تلاش تهران و اروپا برای جلوگیری از بدترین سناریو/ بی‌بی و ترامپ تصمیم‌شان را گرفتند؟

به گزارش اکوایران، در آستانه بازگشت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، به کاخ سفید، دیپلمات‌های اروپایی در تلاش هستند تا ببینند آیا راهی وجود دارد که خطر حمله نظامی به برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را کاهش دهند.

نقطه بی‌بازگشت؟

 به نوشته العربیه، به گفته یک دیپلمات‌ ارشد اروپایی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «ما باور داریم با توجه به تحولات اخیر در خاورمیانه در چند ماه گذشته، اسرائیل تصمیم گرفته که حمله کند».

این دیپلمات اشاره نکرد که حمله نزدیک است اما گفت چندین کشور اروپایی مذاکراتی را با تیم جدید ترامپ آغاز کرده‌اند تا ببینند آیا راهی برای دیپلماسی جهت توقف توسعه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران وجود دارد.

پس از آنکه در ماه نوامبر نشست‌های محرمانه‌ای بدون اطلاع‌رسانی عمومی برگزار شد، بریتانیا، فرانسه و آلمان روز دوشنبه مذاکراتی با ایران درباره برنامه هسته‌ای تهران برگزار کردند.

در ماه دسامبر، سه پایتخت اروپایی «نگرانی شدید» خود را درباره ظرفیت غنی‌سازی ایران ابراز کردند. پاریس ادعا کرده غنی‌سازی اورانیوم جمهوری اسلامی به «نقطه بی‌بازگشت» نزدیک شده است.

بازگشت کمپین فشار حداکثری

یکی از مهم‌ترین چالش‌های سیاست خارجی که ترامپ با آن روبرو خواهد بود، جمهوری اسلامی ایران و برنامه هسته‌ای آن است. منابع نزدیک به تیم جدید ترامپ به العربیه انگلیسی گفته‌اند که کمپین فشار حداکثری او فوراً بازگردانده خواهد شد.

روز جمعه، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، جیم ریش، گفت که ایالات متحده به «کمپین فشار حداکثری رئیس‌جمهور ترامپ علیه جمهوری اسلامی ایران و حفاظت از امنیت ملی آمریکا» بازخواهد گشت.

مدافعان این کمپین معتقدند که جمهوری اسلامی ایران از طریق دور زدن تحریم‌ها و فروش نفت، میلیون‌ها دلار در راستای فعالیت‌های خود در سراسر منطقه، خرج کرده است.

دولت بایدن می‌گوید تحریم‌های جمهوری اسلامی ایران را لغو نکرده و تحریم‌های بیشتری اضافه کرده است، اما منتقدان او ادعا می‌کنند که این تحریم‌ها قاطعانه اجرایی نشده‌اند.

تحلیلگران و دیپلمات‌ها معتقدند احتمال اقدام نظامی مستقیم آمریکا یا اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران اکنون بیشتر از همیشه است، در حالی که چشم‌انداز یک راه‌حل دیپلماتیک کم‌رنگ است.

از زمان پیروزی در انتخابات، ترامپ از پاسخ به سوالات درباره احتمال اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی خودداری نکرده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که او در حال بررسی حملات، در صورت شکست خوردن مذاکرات احتمالی است و تیم او در حال آماده‌سازی بازگرداندن کمپین فشار حداکثری است که در دوره اول خود پیگیری کرد.

فرزان ثابت، پژوهشگر ارشد در مؤسسه تحصیلات تکمیلی ژنو، به العربیه انگلیسی گفت که «حمله مستقیم آمریکا به ایران تحت ریاست جمهوری ترامپ محتمل‌تر از هر دوره دیگری در تاریخ مناقشه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران است.»

در حالی که ترامپ با وعده پایان دادن به جنگ‌ها کمپین انتخاباتی خود را پیش برد، ممکن است همچنان از حمله اسرائیل حمایت کند و کمک‌های نظامی لازم را فراهم کند، به‌ویژه اینکه در صورت تلافی جمهوری اسلامی، آمریکا می‌تواند مشابه واکنش در جریان دو حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل در سال ۲۰۲۴، دفاع هوایی را بر عهده بگیرد.

مقامات فعلی و سابق آمریکا معتقدند که حمله اسرائیل که بتواند برنامه هسته‌ای ایران را به‌طور کامل نابود کند، بدون حمایت آمریکا امکان‌پذیر نخواهد بود.

از زمان آغاز جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳،  متحدان جمهوری اسلامی ایران دچار آسیب شده‌اند. 

در غرب این تصور وجود دارد که این تحولات ممکن است جمهوری اسلامی ایران را به تسریع در دستیابی به اهداف هسته‌ای خود به‌عنوان راهی برای جبران این صدمات سوق دهد. در صورت وقوع این موضوع، فشار بیشتری بر ترامپ وارد می‌شود.

ارزیابی اطلاعاتی آمریکا نشان می‌دهد که ایران با گریز هسته‌ای تنها چند هفته فاصله دارد، اما تصمیم نهایی هنوز گرفته نشده است. در این شرایط، اسرائیل که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را تهدیدی وجودی می‌داند، احتمالا فشار بیشتری بر آمریکا وارد خواهد کرد تا از موقعیت کنونی ایران استفاده کند.

امید اندک به دیپلماسی

تحلیلگران به راه‌حل دیپلماتیک بدبین هستند و به شخصیت ترامپ، موضع‌گیری جنگ‌طلبانه دولت او علیه جمهوری اسلامی ایران، و عدم تمایل تهران به دادن امتیازات قابل‌توجه اشاره می‌کنند.

ثابت گفت: «رئیس‌جمهور ترامپ ممکن است خلق و خوی لازم برای چنین مذاکرات طولانی و پیچیده‌ای را نداشته باشد و به‌جای آن انتظار نتایج سریع داشته باشد؛ تیم سیاست خارجی و امنیت ملی او تقریباً همگی در برابر جمهوری اسلامی ایران جنگ‌طلب هستند و احتمالاً مانعی برای توافق خواهند بود و حتی ممکن است تهران تمایلی به امتیاز دادن در برخی از مسائل کلیدی که طرف آمریکایی می‌خواهد، نداشته باشد.»

ترامپ ممکن است خواستار بازگشت به عقب در برخی از جنبه‌های کلیدی برنامه هسته‌ای ایران، پایان دادن به حمایت از شبه‌نظامیان منطقه‌ای، و حتی احتمالاً محدودیت‌هایی در برنامه موشک‌های بالستیک جمهوری اسلامی ایران شود، امتیازاتی که احتمالاً برای تهران قابل‌قبول نخواهند بود.

گریگوری برو، تحلیلگر ارشد گروه اوراسیا، معتقد است که ترامپ احتمالاً پیش از در نظر گرفتن یک حمله نظامی، به تحریم‌ها و دیگر اشکال فشار اقتصادی متوسل خواهد شد.

برو به العربیه انگلیسی گفت: «فکر نمی‌کنم ترامپ بلافاصله به یک حمله نظامی روی بیاورد. دولت او از اقداماتی مانند فشار حداکثری و تحریم‌ها، استفاده خواهد کرد تا جمهوری اسلامی را مجبور به امتیازدهی کند.» او بر این باور است که موقعیت کنونی فرصتی برای ایالات متحده فراهم می‌کند تا به توافقی فراتر از مسئله هسته‌ای دست یابد.

او افزود: «اما خطرات بالا خواهد بود، زیرا جمهوری اسلامی ایران احتمالاً در برابر فشارهای شدید مقاومت خواهد کرد و همچنان تهدید به تغییر دکترین هسته‌ای خود در صورت تحریک خواهد کرد. از سوی دیگر، آمریکا و اسرائیل نیز اگر ایران تسلیم فشار نشود، تهدید به اقدام نظامی خواهند کرد.»

به گفته مایکل هورویتز، رئیس اطلاعات شرکت امنیتی و مدیریت ریسک ل بک اینترنشنال مستقر در بحرین، با وجود سیگنال‌هایی از تهران مبنی بر تمایل به شرکت در مذاکرات، برخی کارشناسان قانع نشده‌اند که جمهوری اسلامی امتیازات معناداری ارائه دهد. «تهران ممکن است فقط در حال خرید زمان باشد.»

هورویتز به العربیه انگلیسی گفت که ترامپ ممکن است بر این باور باشد که می‌تواند به دلیل وضعیت کنونی جمهوری اسلامی ایران، امتیازات قابل توجهی از تهران بگیرد.

در مصاحبه‌ای با ان‌بی‌سی که روز سه‌شنبه منتشر شد، رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، جاه‌طلبی برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای را انکار کرد و ابراز امیدواری کرد که ترامپ به صلح در منطقه و جهان کمک کند.

یک ناظر مستقر در ایران که نخواست نامش فاش شود، استدلال کرد که تهران در صورتی که باور کند واشنگتن در سخت‌ترین نیاتش جدی است، مصالحه خواهد کرد.