به گزارش اکوایران، در حالی که خاورمیانه برای بازگشت دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا به کاخ سفید آماده می‌شود، عربستان سعودی به دنبال دستیابی به توافقی با واشنگتن است که منعکس کننده جایگاه رو به رشد ژئوپلیتیکی آن و تغییرات گسترده‌ای است که طی چهار سال گذشته در این منطقه ناآرام رخ داده است. اما این توافق در دوره ترامپ چه تفاوتی با دوره بایدن خواهد داشت؟ نیوزویک تغییر معادلات منطقه به سود تشکیل کشور فلسطین را شرح داده است. اکوایران این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده است که در ادامه بخش اول آن را می‌خوانید.

گیر بزرگ ابرتوافق منطقه

پیروزی ترامپ در انتخابات این ماه در حالی اتفاق افتاد که واشنگتن و ریاض در مذاکرات برای رسیدن به یک ابرتوافق گیر کرده‌اند، که شامل تضمین‌های امنیتی ایالات متحده برای عربستان سعودی و همکاری نزدیک‌تر در زمینه‌های مختلف مانند توسعه هسته‌ای می‌شود. همزمان، دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور همچنین به دنبال برقراری روابط دیپلماتیک بین اسرائیل و عربستان سعودی در چارچوب مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌هایی موسوم به توافق‌نامه ابراهیم است .

ناظران سعودی مدعیند که اگر ترامپ  به دنبال گسترش میراث خود در عادی سازی روابط اعراب با اسرائیل، از طریق تضمین توافق با ریاض باشد، باید برای پیشبرد اهداف خود از روابط نزدیک خود با اسرائیل برای تشکیل کشور فلسطین استفاده کند، کاری که دولت فعلی از آن اجتناب کرده است،

سلمان الانصاری، تحلیلگر سیاسی برجسته سعودی، به نیوزویک گفت: «یک چیز حیاتی وجود دارد که دولت ترامپ باید به خوبی درک کند: این تصور واهی است که تصور کنند عربستان سعودی به طور رایگان به توافقنامه ابراهیم می‌پیوندد. یک کشور فلسطینی لازمه عادی سازی با اسرائیل است».

سوال فلسطین

راه حل دو کشوری مدتهاست که مبنای دیپلماسی ایالات متحده در قبال مناقشه اسرائیل و فلسطین بوده است، که اکنون در مرگبارترین فصل خود از زمان آغاز نزاع در سال 1948 است. حمله حماس در 7 اکتبر 2023، هم این مسئله را به کانون توجه بین‌المللی بازگرداند و هم در عین حال ریسک بر هم خوردن رویکرد سنتی را ایجاد کرد.

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، به طور فزاینده‌ای ایده تشکیل کشور فلسطین را زیر سوال برده و متحدان راست افراطی او آشکارا در مورد الحاق احتمالی کرانه باختری گفتگو می‌کنند.

برای عربستان سعودی، پاسخ به مناقشه همچنان ریشه در ابتکار صلح عربی دارد، پیشنهادی 10 ماده‌ای که برای اولین بار توسط پادشاهی معرفی شد و در سال 2002 توسط اتحادیه عرب تأیید شد. بر اساس این طرح اسرائیل باید تمام مناطقی را که از زمان جنگ 6 روزه ۱۹۶۷ اشغال کرده است، تسلیم کند، از جمله بیت المقدس شرقی، بخش‌هایی از کرانه باختری، بلندی‌های جولان و هر سرزمین اشغال شده دیگر در ازای یک عادی سازی عربی و اسرائیلی، تضمین‌های امنیتی و به رسمیت شناختن متقابل.

آمریکا عربستان

در حالی که کمتر از دو ماه مانده است که ترامپ دوباره رهبری ایالات متحده را به دست گیرد، انصاری گفت هنوز «خیلی زود است» که به طور دقیق بگوییم که ترامپ چگونه برنامه ریزی کرده است که این موضوع را مدیریت کند. اما او «آمیخته‌ای از خوش بینی و بدبینی» را از منظر عربستان سعودی توصیف کرد.

انصاری گفت: «خوش‌بینی از آنجا ناشی می‌شود که آقای ترامپ سابقه مثبتی با ما داشته و سخت برای تعمیق مشارکت اقتصادی عربستان و آمریکا تلاش کرده است. از سوی دیگر، بدبینی ممکن است از سوی منصوبان جدید وی، به ویژه سفیر ایالات متحده در اسرائیل باشد، که به نظر می‌رسد در حمایت از اسرائیل در جناح راست افراطی قرار دارد و قوانین اساسی بشردوستانه و بین المللی را نادیده می‌گیرد».

او افزود: «فکر می‌کنم آقای ترامپ در طول دولت اولش بیش از آنچه تصور می‌کردند به اسرائیلی‌ها داد و عاقلانه است که او در موقعیتی قرار گیرد که و منتظر باشد تا آن‌ها چیزی به او پیشنهاد دهند، مثل طرح صلح جدی با فلسطینی‌ها».

ترامپ در طول دولت اول خود روابط نزدیکی با عربستان سعودی و خانواده سلطنتی آن، به ویژه ولیعهد محمد بن سلمان ایجاد کرد، که در این دوران به وارث و حاکم عملی کشور تبدیل شد. ترامپ از چشم‌انداز فروش بیشتر تسلیحات به پادشاهی استقبال کرد و تلاش‌های کنگره برای مسدود کردن قراردادهای تسلیحاتی ایالات متحده به دلیل نگرانی‌های حقوق بشر مرتبط با جنگ در یمن را وتو کرد.

از سوی دیگر، بایدن ریاست جمهوری خود را در موضعی بسیار سردتر در رابطه با عربستان سعودی آغاز کرد. در سال 2021، انتقال تسلیحات تهاجمی به ریاض را متوقف کرد. بایدن همچنین با عربستان سعودی درگیر اختلافات پرحاشیه‌ای در مورد میزان تولید نفت پس از حمله روسیه به اوکراین شد.

معامله قرن

ترامپ نیز در دوره قبلی ریاست جمهوری خود، به ویژه در فوریه 2020، زمانی که به طور مشترک با نتانیاهو طرح جدیدی که از آن به عنوان «معامله قرن» یاد می‌شود را برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین اعلام کرد، مورد خشم پادشاهی قرار گرفت. این پیشنهاد از سوی عربستان سعودی و همچنین حماس و تشکیلات خودگردان فلسطین رد شد.

سیاست های شدیداً طرفدار اسرائیل ترامپ در موارد دیگر نیز با خشم گسترده اعراب مواجه شد، از جمله تصمیمات جنجالی او برای انتقال سفارت آمریکا در اسرائیل از تل آویو به بیت المقدس و به رسمیت شناختن الحاق بلندی‌های جولان سوریه توسط اسرائیل.

در حالی که فلسطینی‌ها توافقات 2020 ابراهیم را که در نهایت امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان را شامل شد، رد کردند، این ابتکار به عنوان نقطه عطفی در روابط اسرائیل و اعراب عمل کرد. این توافقات همچنین شرایط تعیین شده توسط ابتکار صلح عربی را تضعیف کردند و عربستان سعودی تا کنون تمایلی برای زیر پا گذاشتن پیشنهاد سال 2002 خود نداشته است.

واقعیت‌های ژئوپلیتیکی کنونی و درگیری‌های شدیدی که در خاورمیانه به وجود آمده است، می‌تواند توافق بعدی را پیچیده‌تر کند.

پیمان ابراهیم

اعظم الشدادی، کارشناس روابط خارجی عربستان سعودی و عضو انجمن علوم سیاسی دانشگاه کینگستون، گفت: «برای رئیس جمهور دونالد ترامپ، پیروزی بزرگ او در انتخابات ریاست جمهوری 2024 موقعیت او را در داخل کشور تقویت می‌کند، اما او در سیاست خارجی با واقعیت متفاوتی مواجه است. امروز وضعیت خاورمیانه در مقایسه با دوره اول ریاست جمهوری وی به شدت تغییر کرده است، به ویژه با تشدید تنش‌های ناشی از اسرائیل در منطقه.»

تغییر جزر و مد در خاورمیانه

درگیری که بین حماس و اسرائیل آغاز شد، از آن زمان به بعد گسترش یافت و مجموعه‌ای از جناح‌های همسو با ایران و همچنین خود تهران را در بر گرفت. ترامپ قبلاً به دنبال همسو کردن شرکای عرب علیه ایران بود، اما ریاض از آن زمان تصمیم گرفت با برقراری مجدد روابط دیپلماتیک، روابط پرتنش خود را با تهران تثبیت کند.

علی‌رغم هرج‌ومرجی که در سراسر منطقه رخ داده، این پیمان بین دو قدرت منطقه‌ای رقیب امروز همچنان برقرار است. شبه جزیره عربستان نیز تا حد زیادی از این آشفتگی در امان مانده است، به استثنای همسایه جنوبی عربستان سعودی، یمن، جایی که انصارالله به پرتاب موشک‌ها و پهپادها علیه اسرائیل و همچنین صدها کشتی متهم به حمایت از آن ادامه می‌دهد.

انعطاف پذیری توافق ایران و عربستان با حمایت چین به عنوان یک چالش جدی برای ایالات متحده به اثبات رسیده است.

 الشدادی گفت موفقیت توافق عربستان و ایران آزمونی برای نقش چین به عنوان میانجی صلح است و «تاکنون توافق موفقیت آمیز بوده است».

شدادی به هنری کیسینجر، دیپلمات قدیمی آمریکایی اشاره کرد که در مارس 2023 در مصاحبه‌ای با واشنگتن پست، توافق جدید ایران و عربستان را «تغییر اساسی در وضعیت استراتژیک در خاورمیانه» خواند. کیسینجر که اواخر همان سال درگذشت، اقدام متعادل کننده عربستان سعودی در منطقه را به تلاش‌های ایالات متحده برای بهره برداری از تنش بین چین و اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ سرد تشبیه کرد.

 

ادامه دارد