فوکویوما: هشداردهنده‌ترین لحظه سال برای دموکراسی

به گزارش اکوایران، سال 2024 را سال سرنوشت‌ساز برای دموکراسی خوانده‌اند، چرا که در این سال با انبوه انتخابات‌‌هایی مواجه بوده و خواهیم بود که نتایج آن می‌تواند حتی پیامدهای قابل توجهی برای نظم جهانی داشته باشد. در شرایطی که امواج پوپولیسم روز به روز دموکراسی‌ها را با چالش جدی‌تر روبرو می‌کند، برخی از تحلیل‌گران حتی آینده دموکراسی را با تردید پیش‌بینی می‌کنند.

با این وجود، با گذشت بیش از نیمی از سال، فرانسیس فوکویاما، تحلیل‌گر برجسته علوم سیاسی با انتشار یادداشتی با عنوان «سال انتخابات‌ها، سال خوبی برای دموکراسی بوده است» در مجله فارن افرز با نگاهی به آن‌چه که تاکنون در این سال گذشته، با امیدواری به سرنوشت دموکراسی می‌نگرد. اکوایران این مقاله را در دو بخش ترجمه کرده که در ادامه بخش اول آن ارائه می‌شود:

عقب‌نشینی دموکراسی

در این «سال انتخابات‌ها»، لیبرال‌ها درگیر تفکرات فاجعه‌باری بوده‌اند. بسیاری می‌ترسیدند که سیاستمداران اقتدارگرا و پوپولیست، از ویکتور اوربان مجارستان تا نارندا مودی هند، با افزایش سهم آراءشان دستاوردهایشان را تثبیت کنند. بر اساس تحلیل فوریۀ 2024 خانۀ آزادی، آزادی در جهان، جهان در نزدیک به دو دهۀ گذشته مشغول شاهد عقب رفتن دموکراسی بوده است، امری که با ظهور قدرت‌های بزرگی مثل چین و روسیه، جنگ‌های داغ در اوکراین و خاورمیانه و به قدرت رسیدن یا پیشرفت ناسیونالیست‌های پوپولیست در کشورهایی که کاملاً دموکراتیک به نظر می‌رسیدند -آلمان، مجارستان، هند و ایتالیا- تشدید شده است.

برای لیبرال‌هایی که خواهان حفظ جهان به عنوان جایی امن برای دموکراسی هستند، شاید هشداردهنده‌ترین لحظه در نیمۀ ژوئیه از راه رسید، هنگامی که جمهوری‌خواهان رئیس‌جمهور دونالد ترامپ را به عنوان نامزد ریاست جمهوری و جی‌دی ونس تندرو را به عنوان معاونش تأیید کردند. اگرچه ترامپ کوشید نتیجۀ انتخابات سال 2020 ایالات متحده را تغییر دهد، گزینۀ مورد علاقۀ حزبش بود. او تازه از یک تلاش برای ترور جان به در برده بود؛ مشت برافراشته‌اش و دعوتش به «مبارزه، مبارزه، مبارزه» تضاد آشکاری با رئیس‌جمهور کنونی، جو بایدن، داشت که عملکردش در مناظرۀ ماه قبل او را گزینۀ از پیش بازنده کرده بود.

اما معلوم شده است ترس‌های لیبرال‌ها مبنی بر اینکه امسال، سال پیروزی پوپولیسم نالیبرال باشد اشتباه بوده‌اند. اگرچه در چندین کشور ایدئولوژی‌های اقتدارگرا به روشنی دستاوردهایی داشته‌اند، دموکراسی در بسیاری از بخش‌های جهان انعطاف‌پذیری غافلگیر کننده‌ای نشان داده است و ممکن است در ایالات متحده هم پیروز شود. لیبرال‌های پرشماری با باور افول جریان دموکراتیک، دست‌هایشان را محکم به هم فشار می‌دهند و مستأصلانه می‌پرسند آیا می‌توانند کاری دربارۀ این روند بکنند یا خیر. پاسخ‌های این پرسش ساده‌اند: با دیگر شهروندان بیرون بروید و رأی بدهید یا اگر گرایش بیشتری به فعالیت دارید، سخت تلاش کنید تا افراد هم‌فکر بسیج شوند تا به سیاستمداران دموکرات کمک کنند برندۀ انتخابات شوند. مسئلۀ اصلی دموکراسی لیبرال عاملیت شخصی است و شواهد اندکی وجود دارد که نشان بدهند فعالیت‌های سیاسی سنتی دیگر جواب نمی‌دهند.

سال انتخابات‌ها

سال انتخابات‌ها چنین نامیده شده است چون بیش از هر سال دیگری شهروندان کشورهای گوناگون جهان پای صندوق انتخابات می‌روند؛ نزدیک به 30 کشور انتخابات‌هایی دارند که هم تعیین کننده‌اند و هم رقابتی. این سال مهم در واقع در اواخر سال 2023 آغاز شد، مهم‌ترین مورد هم انتخابات 15 اکتبر لهستان بود که حزب قانون و عدالت را پایین کشید و ائتلافی از احزاب لیبرال را به قدرت رساند. حزب قانون و عدالت مسیر حزب دست راستی فیدس مجارستان را دنبال می‌کرد اما همکاری شدید پلتفرم مدنی لهستان و دیگر احزاب چپ یا میانه -که اعضایش سخت کار کردند تا بر اختلافات گذشته‌شان غلبه کنند و تجمع‌های بزرگی برگزار کردند تا رأی بیاورند- باعث شد 41 کرسی را از چنگ حزب قانون و عدالت بیرون بیاورند، امری که باعث شد این حزب دیگر اکثریت پارلمان لهستان را در اختیار نداشته باشد. این مسئله عقب‌نشینی بزرگی برای پوپولیسم در اروپا بود و مجارستان را از متحدی مهم در اتحادیۀ اروپا محروم کرد. تنها کشور دیگری که در شرق اروپا به سوی پوپولیسم رفت اسلواکی بود که در آن رابرت فیسکو در ماه اکتبر دوباره نخست وزیر شد و متعهد شد که حمایت شدید کشورش از اوکراین را پایان می‌دهد. رئیس‌جمهور طرفدار غرب اسلواکی، زوزانا کاپوتووا نتوانست برای دومین بار رئیس‌جمهور شود و در ماه ژوئن سال جاری جای خود را به متحد فیکو، پیتر پلگرینی، داد که مانند فیکو بیشتر با روسیه همدل است. اگرچه پوپولیست‌ها دستاوردهایی داشتند، اسلواکی کشوری شدیداً دو قطبی است؛ در ماه مه، بابت مخالفت نخست وزیر فیکو با کمک نظامی به اوکراین به او شلیک کرد.

در نوامبر 2023، در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری آرژانتین، خاویر میلی توانست سرخیو ماسا را شکست بدهد. بسیاری در ایالات متحده به اشتباه فکر می‌کردند میلی، با توجه به مدل شخصی ضددولت و حمایت رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، ترامپ آرژانتین باشد. اما میلی سوار موج مردمی نارضایتی از پرونیست‌های حاکم بود که کشور را درگیر رکود اقتصادی شدیدی کردند. اگرچه بسیاری از پوپولیست‌ها حامی دولتی قدرتمند هستند که آماده است ارزش‌های فرهنگی محافظه‌کارانه را اعمال کند، میلی یک لیبرتارین واقعی است. موفقیت زودهنگام برنامۀ ایجاد ثبات اقتصادی‌اش به او اجازه داد علیرغم پایگاهی ضعیف در کنگرۀ ملی آرژانتین، محبوبیتش را حفظ کند. خطر اصلی میلی حرکت به سوی اقتدارگرایی نیست بلکه تضعیف بیش از اندازۀ دولت آرژانتین است.

اوایل سال 2024، شاهد نتایج متفاوتی برای دموکراسی بود. در ماه ژانویه، حزب مترقی دموکراتیک تایوان توانست کومینتانگ طرفدار چین را شکست داد و فنلاند در اردوگاه دموکراتیک باقی ماند. در هر دو مورد، احزاب برنده بی‌سر و صدا اما شدیداً تلاش کرده بودند تا اکثریت قوۀ مقننۀ کشورهایشان را به دست بیاورند. در طرف دیگر، ماه بعد، نجیب بقیلۀ ال سالوادور با عدد خیره کنندۀ 85 درصد از آراء دوباره انتخاب شد -پاداشی برای کاهش چشمگیر جرم و جنایت از طریق استفاده از ابزارهای فراقانونی برای حبس بخش بزرگ‌تری از رهبری باندهای خلافکار کشور. بقیله در کارزارش برای انتخابات مجددش، منع قانون اساسی سالوادور علیه انتخاب مجدد پیاپی را معلق کرد؛ کاملاً ممکن است که تا سال‌ها در قدرت بماند. جریان پاداش دادن به حاکم مستبد در انتخابات ریاست‌جمهوری اندونزی و انتخاب پرابوو سوبیانتو ادامه یافت. گروه‌های حقوق بشری پرابوو، فرماندۀ سابق نیروهای ویژه، را به انجام جنایت جنگی طی اشغال تیمور شرقی به دست اندونزی در دهه‌های 1980 و 1990 متهم کرده‌اند؛ بین سال‌های 2000 تا 2020 او اجازۀ سفر به ایالات متحده را نداشت تا اینکه وزارت امور خارجۀ ترامپ به او ویزا داد. اما پیروزی‌اش ممکن است نشان دهندۀ چیزی نباشد مگر محبوبیت چشمگیر سلفش، یوکو ویدودو که پرابوو ادعا کرده است میراث او را تثبیت خواهد کرد.

در بنگلادش، حزب فاسد عوامی لیگ به رهبری شیخ حسینه در ژانویه قدرت را در دست داشت، در حالی که در سرتاسر کشور اعتراضاتی نسبت به حکومتش وجود داشت. موفقیتش اما  موقتی بود چرا که دور تازه‌ای از اعتراضات پس از انتخابش باعث شد در اوایل اوت، حسینه از کشور فرار کند. معلوم نیست که بنگلادش کشوری دموکراتیک شود یا خیر اما روشن است که تعداد قابل توجهی از شهروندان این کشور دیگر علاقه‌ای به حاکمی نداشتند که 20 سال  از 28 سال گذشته در قدرت بوده است.

ردّ درمان‌های پوپولیستی

در میانۀ سال دو انتخابات مهم از راه رسیدند، در آفریقای جنوبی و مکزیک، که نمی‌توان به سادگی آنها را در چارچوب پوپولیست در برابر لیبرال جای داد. در آفریقای جنوبی، کنگرۀ ملی آفریقا که از زمان گذار این کشور به دموکراسی در سال 1994 فضای سیاسی کشور را در دست داشته است، 71 کرسی‌ها و اکثریتش را در کنگرۀ ملی از دست داد. ظهور حزبی جدید، اومخونتو وسیزوه، که با رئیس‌جمهور فاسد سابق این کشور جیکوب زوما ارتباط داشت ایجاد مشکل می‌کرد اما در میانۀ انتخابات، کنگرۀ ملی آفریقا نه با اومخونتو وسیزوه بلکه با اتحاد دموکراتیک ائتلاف کرد؛ حزبی که نمایندۀ رأی دهندگان سفید و به اصطلاح رنگین پوست‌هاست یا دو رگه‌هاست. اتحاد دموکراتیک سه کرسی در پارلمان به دست آورد و حزب چپ‌گرای افراطی مبارزان آزادی اقتصادی، پنج کرسی را از دست داد. با توجه به تمام جنجال‌های فساد و افول اقتصادی که آفریقای جنوبی در دهۀ گذشته تجربه کرده است، انتخابات سال 2024 به‌نوعی آرامش‌بخش بود. رأی دهندگان کنگرۀ ملی آفریقا را بابت حکمرانی فاسدش بر کشور پاسخگو کردند اما به سوی درمان‌های پوپولیستی هم نرفتند.

مکزیک هم به شکل مشابهی قدرت فرهنگ دموکراتیکش را به نمایش گذاشت. تحلیلگران لیبرال رئیس‌جمهور کنونی این کشور، آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، را یک پوپولیست اهل آمریکای لاتین دانسته‌اند اما او در برابر دولت فاسد و ناکارآمد محبوب بود. او در سخنرانی‌های روزانه‌اش، علیه الیگارشی فاسدی صحبت می‌کرد که دهه‌ها بود بر مکزیک حکومت می‌کرد. او جنگ با قاچاقچیان مواد مخدر را کاهش داد که به صورت موقت باعث کاهش خشونت شد اما نتوانست مشکل اصلی مکزیک در سال‌های پیش رو را حل کند. و چند سیاست طرفدار فقرا را آغاز کرد و تا حد زیادی به حفظ نظم مالی پایبند بود. در مقام نخستین رئیس‌جمهور چپ‌گرای مکزیک پس از انقلاب سال 1920 این کشور، شدیداً محبوب شد و جانشنیش، کلودیا شینباوم، در ژوئن با بیش از 30 درصد اختلاف رقیب محافظه‌کارش را برد. حزب شینباوم، مورنا، در کنگرۀ مکزیک هم اکثریت قاطع را به دست آورد و به این ترتیب می‌تواند پس از به قدرت رسیدن، قانون اساسی را هم تغییر دهد. لوپز اوبرادور در دوران ریاست جمهوری‌اش تمایلات نالیبرال بسیاری را به نمایش گذاشت و هدیۀ خداحافظی‌اش به این کشور، به اصطلاح اصلاح نظام قضایی مکزیک خواهد بود که در واقع، استقلال قوای این کشور را شدیداً تضعیف خواهد کرد. اما معلوم نیست شینباوم پس از رسیدن به قدرت چگونه از قدرت قابل توجه‌اش استفاده کند. ظاهراً تعصبات لوپز اوبرادور را ندارد. اگر مسئلۀ غافلگیرانه‌ای پیش نیاید، او را بیشتر یک سیاستمدار چپ میانۀ آمریکای لاتینی می‌دانند تا یک پوپولیست چپ.

دیگر انتخابات مهم در هند برگزار شد، جایی که رأی‌گیری در چند مرحله و بین اواسط آوریل تا اوایل ژوئن برگزار شد. انتظار می‌رفت نخست وزیر مودی -از اعضای اصلی باشگاه ناسیونالیست پوپولیست این کشور که رسانه‌ها، دادگاه‌ها و آزادی‌های مدنی کشورش را تضعیف کرده بود- اکثریت حزب ناسیونالیست بهاراتیا جاناتا را در مجلس سفلی هند، لوک سابا، تقویت کند. در عوض، حزب بهاراتیا جاناتا اکثریت را از داست داد و مجبور شد وارد ائتلافی با دیگر احزاب شود. این حزب به ویژه در شمال منطقۀ مرکزی هند متحمل شکست شد و در آنجا 49 کرسی‌اش را از دست داد، از جمله در ایالت فقیر اوتار پرادش.

انتخاباتی که تأثیر جهانی کمتری داشت اما باز هم مهم بود در پایان ماه ژوئن در مغولستان برگزار شد. این کشور که بین روسیه و چین قرار دارد، تنها کشور اوراسیای مرکزی بود که پس از سقوط شوروی در سال 1991 و خروج از مدار مسکو، به دموکراسی رسید و آن را حفظ کرد. اما حزب حاکم خلق مغولستان، جانشین حزب کمونیست عصر شوروی، بین سال‌های 2022 و 2024 روز به روز اقتدارگراتر شد و بیشتر به سوی روسیه حرکت کرد. در انتخابات اما حزب دموکراتیک کرسی‌هایش را بیش از دو برابر کرد و نظام فاسد را کنار زد. این نتیجه به سرخط خبرهای غرب راه پیدا نکرد اما نشان داد که قدرت رأی دهندگان عادی می‌تواند از دموکراسی دفاع کند.