیرد.

انتصابات سطح بالا و استراتژی گسترده‌تر

در 29 آگوست، آژانس مطبوعاتی عربستان سعودی (SPA) مجموعه‌ای از احکام سلطنتی را اعلام کرد و سران برخی از ارشدترین مناصب نظامی پادشاهی را جایگزین و رهبران جدیدی را منصوب کرد. این دستورات سلطنتی، سرلشکر محمد بن عبدالرحمن بن حامد الغریبی را به عنوان رئیس ستاد نیروی دریایی سلطنتی سعودی (RSNF) منصوب کردند، در حالی که سرلشکر فهد بن حمد بن عبدالعزیز السلمان و فهد بن سعود بن ذویهر الجهنی به ترتیب به عنوان فرمانده نیروهای مشترک و رئیس ستاد نیروهای زمینی سلطنتی عربستان (RSLF) منصوب شدند. همه منصوب شدگان به درجه سپهبدی ارتقا یافتند، که به وضوح بر مسئولیت‌های مهمی که اکنون به آن‌ها سپرده شده است تأکید می‌کند.

شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی، تاکید کرد که اخراج برخی از فرماندهان ارشد نظامی نباید به عنوان یک اقدام تنبیهی دیده شود، بلکه بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر برای پرورش نسل جدیدی از افسران جوان فوق ماهر است که ظاهراً در جنگ با حوثی‌ها عملکرد خوبی از خود نشان داده‌اند. نقش‌های جدیدی نیز برای افسران برکنار شده تعیین شده است تا از انتقال آرام اطمینان حاصل شود.

آندریاس کریگ، دانشیار کالج کینگ لندن، به المانیتور گفت: «این سومین تغییر از این نوع در رهبری نظامی عربستان در دوران محمد بن سلمان (ولیعهد) است. اهمیت این دور در این است که تغییرات قابل توجه بوده‌اند.»

عقب ماندن از همتایان و رقبای منطقه‌ای

در حالی که برخی ممکن است انگیزه‌های سیاسی را عامل ایجاد تغییرات اخیر در رهبری نظامی عربستان سعودی می‌دانند، به نظر نمی‌رسد این عامل اصلی باشد. در عوض، به نظر می‌رسد که این اقدام ریشه در شکاف بین انتظارات رهبری عربستان سعودی از عملکرد ارتش این کشور و پیشرفت واقعی در افزایش کارایی و توانایی‌های نیروهای مسلح آن دارد.

همانطور که سینزیا بیانکو، پژوهشگر شورای روابط خارجی اروپا، به المانیتور توضیح می‌دهد: «محمد بن سلمان و رهبری عربستان سعودی شدیداً تلاش کرده‌اند تا اطمینان حاصل کنند که ارتش به سرعت با همتایان پیشرفته‌تر، حداقل در منطقه، هماهنگ می‌شود. ریاض در کنار تلاش برای توسعه صنایع دفاعی محلی، سرمایه‌گذاری زیادی برای کارآمدتر و توانمندتر کردن ارتش سعودی انجام داده است. بن سلمان مصمم است که عربستان سعودی به عنوان یک قدرت نظامی قدرتمندتر دیده شود، به ویژه پس از شکست در یمن. با این حال، رهبری همچنان از دستیابی به جاه طلبی‌های خود ناامید می‌شود.»

عربستان سعودی با داشتن 270،000 نیروی فعال، منابع عظیم و زرادخانه‌های پیشرفته، دومین ارتش قدرتمند جهان عرب پس از مصر و بیست و سومین ارتش جهان را دارد. این کشور همچنان بیشترین هزینه دفاعی را در خاورمیانه و شمال آفریقا می‌کند و با بودجه دفاعی 69.1 میلیارد دلار در سال 2023، در رتبه پنجم در سراسر جهان قرار دارد. بر اساس گزارش گلوبال دیتا، انتظار می‌رود این روند صعودی هزینه نظامی ادامه یابد و تا سال 2028 به 86.4 میلیارد دلار برسد.

طی دهه گذشته، ریاض به طور فزاینده‌ای به نیروهای مسلح خود به عنوان بخشی از سیاست خارجی منطقه‌ای قاطعانه‌تر خود، به ویژه در مبارزه با نیروهای حوثی در یمن، تکیه کرده است. در حالی که این عملیات‌ها تجربیات رزمی ارزشمندی به همراه داشت، نقاط ضعف کلیدی را نیز آشکار کرد، به ویژه در نیروی هوایی دقیق، هماهنگی هوا-زمین و لجستیک. حملات موشکی و پهپادی به زیرساخت‌های نفتی مهم عربستان، شکاف‌های موجود در سامانه‌های دفاع هوایی و موشکی این پادشاهی را بیشتر آشکار کرد. امروزه، به نظر می‌رسد که ارتش عربستان سعودی در زمینه‌هایی مانند تمرینات نظامی مشترک از برخی رقبای منطقه‌ای - مانند امارات متحده عربی - عقب مانده است.

بیانکو گفت: «به نظر نمی‌رسد سطح آمادگی و قابلیت‌های کلی نیروها چندان بهبود یافته باشد. گزارش‌های کارایی و عملکرد ناامیدکننده هستند. تغییر فرماندهان ارشد نظامی، راه رهبری عربستان برای پیشبرد برنامه اصلاحات خود است که محرک آن، ناامیدی آن‌ها از وضعیت فعلی ارتش است.

همسویی استراتژیک با اهداف دفاعی چشم‌انداز 2030

برای رهبری عربستان سعودی، تغییرات سازمانی اخیر نشان دهنده تلاش دیگری برای شناسایی و ارتقای افرادی است که قادر به بهبود ملموس عملکرد نظامی و دستیابی به اهداف استراتژیک برای اصلاحات امنیت ملی هستند. کریگ گفت: «این بازنگری در بخش امنیتی عربستان با هدف افزایش اثربخشی و کارایی نظامی این کشور به عنوان بخشی از پروژه اصلاحات گسترده‌تر مورد نظر در چشم انداز 2030 است. محمد بن سلمان در واقع به طور فزاینده‌ای نسبت به سرعت پایین اصلاحات در ارتش کشور بی تاب شده است.»

این اصلاحات بر بازنگری در ساختارهای فرماندهی و کنترل، ساده‌سازی فرآیندهای تصمیم‌گیری و منطقی‌سازی عملکردهای امنیتی برای افزایش کارایی و بهبود هماهنگی بین نیروهای مسلح متمرکز است.

چشم انداز 2030 ریاض یک طرح جامع با هدف تحول در اقتصاد و جامعه عربستان است. یک هدف کلیدی، تقویت قابلیت‌های دفاعی کشور برای تضمین ثبات منطقه‌ای است که برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود موقعیت رقابتی پادشاهی در دنیای چندقطبی حیاتی است.

چشم انداز 2030 همچنین دارای یک بعد امنیتی قوی است زیرا پادشاهی به دنبال ایجاد یک صنعت دفاعی داخلی خودپایدار، ارتقای نوآوری‌های تکنولوژیکی و ایجاد مشارکت‌های استراتژیک برای تقویت قابلیت‌های دفاعی عربستان است.

با این حال، تنش‌های مستمر منطقه‌ای - مانند حملات به زیرساخت‌های نفتی مهم عربستان سعودی در سال 2019، حملات موشکی و پهپادی حوثی‌ها در یمن و دریای سرخ و تأثیرات احتمالی ناشی از جنگ اسرائیل در غزه - تهدیدهای مهمی برای برنامه‌های بلندمدت ریاض هستند.

ستاره در حال ظهور شاهزاده خالد

در حالی که هدف اصلی رسیدگی به نیازهای امنیتی داخلی است، بازنگری اخیر در رهبری نظامی عربستان سعودی پیامدهای مهمی برای سیستم تقسیم قدرت ملی حول خاندان سلطنتی عربستان دارد. به ویژه بر اقتدار و نفوذ روزافزون شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع کنونی عربستان، در نیروهای مسلح تأکید می‌کند.

قدرت رو به رشد شاهزاده خالد زمانی آشکار شد که برادرش، ولیعهد محمد، به او اختیار انتصابات نظامی و اعمال تغییرات در تمام بخش‌های نظامی و شاخه‌های خدماتی را داد - به جز نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی، که مستقیماً تحت نظارت ولیعهد است. این اختیار از زمانی که شاهزاده خالد در اواخر سال 2022 به عنوان وزیر دفاع منصوب شد، برقرار بوده است.

این تغییر استراتژیک با دیدگاه گسترده‌تر ولیعهد برای تقویت نیروهای مسلح سعودی همسو است. نقش گسترش یافته شاهزاده خالد در وزارت دفاع در واقع از قصد خود ولیعهد محمد برای بازتعریف نقش نیروی زمینی و دریایی در درگیری یمن ناشی می‌شود.

در این پس‌زمینه در حال تحول، احکام سلطنتی اخیر ممکن است نمایانگر مرحله اولیه تغییرات گسترده‌تری باشد که طبق گزارشات شاهزاده خالد از آن حمایت می‌کند. بر اساس این فرض، تغییرات بیشتری در رابطه با ساختار فرماندهی نیروی زمینی و دریایی، و همچنین تغییرات احتمالی در دیگر شاخه‌های نظامی کلیدی مانند هوانوردی نیروی زمینی، نیروی دفاع هوایی سلطنتی سعودی و ریاست دستگاه اطلاعاتی عمومی، قابل پیش‌بینی است.