فوکویاما: گذار از لیبرتاریانیسم ریگان/ چرا بازگشت ترامپ تهدیدی برای جهان است؟

به گزارش اکوایران، سال 2024 را سال سرنوشت‌ساز برای دموکراسی خوانده‌اند، چرا که در این سال با انبوه انتخابات‌‌هایی مواجه بوده و خواهیم بود که نتایج آن می‌تواند حتی پیامدهای قابل توجهی برای نظم جهانی داشته باشد. در شرایطی که امواج پوپولیسم روز به روز دموکراسی‌ها را با چالش جدی‌تر روبرو می‌کند، برخی از تحلیل‌گران حتی آینده دموکراسی را با تردید پیش‌بینی می‌کنند.

با این وجود، با گذشت بیش از نیمی از سال، فرانسیس فوکویاما، تحلیل‌گر برجسته علوم سیاسی با انتشار یادداشتی با عنوان «سال انتخابات‌ها، سال خوبی برای دموکراسی بوده است» در مجله فارن افرز با نگاهی به آن‌چه که تاکنون در این سال گذشته، با امیدواری به سرنوشت دموکراسی می‌نگرد. اکوایران این مقاله را در دو بخش ترجمه کرده که بخش اول آن پیش از این با عنوان «فوکویوما: هشداردهنده‌ترین لحظه سال برای دموکراسی» منتشر شده و در ادامه بخش دوم و پایانی آن ارائه می‌شود:

تغییرات آشفته کننده

انتخابات پارلمان اروپا در اوایل ژوئن برگزار شد. احزاب پوپولیستی مانند حزب آزادی در اتریش، جبهۀ ملی مارین لو پن در فرانسه، جایگزینی برای آلمان، حزب آزادی در هلند و برادران ایتالیای جورجیو ملونی همگی پیشرفت کردند. در این بلوک متشکل از 27 عضو، بزرگ‌ترین بازنده‌ها سوسیالیست‌ها و سبزها بودند. تغییری برآشفته کننده بود اما زمین لرزه‌ای را که برخی پیش‌بینی کرده بودند به وجود نیاورد. احزاب میانه و راست میانه مانند اتحاد دموکرات مسیحی آلمان و پلتفرم مدنی لهستان سهم آراء خود را حفظ کردند یا بر آن افزودند. حزب قانون و عدالت لهستان شش کرسی را از دست داد، مثل فیدس در مجارستان، جایی که عضو حزب دگراندیش، پیتر ماگیار، با ایجاد حزب خودش پس از رسوایی‌های مربوط به فساد در حزب فیدس، آراء را شکست.

دو نتیجۀ ناخوشایند انتخابات پارلمان اروپا در فرانسه و ایتالیا اتفاق افتادند. حزب جبهۀ ملی لو پن از ائتلاف میانۀ رئیس‌جمهور امانوئل مکرون جلو افتاد و تعداد رأی‌هایی که به دست آورد، بیش از دو برابر آنها بود. این مسئله باعث شد در پایان ماه ژوئن، مکرون اعلام انتخابات ملی کند. حزب جبهۀ ملی 37 کرسی به دست آورد و ائتلاف چپ‌گرایان، جبهۀ مردمی جدید، 32 کرسی دیگر افزود؛ یک لحظه چینن به نظر رسید که جوردن باردلای جوان از حزب جبهۀ ملی در راه دفتر نخست وزیری است. اما در دور دوم رأی‌گیری در اوایل ژوئیه، احزاب میانه و چپ نامزدهای ضعیف‌ترشان را از انتخابات خارج کردند و یک بار دیگر جبهۀ ملی از قدرت دور ماند. این مسئله فقط به این دلیل اتفاق افتاد که احزاب چپ‌گرا همکاری و نامزدهایشان را محدود کردند -کار کسل کننده اما ضروری سیاست که ائتلاف‌های قبلی از انجام آن ناتوان بودند.

در ایتالیا، وضعیت بدتر است. در انتخابات پارلمان اروپا، حزب پوپولیست برادران ایتالیای ملونی به میزان قابل توجهی آرایش را افزایش داد و ائتلاف راست‌گرایان اکثریت قابل توجهی از پارلمان ایتالیا را در دست دارد. ملونی، که در اواخر سال 2022 نخست وزیر شد، در ابتدا خودش را فردی میانه‌رو نشان می‌داد. در اوایل دورۀ نخست‌وزیری‌اش با اعلام حمایت شدید از اوکراین راه خودش را از پوپولیست‌های طرفدار روسیه‌ای مثل اوربان و فیکو جدا کرد و بسیاری از مفسران احتمال دادند از دورۀ دوم ریاست اورزولا فون در لاین بر کمیسیون اروپا حمایت کند. اما پس از انتخابات پارلمان اتحادیۀ اروپا، به طرف راست چرخید و حزبش به حمایت مشروط از اوکراین رأی داد و با انتخاب مجدد فون در لاین مخالفت کرد.

تنها کشور مهم اروپایی که بدون تهدید به قدرت رسیدن یک حزب پوپولیست انتخابات برگزار کرد، بریتانیا بود که در اوایل ژوئیه، حزب کارگر به پیروزی قاطعی بر محافظه‌کاران رسید. محافظه‌کاران 14 سال در قدرت بودند ‌و در این مدت پنج نخست وزیر داشتند و کشور را به رکود ادامه‌داری کشاندند و یکی از کارهایشان حمایت از خروج بریتانیا از اتحادیۀ اروپا بود. وقتی حزب کارگر رهبر چپ افراطی‌اش، جرمی کوربین، را با کی‌یر استارمر میانه‌روتر جایگزین کرد، رأی دهندگان واکنش خوبی نشان دادند. پوپولیست تندرویی مانند نایجل فاراژ هنوز در میدان است؛ حزب دست راستی‌اش، اصلاح بریتانیا، 14 درصد از آراء را به دست آورد، بیش از لیبرال دموکرات‌ها، که 12 درصد از آراء را به دست آوردند. اما نظام انتخاباتی بریتانیا او را از قدرت دور نگه داشت.

مقاومت دموکراتیک

هنوز تعدادی از انتخابات‌های مهم در راهند: در مولداوی، جایی که رئیس‌جمهور لیبرال، مایا ساندو، احتمالاً از نو انتخاب شود و در گرجستان، جایی که حزب طرفدار روسیۀ رؤیای گرجستان شانس خوبی برای حفظ قدرت دارد. اما مهم‌ترین انتخابات در 5 نوامبر در ایالات متحده اتفاق می‌افتد، بین ترامپ و نامزد دموکرات‌ها، معاون رئیس‌جمهور کامالا هریس. در زمان مجمع ملی جمهوری‌خواهان در میانۀ ژوئیه، پیروزی ترامپ در برابر بایدن پا به سن گذاشته محتمل به نظر می‌رسید اما با تصمیم بایدن برای کنار کشیدن، ناگهان دموکرات‌ها جان تازه‌ای گرفتند. حالا بسیاری از نظرسنجی‌ها، در سطح ملی و بسیاری از ایالت‌های مهم چرخشی، نشان می‌دهند که هریس از رقیبش جلوتر است.

نتیجۀ انتخابات آمریکا تأثیر عظیمی بر نهادهای آمریکا و جهان خواهد داشت. ترامپ رهبران اقتدارگرایی مانند ولادیمیر پوتین روسیه و شی جین‌پینگ چین را ستوده و در آمریکا هم وعده داده است تا موانع پیش روی قدرت‌های اجرایی را تضعیف کند. او قریب به یقین حمایت ایالات متحده از اوکراین را تمام خواهد کرد و دربارۀ ارزش اتحادهایی مانند ناتو هم ابراز تردید کرده است. او وعدۀ پایان دادن به روابط تجاری با چین را داده و گفته بر تمامی محصولات خارجی تعرفۀ ده درصدی اعمال خواهد کرد. حزب جمهوری‌خواه آگاهانه سیاست‌های لیبرتارینی سال‌های رونالد ریگان را کنار گذاشته و می‌خواهد قدرت دولت را به خدمت اهداف محافظه‌کار دربیاید.

اما تا به حال، سال انتخابات‌ها برای دموکراسی‌های سرتاسر جهان بد نبوده است. احزاب و رهبران پوپولیست و اقتدارگرا در بعضی کشورها دستاوردهایی داشته‌اند اما در دیگر کشورها باخته‌اند. شهروندان مخالفتشان را به شیوه‌های دیگری هم با حکمرانی اقتدارگرایانه نشان داده‌اند. در ژوئیه، اکثریت قابل توجهی از ونزوئلایی‌ها به نامزد اپوزیسیون، ادموندو گونزالز، رأی دادند و رژیم مادورو مجبور شد با تقلبی قابل توجه مادورو را برنده اعلام کند. فقط با اقتدارگرایی عیان و کنار گذاشتن هر گونه مشروعیت دموکراتیک است که رژیم مادورو می‌تواند دوام بیاورد. و در میانمار، جایی که خونتای نظامی به دنبال کودتایی در سال 2021، برگزاری انتخابات را کنار گذاشت، قیام مسلحانه‌ای که مخالفان دموکراتیک خونتا را با تعدادی از گروه‌های قومی شبه‌نظامی متحد کرده است، بخش‌های قابل توجهی از کشور را در دست گرفته است.

انتخابات‌ها به خودی خود سیاست‌ها یا نتایج خوب را تضمین نمی‌کنند. آنچه فراهم می‌کنند فرصتی برای پاسخگویی رهبران بابت شکست سیاست‌ها و پاداش دادن به آنها بابت چیزهایی است که از نظر مردم موفقیت به حساب می‌روند. انتخابات‌ها زمانی خطرناک می‌شوند که رهبرانی را به قدرت می‌رسانند که نه تنها می‌خواهند سیاست‌های مشکوکی را تحمیل کند، بلکه امید دارند نهادهای لیبرال و دموکراتیک را هم تضعیف یا منحل کنند. از این جنبه، ایالات متحده به یک نمونۀ قابل توجه تبدیل شده است. در سال‌های اخیر، در هیچ یک از دموکراسی اروپایی یا آسیایی رهبری نبوده است که به صراحت حاضر نباشد نتیجۀ انتخابات را بپذیرد و خشونت عمومی به راه انداخته باشد تا از قدرت کناره‌گیری نکند. تمایل بسیاری از رأی دهندگان جمهوری‌خواه به عادی‌سازی وقایع 6 ژانویۀ 2021 نشانۀ تضعیف هنجارهای دموکراتیک در دموکراسی اول جهان است -چیزی که در صورت بازگشت ترامپ به کاخ سفید در ماه نوامبر، پوپولیست‌های دیگر هم آن را تکرار خواهند کرد (مانند حامیان رئیس‌جمهور سابق برزیل، ژائیر بولسونارو، که در سال 2023، با تقلید از شورشیان 6 ژانویه به کنگرۀ کشورشان حمله‌ور شدند).

درسی که تا به اینجای کار باید از سال انتخابات‌ها آموخت این است که ظهور سیاستمداران پوپولیست و اقتدارگرا گریز ناپذیر نیست. می‌توان در برابر عقب‌نشینی دموکراتیک مقاومت کرد و در بسیاری از کشورهایی که در آنها انتخابات برگزار می‌شود هم چنین اتفاقی افتاده است. اما هنجارهای دموکراتیک را نمی‌توان با خشونت، روش‌های قضایی (مثلاً استفاده از متمم چهاردهم برای رد صلاحیت ترامپ)، ظهور رهبر کاریزماتیک جدید یا اصلاحی سریع نجات داد. آنچه مؤثر خواهد بود، کار پیوسته و معمولاً کسل کنندۀ سیاست‌های دموکراتیک است: بحث کردن، قانع کردن و بسیج کردن رأی دهندگان، تعدیل سیاست‌ها، ایجاد ائتلاف‌ها و در صورت ضرورت، سازش. حتی در زمان سرخوردگی نسبت به دموکراسی جهانی، شهروندان هنوز هم عاملیت دارند تا به سوی آینده‌های بهتر حرکت کنند.