به گزارش اکوایران، جو بایدن و مشاورانش بخش زیادی از اعتبار برقراری آتش‌بس بین اسرائیل و حزب‌الله که در سه‌شنبه هفته گذشته وارد مرحله اجرایی شد را متعلق به خود می‌داند.

به نوشته پولتیکو، آموس هوخشتاین، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه این کشور طی ماه‌ها تلاش بی‌وقفه لبنان و اسرائیل را به برقراری آتش‌بس ترغیب کردند. امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز با مباهات گفت که آتش‌بس نتیجه ماه‌ها تلاش فراوان به همراه مقامات اسرائیلی و لبنانی بود که در همکاری نزدیک با ایالات متحده انجام گرفت. اما دونالد ترامپ عاملی اساسی در این توافق ناگهانی به شمار می‌رود.

ترامپ واسطه آتش‌بس لبنان شد؟

اکنون ترامپ در حال شکل‌دادن به محاسبات طرف‌های درگیر در خاورمیانه و اروپا بوده و آن‌ها تلاش می‌کنند حدس بزنند که رئیس‌جمهور منتخب پس از بازگشت به کاخ سفید چه خواهد خواست و پیش از آن سعی دارند تا حمایت او را جلب کنند. این پدیده را می‌توان «اثر ترامپی» نامید و نامزدهای ترامپ برای مشاغل کلیدی دولت دومش آتش‌بس لبنان را متأثر از آن دانسته‌اند.

مایک والتز، قانون‌گذار فلوریدا و نامزد ترامپ برای مشاور امنیت ملی در اکس نوشت: «همه به خاطر رئیس‌جمهور ترامپ به پای میز مذاکره آمده‌اند». او افزود: «پیروزی قاطعش پیام واضحی به باقی دنیا فرستاد که هرج‌ومرج دیگر تحمل نخواهد شد. خوشحالم که شاهد گام‌های ملموسی در راستای کاهش تنش‌ها در خاورمیانه هستم». به نظر نمی‌رسد که این ادعا صرفاً یک لاف باشد و ظاهراً پیروزی انتخاباتی ترامپ ذهن‌ها را به حدی متمرکز کرد که آتش‌بس ممکن شد.

برای مثال، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل می‌داند که ترامپ برای لبنان چه می‌خواهد. در طول انتخابات، رئیس‌جمهور منتخب و متحدانش آرای عرب‌تبارهای آمریکایی، به ویژه در ایالت کلیدی میشیگان را جلب کردند. ترامپ به آن‌ها قول داد که جنگ‌ها را پایان داده و صلح را برقرار کند.

مسعود بولس، تاجر لبنانی‌آمریکایی و پدرشوهر دختر ترامپ نیز نقشی کلیدی ایفا کرد و از سرخوردگی عرب‌آمریکایی‌هایی که از سیاست‌های دولت فعلی در مورد غزه و جنگ لبنان ناراضی بودند، بهره برد. پیش از انتخابات، او به شبکه سعودی العربیه گفت که اگر ترامپ در انتخابات پیروز شود، تا ماه ژانویه و بازگشت به کاخ سفید صبر نخواهد کرد و فورا جنگ را پایان می‌دهد.

چند روز پس از انتخابات واضح بود که علی‌رغم نامزدهای جنگ‌طلب رئیس‌جمهور منتخب برای پست‌های امنیت ملی و سیاست خارجی، نتانیاهو در تحقق آرزوی دیرینه‌اش، یعنی بازتعریف خاورمیانه، چک سفیدامضای ترامپ را ندارد. یک مقام اسرائیل در آن زمان گفته بود: «ترامپ انتظار دارد که آتش‌بس در لبنان به زودی، حتی پیش از تحلیفش برقرار شود».

این درخواست به ران درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل و متحد نزدیک نتانیاهو در دیدار ۱۱ نوامبر با ترامپ منتقل شد که روز پیش از دیدار با بلینکن برای بحث درباره گزینه‌های آتش‌بس بود.

دوام آتش‌بس

سوال اینجاست که آیا آتش‌بس می‌تواند دوام بیاورد؟ مسائل زیادی ممکن است پیش آید. از جمله اینکه حزب‌الله مستقیماً در مذاکرات شرکت نکرد و این مسئله به نبیه بری، متحد سیاسیش و رئیس مجلس لبنان واگذار شد تا از طرف حزب‌الله صحبت کند. طبق توافق، ارتش اسرائیل نیروهای خود را تدریجاً از جنوب لبنان خارج خواهد کرد، در حالی که حزب‌الله به شمال رودخانه لیتانی عقب خواهد نشست. لبنان نیز با استقرار ۱۰ هزار نیروی اضافی جنوبی رودخانه طی طول دوره انتقالی ۶۰ روزه، حضورش در این منطقه را تقویت خواهد کرد.

گزارش‌ها حاکی از آن بوده که حزب‌الله همچنین موافقت کرده که از سوریه به لبنان سلاح نیاورد. نظارت بر آتش‌بس سپس توسط ارتش ایالات متحده و با پشتیبانی فرانسه انجام خواهد شد. بایدن نیز گفته که امیدوار است این آتش‌بس به توقف دائمی در خصومت‌ها تبدیل شود؛ اما طبق گفته نتانیاهو، دوام آن بستگی به آن دارد که در لبنان چه اتفاقی می‌افتد. او در سخنرانی تلویزیونی گفت: «با درک کامل ایالات متحده، ما آزادی‌عمل نظامی کامل را حفظ خواهیم کرد. اگر حزب‌الله با تسلیح دوباره خود، توافق را نقض کند، ما حمله خواهیم کرد».

آموس هوخشتاین نبیه بری آمریکا لبنان

در چنین شرایطی، مشخص نیست که آیا اسرائیل منتظر خواهد ماند داوران آمریکایی و فرانسوی تصمیم بگیرند که آیا نقضی صورت گرفته و آیا اقدام لازم است. بر اساس گفته‌های مقامات لبنانی، حق اسرائیل برای واکنش به نقض‌ها جزو توافق‌نامه رسمی نیست. لبنانی‌ها آماده نبودند که آزادی‌عمل اسرائیل را در توافق آتش‌بس بگنجانند، زیرا این موضوع به نوعی نقض حاکمیت لبنان تلقی می‌شد.

بنابراین، روزها یا حتی ساعات بعد می‌تواند پرخطر باشد، به ویژه که شیعیان لبنانی با تشویق نبیه بری، در حال بازگشت سریع به روستاهای خود در جنوب هستند. البته ارتش اسرائیل و لبنان از مردم خواسته‌اند تا پایان عقب‌نشینی تدریجی ارتش اسرائیل، صبر کنند.

حتی اگر آتش‌بس از روزهای آینده جان سالم به در ببرد، خطرات عمده دیگری وجود دارد.

توافق چه می‌گوید؟

بدیهی است که نتانیاهو با مخالفت شدید در کابینه خود برای تصویب آتش‌بس روبه‌رو شد، به طوری که ملی‌گرایان افراطی این توافق را «اشتباهی بزرگ» دانستند که فرصتی «تاریخی» برای از بین بردن حزب‌الله را هدر داد. این بدان معناست که اگر رهبر اسرائیل در برابر نقض جزئی توسط حزب‌الله از اقدام جدی خودداری کند، منجر به واکنشی سریع و تشدید تنش‌ها داخلی مواجه می‌شود و احتمالاً با خشم سیاستمداران راست‌گرای افراطی در کابینه خود روبه‌رو خواهد شد. در بیانیه‌ای مرکز عملیات حزب‌الله، این گروه هیچ اشاره مستقیمی به این توافق نکرد، اما گفت که رزمندگانش «با انگشت روی ماشه»، عقب‌نشینی ارتش اسرائیل را نظارت خواهند کرد.

بر اساس نظرسنجی‌ها، افکار عمومی اسرائیل در مورد آتش‌بس دو دسته شده است. در واقع، این آتش‌بس از آنچه نتانیاهو هدف عملیاتی خود در لبنان خوانده بود، فاصله زیادی دارد: نابودی حزب‌الله به همان روشی که او در حال نابودکردن حماس در غزه است. با این حال، رهبر اسرائیل تأکید داشته که او حزب‌الله را رها نکرده و مدعی شد: «حزب‌الله دیگر مانند سابق نیست و به دهه‌ها پیش پسرفت داشته است». اما این توافق شامل خلع‌سلاح حزب‌الله نمی‌شود که احتمالاً به این گروه اجازه می‌دهد تا خود را دوباره تجهیز کرده و برای نبرد بعدی با هزاران موشک و راکت بلندبرد و کوتاه‌برد باقی‌مانده، آماده شود.

اسراییل لبنان

در عوض، آتش‌بس تنها اجرای جزئی قطعنامه ۱۷۰۱ سازمان ملل که بعد از جنگ ۳۴روزه ۲۰۰۷ تصویب شد را به همراه خواهد داشت؛ به این معنی که حزب‌الله باید از جنوب رودخانه لیتانی عقب برود، هیچ واحدی، موشکی یا تونلی نباید در این منطقه باشد، اما نیاز به خلع‌سلاح تمام گروه‌های لبنانی، از جمله حزب‌الله وجود ندارد.

 

پس چرا این‌بار فرق می‌کند؟ در حال حاضر، ارتش لبنان با وضعیت رو به افولش، با حزب‌الله شیعه برابر نیست و قبلاً نتوانسته آن را مجبور به عقب‌نشینی به لیتانی کند. در واقع، از سال ۲۰۰۶، شیعیان بیشتری به صفوف ارتش لبنان پیوسته‌اند که سؤالاتی درباره وفاداریشان به وجود آورده است.

سلامت لبنان در دستان ایران

بیش از هر چیز، آینده این آتش‌بس بستگی به نحوه اقدام متحدان حزب‌الله در تهران دارد. به نظر نمی‌رسد که ایران تمایلی به تحریک ترامپ داشته باشد؛ زیرا این کشور در وضعیت مناسبی برای جنگ رویارویی علیه اسرائیل، همزمان با فشارهای اقتصادی ترامپ نیست. بنابراین، ایران در تلاش برای بازگشایی دروازه مذاکرات با واشنگتن درباره برنامه هسته‌ای خود است.

 

حداقل در حال حاضر، آتش‌بس از حمایت تهران نیز برخوردار است. روز چهارشنبه، ایران از «آغاز پایان تجاوز اسرائیل» استقبال کرد و علی لاریجانی، مشاور رهبر انقلاب در ویدیوهای منتشرشده اوایل هفته گذشته اعلام کرد که ایران از آتش‌بس حمایت می‌کند. با این حال، او هم‌چنین هشدار داد که حزب‌الله هنوز از مهم‌ترین تجهیزات» خود استفاده نکرده و اگر در آینده آن‌ها را به کار بگیرد، وضعیت می‌تواند به طور کلی تغییر کند.

لاریجانی همچنین در زمینه چگونگی پاسخ تهران به حملات ۲۶ اکتبر اسرائیل به اهداف نظامی ایران سخن گفت و خاطرنشان کرد که مقامات نظامی در حال بررسی گزینه‌های مختلف برای پاسخ هستند. بدون شک، چگونگی واکنش ایران تعیین خواهد کرد که آیا آتش‌بس لبنان موقت خواهد بود یا دائمی.