لحظه‌ای تعیین‌کننده در تاریخ سیاست آمریکا؛ نقشه‌ حیرت‌انگیز ترامپ برای دگرگونی ژئوپلیتیکی خاورمیانه

به گزارش اکوایران، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در نشست خبری نتوانست لبخند پیروزمندانه خود را مخفی کند و جای تعجب هم نداشت. نتانیاهو روز سه‌شنبه در کاخ سفید حضور داشت و نظاره‌گر یکی از حیرت‌انگیزترین مداخلات آمریکا در تاریخ درگیری اسرائیل و فلسطین بود. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پیشنهاد اخراج نزدیک به دو میلیون فلسطینی از غزه و انتقال آن‌ها به مناطق دیگر را مطرح کرد، تا آمریکا بتواند نیروهایش را در غزه مستقر کند، کنترل منطقه را به دست بگیرد و آن را به «ریویرای خاورمیانه» تبدیل کند.

ترامپ به خبرنگاران گفت: «شما می‌توانید خانه‌هایی با کیفیت بالا بسازید، مثل یک شهر زیبا، جایی که فلسطینیان بتوانند زندگی کنند و نمیرند. چون غزه، تضمینی برای مرگ آن‌هاست.»

نقشه‌ای برای دگرگونی ژئوپلیتیکی خاورمیانه

به گزارش سی‌ان‌ان، در چند جمله، ترامپ نقشه‌ای برای دگرگونی ژئوپلیتیکی خاورمیانه ترسیم کرد و در عین حال، یک فرصت حیاتی برای بقای سیاسی نتانیاهو فراهم آورد. این لحظه نشان داد چرا نتانیاهو، علی‌رغم تنش‌های گذشته با ترامپ، بازگشت او به قدرت در انتخابات ۲۰۲۴ را به نفع خود می‌دانست.

نتانیاهو اکنون می‌تواند به جناح‌های راست‌گرای افراطی در ائتلاف خود، که دائماً موقعیتش را تهدید می‌کنند، بقبولاند که او تنها فردی است که می‌تواند ترامپ را با اسرائیل همسو کند. نظرات رئیس‌جمهور آمریکا اکنون با خواسته‌های جناح‌های تندرو اسرائیلی که خواهان اخراج فلسطینیان از سرزمین‌های مقدس مورد ادعای خود هستند، کاملاً هم‌راستا شده است.

ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت ملی سابق اسرائیل که اوایل امسال در اعتراض به آتش‌بس در غزه از کابینه جنگ نتانیاهو خارج شد، هماهنگی فکری ترامپ و تندروهای اسرائیل را تأیید کرد. او در پستی در شبکه اجتماعی X نوشت: «دونالد، به نظر می‌رسد که این آغاز یک دوستی زیباست.»

لحظه‌ای شگفت‌انگیز

اظهارات ترامپ که ابتدا در مراسم امضای یک فرمان اجرایی، سپس در دیدار با نتانیاهو در دفتر بیضی کاخ سفید، و در نهایت در یک کنفرانس خبری مشترک مطرح شد، لحظه‌ای تعیین‌کننده در تاریخ سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا بود.

دیدن یک رئیس‌جمهور آمریکا که از اخراج اجباری فلسطینیان حمایت می‌کند، حرکتی که علاوه بر نقض چندین دهه سیاست رسمی آمریکا، قوانین بین‌المللی و اصول اولیه انسانی را نیز زیر پا می‌گذارد، حقیقتاً نفس‌گیر بود.

ترامپ در ادامه، بازتابی از تمایلات امپریالیستی خود در دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش را به نمایش گذاشت، دوره‌ای که در آن قبلاً تهدید کرده بود کانال پاناما، گرینلند و کانادا را به خاک آمریکا ملحق کند!

او پیشنهاد یک معامله عمرانی بزرگ را مطرح کرد: آمریکا کنترل غزه را به دست بگیرد، بمب‌های منفجرنشده را پاک‌سازی کند، ویرانه‌ها را تخریب کند، و یک پروژه توسعه اقتصادی ایجاد کند که مسکن و فرصت‌های شغلی نامحدودی برای مردم منطقه فراهم کند.

ترامپ گفت: «ایالات متحده نوار غزه را تصرف خواهد کرد، و ما هم از آن بهره خواهیم برد. ما مالک آن خواهیم شد، مسئول پاک‌سازی بمب‌ها و سلاح‌های خطرناک خواهیم بود، منطقه را هموار خواهیم کرد، ساختمان‌های ویران‌شده را از بین خواهیم برد، و یک توسعه اقتصادی ایجاد خواهیم کرد که شغل و مسکن نامحدود برای مردم منطقه تأمین کند. کار واقعی انجام خواهیم داد، کاری متفاوت خواهیم کرد.»

این ایده شباهت زیادی به طرحی دارد که جرد کوشنر، داماد و مشاور سرمایه‌گذار ترامپ، سال گذشته پیشنهاد داده بود. طرحی که هدف آن «انتقال فلسطینیان از غزه» و «پاک‌سازی منطقه» برای توسعه ساحل مدیترانه‌ای بسیار ارزشمند آن بود.

اما این طرح از چندین نظر مضحک به نظر می‌رسد.

اگر رهبر قدرتمندترین دموکراسی جهان، جابه‌جایی اجباری فلسطینیان را رهبری کند، در واقع جنایات دیکتاتورهای گذشته را تکرار خواهد کرد و برای هر خودکامه‌ای در جهان بهانه‌ای برای پاک‌سازی قومی گسترده علیه اقلیت‌های آسیب‌پذیر فراهم می‌کند.

اما این «ایده درخشان» ترامپ به‌خوبی با سیاست‌های دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش همخوانی دارد، دوره‌ای که او هیچ محدودیتی از سوی قانون، قانون اساسی یا حتی اطرافیانش برای جلوگیری از اجرای خواسته‌های خود احساس نمی‌کند.

در تمام سخنان اخیر ترامپ درباره غزه، یک عنصر کلیدی غایب است: هرگونه اشاره به اینکه مردم فلسطین در سرنوشت خود نقشی داشته باشند. پیوند عمیق فلسطینیان با غزه اخیراً با بازگشت صدها هزار نفر از آن‌ها به شمال این منطقه تأکید شد. بسیاری از فلسطینیانی که خانه‌هایشان در حملات اسرائیل پس از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ ویران شده بود، در ویرانه‌های خانه‌های خود پناه گرفتند.

اما ترامپ کاملاً نسبت به این موضوع بی‌توجه است. او تصور می‌کند که فلسطینیان به سادگی ترجیح می‌دهند به منطقه‌ای دیگر منتقل شوند و در یک پروژه مسکن مدرن زندگی کنند.

این نگاه ساده‌لوحانه، در گفت‌وگویی که در دفتر بیضی کاخ سفید رخ داد، منعکس شد.

ترامپ پرسید: «چرا آن‌ها باید بخواهند برگردند؟ آنجا یک جهنم است!»

یکی از خبرنگاران پاسخ داد: «اما آنجا خانه‌شان است، آقای رئیس‌جمهور. چرا باید آن را ترک کنند؟»

یک مقام ارشد عربی در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان هشدار داد که اظهارات ترامپ می‌تواند آتش‌بس شکننده و مذاکرات تبادل گروگان‌ها در غزه را به خطر بیندازد. این دیپلمات تأکید کرد: «باید درک کرد که چنین پیشنهادهایی چه پیامدهای عمیقی برای زندگی و کرامت مردم فلسطین دارد، و چگونه می‌تواند بر کل خاورمیانه تأثیر بگذارد.»

مخالفت منطقه

دلایل عملی و سیاسی متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد این ایده غیرواقع‌بینانه و غیرقابل اجراست.

کشورهای عربی که پول و زمین‌شان برای این طرح ضروری است، به‌شدت با آن مخالف‌اند. اردن که میزبان شمار زیادی از پناهجویان فلسطینی است، نگران است که ورود موج جدیدی از فلسطینیان، ثبات پادشاهی هاشمی را به خطر بیندازد. ارتش مصر نیز از آن بیم دارد که ورود گسترده فلسطینیان به این کشور، اعضای حماس و اخوان‌المسلمین را وارد خاک مصر کند.

آرون دیوید میلر، مذاکره‌کننده سابق آمریکا در روند صلح خاورمیانه، در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان گفت: «برای اردن و مصر، این موضوع یک معامله املاکی نیست. حتی یک مسئله صرفاً بشردوستانه هم نیست. این یک مسئله وجودی است.»

عربستان، که قطعه کلیدی در نقشه ترامپ برای ایجاد یک محور برای مواجهه با ایران است، این طرح را رد خواهد کرد. ریاض پیش‌تر اعلام کرده که تنها در صورت تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی، حاضر به عادی‌سازی روابط با اسرائیل است.

تخلیه کامل غزه، رویاهای فلسطینیان برای تشکیل یک کشور مستقل را نابود خواهد کرد. این موضوع همچنین یک سابقه خطرناک ایجاد می‌کند که می‌تواند حضور فلسطینیان در کرانه باختری را نیز تهدید کند.

تصور اینکه فلسطینیان داوطلبانه غزه را ترک کنند و در جای دیگری زندگی کنند، کاملاً سطحی‌نگرانه است. از زمان تأسیس اسرائیل در سال ۱۹۴۸، فلسطینیانی که در اردوگاه‌های پناهجویان در بیروت، اردن و دیگر نقاط خاورمیانه زندگی می‌کنند، همیشه امید بازگشت به سرزمینشان را داشته‌اند. هیچ‌یک از وعده‌هایی که تاکنون به آن‌ها داده شده، محقق نشده است.

بنابراین، مردم غزه هرگز حاضر نخواهند شد فقط با وعده و امیدهای واهی، سرزمینشان را ترک کنند. اینکه ترامپ حتی چنین طرحی را مطرح کند، نشان‌دهنده این است که دوران پس از ۷ اکتبر، معادلات استراتژیک خاورمیانه را به شدت تغییر داده است. اما این موضوع همچنین نشان‌دهنده خودبزرگ‌بینی حیرت‌آور اوست، چراکه تمام تلاش‌های آمریکا برای بازسازی ژئوپلیتیکی خاورمیانه، از عراق تا لیبی، به شکستی فاجعه‌بار منجر شده‌اند.

در یک نگاه تاریخی وسیع‌تر، تلاش قدرت‌های استعماری اروپایی مانند بریتانیا و فرانسه برای ترسیم مرزها و تحمیل طرح‌های بزرگ در خاورمیانه، باعث ایجاد نسل‌هایی از درگیری‌های تلخ شده که هنوز هم ادامه دارند.

آیا ترامپ واقعاً جدی است؟

اظهارات ترامپ موج جدیدی از گمانه‌زنی‌ها را درباره اینکه آیا او واقعاً چنین برنامه‌ای دارد، یا فقط برای منحرف کردن توجه از طرحی حتی خطرناک‌تر آن را مطرح کرده، به راه انداخته است.

برخی معتقدند که شاید این اقدام، راهی برای منحرف کردن افکار عمومی از تلاش گسترده‌تر دوستش، ایلان ماسک، برای تضعیف دولت آمریکا از درون باشد.

اما این رویکرد همچنین بخشی از شخصیت ترامپ به‌عنوان یک رئیس‌جمهور خارج از چارچوب است. فردی که هدفش ایجاد تحول و برهم زدن نظم قدیمی است، و دقیقاً به همین دلیل هم مورد علاقه هوادارانش است.

منتقدان سنتی ترامپ در نخبگان سیاسی و رسانه‌ای آمریکا، اغلب از ایده‌های غیرمتعارف او برآشفته می‌شوند، زیرا در چارچوب دیدگاه‌های مرسوم آن‌ها نمی‌گنجد.

اما حقیقت این است که اگر به‌نحوی امکان‌پذیر بود که غزه از نسل‌ها تاریخ خونین، نمادگرایی، جنگ و ویرانی جدا شود، شاید راه‌حلی برای بحران وجود داشت. اما این کاملاً غیرممکن است.

پس آیا ترامپ واقعاً این را می‌خواهد؟ یا اینکه فقط یک خیال‌پردازی دیگر از رئیس‌جمهوری است که اغلب به نظر می‌رسد از واقعیت جدا شده است؟

طرح ترامپ با تردید شدید حتی از سوی جمهوری‌خواهان مواجه شد. کریس کونز، سناتور دموکرات، سرش را در دستانش گرفت و شقیقه‌هایش را مالید و گفت: «من حیرت‌زده‌ام. این دیوانگی است.»

ترامپ به شیوه خودش، به نظر می‌رسد که صادقانه می‌خواهد شرایط زندگی فلسطینیان را بهبود ببخشد، حتی اگر نسخه پیشنهادی او، هویت آن‌ها را کاملاً نادیده بگیرد و به آن‌ها توهین کند. او گفت: «مردمی که در آنجا زندگی می‌کنند، به طور کامل نابود شده‌اند. اما حالا می‌توانند در صلح و در وضعیتی بسیار بهتر زندگی کنند. زیرا آن‌ها در جهنم زندگی می‌کنند، و حالا این مردم می‌توانند در صلح زندگی کنند. ما اطمینان حاصل می‌کنیم که این کار در سطح جهانی انجام شود.»

ترامپ در کنفرانس خبری به کیتلین کالینز، خبرنگار سی‌ان‌ان، گفت: «فلسطینیان دهه‌ها و دهه‌ها سعی کردند در غزه زندگی کنند. این کار جواب نداد. هیچ‌وقت جواب نخواهد داد. و شما باید از تاریخ درس بگیرید.»

(البته باید اشاره کرد که بیشتر این «دهه‌ها» را فلسطینیان یا تحت اشغال اسرائیل گذرانده‌اند یا تحت محاصره آن، و اخیراً نیز غزه تحت کنترل حماس بوده است، گروهی که حق موجودیت اسرائیل را رد می‌کند.)

صحبت‌های ترامپ اغلب نیاز به چند «چاشنی شک و تردید» دارند. او مانند یک دلال املاک قدیمی نیویورکی، همیشه در ابتدا موضعی افراطی اتخاذ می‌کند تا مذاکره‌کنندگان را سردرگم کند، یا یک موضع آغازین مطرح کند که در نهایت ارزش یک موقعیت میانه‌روتر را افزایش دهد.

او همیشه به دنبال «معامله» است و به درگیری‌هایی مانند جنگ‌های خاورمیانه یا اوکراین از دریچه یک توسعه‌دهنده املاک نگاه می‌کند.

بت سانر، مقام ارشد سابق اطلاعاتی که در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، جلسات روزانه اطلاعاتی او را برگزار می‌کرد، روز سه‌شنبه گفت: «آنچه امروز رخ داد، یادآوری این نکته است که ترامپ مانند یک سیاستمدار سنتی در حوزه سیاست خارجی فکر نمی‌کند.»

اینکه ترامپ خارج از چارچوب سیاست خارجی سنتی آمریکا فکر می‌کند، لزوماً بد نیست، به‌ویژه با توجه به نتایج نامطلوب سیاست‌های خارجی ایالات متحده در سال‌های اخیر. اما او هم‌زمان در حال بازی با ریسک‌های بزرگی است.

اظهارات او در روز سه‌شنبه موجی از شوک را در سراسر خاورمیانه ایجاد خواهد کرد و مذاکره با دولت‌های عربی برای گسترش توافق‌های ابراهیم، که دستاورد کلیدی دوران اول ریاست‌جمهوری‌اش بود، بسیار دشوارتر خواهد شد.

سانر، مقام ارشد اطلاعاتی سابق، گفت: «این اظهارات کاملاً برخلاف احساسات عمومی جوامع مسلمان در منطقه است. این احساسات گاهی با دیدگاه رهبران منطقه متفاوت است، اما رهبران عرب از واکنش خیابان‌های مسلمان‌نشین هراس دارند.»

احتمال اینکه ترامپ برای اجرای این طرح، نیروهای آمریکایی را به منطقه اعزام کند، در تضاد با اصول سیاسی خود اوست.

بخشی از محبوبیت ترامپ در میان پایگاه سیاسی‌اش، به دلیل مخالفت با جنگ‌های آمریکا پس از ۱۱ سپتامبر بوده است. بسیاری از طرفدارانش به دلیل خستگی از اعزام جوانان آمریکایی به میدان‌های جنگ، از سیاست‌های او حمایت کرده‌اند. اما اعزام نیرو به غزه، دقیقاً همان چیزی است که پایگاه او از آن گریزان است.

در حالی که بعید است این پیشنهاد بعید است که هرگز اجرایی شود، اما ذاتاً ترامپی است. شاید بتوان آن را بزرگ‌ترین معامله املاک تاریخ دانست.

نتانیاهو، با تایید سبک ترامپ، گفت: «تو چیزهایی را می‌گویی که دیگران جرأت بیانش را ندارند. و بعد از اینکه دهان‌ها از تعجب باز ماند، مردم سرشان را می‌خارانند و می‌گویند: ‘می‌دانی، حق با اوست.’»

اما واقعیت این است که: جمله اول قطعاً درست است. اما جمله دوم، نه چندان.