آتش زیر خاکستر و پرسش بزرگ در لبنان؛ آتش‌بس دوام می‌آورد؟

به گزارش اکوایران، آتش‌بس شکننده بین اسرائیل و حزب‌الله لبنان بیش از یک ماه است که پابرجاست، هرچند به نظر می‌رسد شرایط آن تا ضرب‌الاجل تعیین‌شده محقق نخواهد شد.

توافقی که در ۲۷ نوامبر برای توقف جنگ به دست آمد، از حزب‌الله می‌خواست فوراً در جنوب لبنان سلاح‌های خود را زمین بگذارد و به اسرائیل ۶۰ روز فرصت داد تا نیروهای خود را از آن منطقه خارج کرده و کنترل آن را به ارتش لبنان و نیروهای حافظ صلح سازمان ملل واگذار کند.

به گزارش اسوشیتدپرس، تا کنون، اسرائیل تنها از دو شهرک از ده‌ها شهرکی که در جنوب لبنان تحت کنترل دارد عقب‌نشینی کرده است. همچنین، به حملات خود به پایگاه‌هایی که به گفته آن‌ها متعلق به حزب‌الله است ادامه داده و این گروه را به تلاش برای شلیک موشک و انتقال تسلیحات پیش از ضبط و نابودی آن‌ها متهم می‌کند.

حزب‌الله، که طی نزدیک به ۱۴ ماه جنگ به شدت آسیب دیده، تهدید کرده که در صورت عدم عقب‌نشینی کامل نیروهای اسرائیلی تا ضرب‌الاجل ۶۰ روزه، جنگ را از سر خواهد گرفت.

با این حال، به رغم اتهامات متقابل طرفین درباره صدها مورد نقض آتش‌بس، تحلیل‌گران معتقدند که این آتش‌بس احتمالاً پابرجا خواهد ماند. این موضوع برای هزاران خانواده که به دلیل جنگ آواره شده و همچنان منتظر بازگشت به خانه‌های خود هستند، خبر خوبی است.

فیراس مقصاد، پژوهشگر ارشد مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، گفت: «توافق آتش‌بس نسبتاً مبهم و قابل تفسیرهای مختلف است.» او افزود که این انعطاف‌پذیری ممکن است به آن شانس بیشتری برای پابرجا ماندن در برابر شرایط در حال تغییر، از جمله سرنگونی بشار اسد، رهبر پیشین سوریه، تنها چند روز پس از اجرای آتش‌بس، بدهد.

با کنار رفتن اسد، حزب‌الله یک مسیر حیاتی انتقال تسلیحات را از دست داد. هرچند این موضوع حزب‌الله را بیشتر تضعیف کرد، اسرائیل پیش از آن، با آتش‌بس میانجی‌گری‌شده توسط ایالات متحده موافقت کرده بود.

حزب‌الله در ۸ اکتبر ۲۰۲۳، یک روز پس از حمله مرگبار حماس به اسرائیل که جنگ جاری در غزه را آغاز کرد، به شلیک موشک به اسرائیل پرداخت. از آن زمان، حملات هوایی و زمینی اسرائیل بیش از ۴۰۰۰ نفر را در لبنان، از جمله صدها غیرنظامی، کشته است. در اوج جنگ، بیش از یک میلیون نفر از مردم لبنان آواره شدند.

موشک‌های حزب‌الله حدود ۶۰ هزار نفر را از سکونت‌گاه‌هایشان در شمال سرزمین‌های اشغالی فراری داد و ۷۶ نفر، از جمله ۳۱ سرباز، در اسرائیل کشته شدند. تقریباً ۵۰ سرباز اسرائیلی در عملیات‌های داخل لبنان جان خود را از دست دادند.

توافق آتش‌بس چه می‌گوید؟

توافق می‌گوید که هر دو طرف، حزب‌الله و اسرائیل، باید «اقدامات نظامی تهاجمی» را متوقف کنند، اما می‌توانند در صورت دفاع از خود دست به اقدام بزنند، اگرچه به طور کامل مشخص نیست که این اصطلاح چگونه تفسیر خواهد شد.

ارتش لبنان موظف است مانع حملات حزب‌الله و دیگر گروه‌ها به اسرائیل شود. همچنین موظف است تأسیسات و تسلیحات حزب‌الله را در جنوب لبنان برچیند، فعالیت‌هایی که ممکن است در نهایت به سایر مناطق لبنان نیز گسترش یابد، هرچند این موضوع به طور صریح در توافق آتش‌بس ذکر نشده است.

ایالات متحده، فرانسه، اسرائیل، لبنان و نیروی حافظ صلح سازمان ملل متحد در لبنان (یونیفیل) مسئول نظارت بر اجرای این توافق هستند.

فیراس مقصاد، تحلیل‌گر، گفت: «سؤال اصلی این نیست که آیا توافق پابرجا می‌ماند، بلکه این است که چه نسخه‌ای از آن اجرا خواهد شد.»

آیا آتش‌بس در حال اجراست؟

حزب‌الله در بیشتر موارد شلیک موشک و پهپاد به اسرائیل را متوقف کرده، و اسرائیل نیز حملات به حزب‌الله را در بیشتر مناطق لبنان متوقف کرده است. اما اسرائیل همچنان حملات هوایی منظم به آنچه که سایت‌های شبه‌نظامیان در جنوب لبنان و در دره بقاع می‌خواند، انجام می‌دهد.

تا کنون، نیروهای اسرائیلی از دو شهر در جنوب لبنان، خیام و شمعه، عقب‌نشینی کرده‌اند. آن‌ها همچنان در حدود ۶۰ شهرک دیگر باقی مانده‌اند، و حدود ۱۶۰ هزار لبنانی همچنان آواره هستند.

لبنان اسرائیل را به نقض مکرر توافق آتش‌بس متهم کرده و هفته گذشته شکایتی را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه داد که می‌گوید اسرائیل از آغاز آتش‌بس تا ۲۲ دسامبر ۲۰۲۴ حدود ۸۱۶ «حمله زمینی و هوایی» انجام داده است.

در این شکایت آمده است که این حملات تلاش‌های ارتش لبنان برای استقرار در جنوب و انجام تعهدات خود در توافق آتش‌بس را مختل کرده است. اسرائیل نیز حزب‌الله را به صدها مورد نقض آتش‌بس متهم کرده و به شورای امنیت شکایت کرده است.

اسرائیل حزب‌الله را به انتقال مهمات، تلاش برای حمله به سربازان اسرائیلی، و آماده‌سازی و شلیک موشک به سمت شمال اسرائیل متهم کرده است.

تا زمانی که اسرائیل کنترل شهرک‌های بیشتری را به ارتش لبنان واگذار کند، نیروهای اسرائیلی زیرساخت‌های حزب‌الله، از جمله انبارهای تسلیحات و تونل‌های زیرزمینی را تخریب کرده‌اند. مقامات لبنانی می‌گویند که اسرائیل همچنین خانه‌ها و زیرساخت‌های غیرنظامی را تخریب کرده است.

پس از گذشت ۶۰ روز از آتش‌بس چه اتفاقی می‌افتد؟

طبق گفته سرهنگ دوم نداف شوشانی، سخنگوی ارتش اسرائیل، عقب‌نشینی اسرائیل از شهرهای لبنان کندتر از حد انتظار بوده است، زیرا کمبود نیروهای آماده ارتش لبنان برای برعهده گرفتن کنترل این مناطق وجود دارد. لبنان این ادعا را رد کرده و می‌گوید منتظر است اسرائیل عقب‌نشینی کند تا وارد این شهرها شود.

شوشانی گفت اسرائیل از کنترل ارتش لبنان بر مناطقی که تاکنون از آن عقب‌نشینی کرده است، راضی است و اگرچه ترجیح می‌دهد انتقال قدرت سریع‌تر انجام شود، اما امنیت مهم‌ترین هدف آن است.

به گفته هارل خوریف، کارشناس روابط اسرائیل و لبنان در دانشگاه تل‌آویو، اسرائیل جدول زمانی ۶۰ روزه برای عقب‌نشینی را «مقدس» نمی‌داند. او تخمین می‌زند لبنان باید هزاران نیروی دیگر را جذب و مستقر کند تا اسرائیل آماده تحویل کنترل مناطق شود.

مقامات حزب‌الله گفته‌اند که اگر نیروهای اسرائیلی ۶۰ روز پس از آغاز آتش‌بس همچنان در لبنان باقی بمانند، این گروه ممکن است حملات به آن‌ها را از سر بگیرد. اما نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله، روز چهارشنبه گفت که این گروه فعلاً صبر می‌کند تا به دولت لبنان فرصت دهد تا «مسئولیت» اجرای توافق را بر عهده بگیرد.

در سخنرانی روز شنبه، او لحنی تهدیدآمیزتر به خود گرفت: «صبر ما ممکن است قبل یا بعد از این ۶۰ روز به پایان برسد. وقتی تصمیم بگیریم کاری انجام دهیم، به طور مستقیم خواهید دید.»

در دو ماه پایانی جنگ، حزب‌الله ضربات سنگینی به رهبری، تسلیحات و نیروهای خود از حملات هوایی اسرائیل و یک تهاجم زمینی که منجر به نبردهای شدید در جنوب لبنان شد، متحمل شد. سقوط اسد نیز یک شکست بزرگ دیگر بود.

فیراس مقصاد، تحلیل‌گر، گفت: «عدم تعادل قدرت نشان می‌دهد که اسرائیل ممکن است بخواهد آزادی عمل بیشتری پس از دوره ۶۰ روزه داشته باشد.» و حزب‌الله، در وضعیت ضعیف خود، اکنون «علاقه شدیدی» به اطمینان از عدم فروپاشی کامل توافق «علیرغم نقض‌های اسرائیل» دارد.

ژنرال پیشین ارتش لبنان، حسن جونی، گفت که اگرچه حزب‌الله ممکن است در موقعیتی نباشد که به جنگی علنی با اسرائیل بازگردد، اما اگر نیروهای اسرائیلی همچنان در جنوب لبنان باقی بمانند، ممکن است حزب‌الله یا گروه‌های دیگر حملات چریکی با استفاده از تسلیحات سبک انجام دهند.

او افزود که حتی اگر اسرائیل تمام نیروهای زمینی خود را عقب بکشد، ارتش اسرائیل ممکن است همچنان به انجام حملات هوایی پراکنده در لبنان ادامه دهد، مشابه آنچه سال‌ها در سوریه انجام داده است.