به گزارش اکوایران، خاندان هاشمی‌های اردن به بقا شهرت دارند. پس از جنگ جهانی اول، با حمایت بریتانیا توانستند از ویرانه‌های امپراتوری عثمانی یک پادشاهی کوچک در صحرا بنا کنند. سه دهه بعد، شاهد بودند که اقوام اسراف‌کارشان در عراق در کودتایی به قتل رسیدند. آن‌ها در جنگ 1967 از اسرائیل شکست خوردند و چند سال بعد نیز با مبارزان فلسطینی درگیر شدند.

با این حال، در تمام این دوران در قدرت باقی ماندند.

بنابراین، زمانی که شاه عبدالله دوم روز سه‌شنبه در کاخ سفید با دونالد ترامپ دیدار می‌کند، می‌تواند به این واقعیت ببالد که او طولانی‌ترین دوران حکمرانی را میان رهبران عرب داشته است و یکی از قدیمی‌ترین دودمان‌های منطقه را هدایت می‌کند. هدف او حفظ این میراث است.

مأموریت عبدالله مشخص است: او باید موضع خود را محکم بیان کند و ترامپ را متقاعد سازد که پادشاهی فقیر و کم‌منبع اردن حاضر به پذیرش پناهندگان فلسطینی نیست تا آمریکا بتواند نوار غزه را به یک منطقه سیاحتی تبدیل کند.

به نوشته میدل ایست آی، ورود صدها هزار پناهنده فلسطینی از نوار غزه جنگ‌زده به اردن، رویدادی است که مقام‌های فعلی و سابق آمریکایی، اروپایی و عرب هشدار می‌دهند پایان حکومت هاشمی را رقم خواهد زد - همان حکومتی که عبدالله و نیاکانش به‌طور ماهرانه‌ای از سقوط آن جلوگیری کرده‌اند.

بروس ریدل، افسر سابق سازمان سیا و نویسنده کتاب «اردن و آمریکا: یک دوستی پایدار»، اظهار داشت: «احتمالاً اکنون در امان نگرانی‌هایی جدی در مورد تصمیم سراسیمه برای سفر به واشنگتن وجود دارد؛ چرا که پادشاه اولین رهبر عرب خواهد بود که به ترامپ مستقیماً می‌گوید "ما خواسته شما را اجرا نمی‌کنیم."»

بیش از نیمی از جمعیت اردن از تبار فلسطینی هستند. تحلیلگران معتقدند آن‌ها واکنش مثبتی به مشارکت دولت خود در آنچه که جامعه بین‌المللی و اکثریت جهان عرب «پاک‌سازی قومی» می‌دانند، نخواهند داشت.

طی پانزده ماه جنگ اسرائیل علیه غزه، عبدالله موفق شد پیمان 1994 که پدرش، شاه حسین، با اسرائیل امضا کرده بود را حفظ کند.

اما درخواست ترامپ برای اخراج فلسطینیان به اردن آن‌قدر هولناک است که گزارش شده در صورت وقوع چنین اتفاقی، اردن علیه اسرائیل اعلان جنگ خواهد کرد.

ایمن صفدی، وزیر خارجه اردن، نیز روز پنج‌شنبه این تهدید را تأیید کرد.

با این حال، تحلیلگران نسبت به توانایی اردن در عملی کردن این تهدید ابراز تردید کرده‌اند.

ایمن صفدی وزیر خارجه اردن

دستِ خالی اردن

اردن یکی از متحدان کلیدی ایالات متحده به شمار می‌رود. دست‌کم ۳۰۰۰ نیروی نظامی آمریکایی در اردن مستقر هستند و این کشور با واشنگتن توافق دفاعی دارد که برای نیروهای آمریکایی امکان «دسترسی بدون مانع» به بسیاری از تأسیسات نظامی اردن را فراهم می‌کند. سازمان‌های اطلاعاتی اردن مدت‌هاست با اسرائیل همکاری می‌کنند و مدیریت صلح سرد میان دو طرف را بر عهده دارند.

با وجود علاقه ترامپ به نظام‌های سلطنتی، اردن از آن گونه کشورهایی است که او از آن‌ها بیزار است. اقتصاد این کشور در وضعیت وخیمی قرار دارد، فاقد منابع طبیعی است و تجارت آن با آمریکا بسیار محدود است. عبدالله دوم به پوشیدن لباس‌های نظامی علاقه دارد، اما فاقد زرق و برق دیگر رهبران خاورمیانه است.

در حالی که اسرائیل و مصر از قطع کمک‌های خارجی دولت ترامپ مستثنی شدند، اردن از این معافیت برخوردار نشد. این کشور سالانه حدود ۱.۴۵ میلیارد دلار کمک نظامی و اقتصادی از آمریکا دریافت می‌کند که شامل صدها میلیون دلار حمایت مستقیم از بودجه و ۳۵۰ میلیون دلار از طریق آژانس توسعه بین‌المللی (USAID) می‌شود.

دیگر حامیان اصلی اردن، یعنی کشورهای ثروتمند خلیج فارس، سال‌ها پیش حمایت مالی خود را محدود کردند.

چشم‌انداز اقتصادی ناامیدکننده این کشور تهدیدی برای حکومت هاشمی‌ها به شمار می‌رود، زیرا آن‌ها تاریخی بر حمایت مالی و تامین مشاغل دولتی برای جلب پشتیبانی قبایل شرق رود اردن تکیه داشته‌اند.

ترامپ اعلام کرده که انتظار دارد اردن در قبال دریافت کمک مالی از آمریکا، فلسطینیان را بپذیرد.

او پس از یک تماس تلفنی در ژانویه با عبدالله گفت: «به او گفتم که دوست دارم شما فلسطینی‌های بیشتری را بپذیرید، چون الآن دارم به نوار غزه نگاه می‌کنم و واقعاً اوضاعش بهم ریخته است.»

عامر صباحله، کارشناس امنیت منطقه‌ای و استاد دانشگاه در امان گفت که اگر ترامپ در این دیدار بر خواسته خود پافشاری کند، پادشاه اردن مجبور است به نوعی با او همراهی کند.

او افزود: «بدترین کار در حال حاضر این است که به ترامپ بگوییم 'نه'. ما باید کاری کنیم که اردن در نظر ترامپ ارزشمند به نظر برسد. باید رابطه خود را با اسرائیل بهبود بخشیم و از کارت امنیت استفاده کنیم. من خوش‌بین نیستم.»

جنگ غزه

برخی تحلیلگران گفته‌اند که درخواست غیرمنتظره ترامپ برای کنترل آمریکا بر نوار غزه شاید تلاشی برای چانه‌زنی و گرفتن امتیازات بیشتر از شرکای عرب باشد. اردن برخلاف کشورهای خلیج فارس پولی ندارد، اما ریدل معتقد است که پادشاه می‌تواند بحث خود را روی مدیریت غزه پس از جنگ متمرکز کند.

او گفت: «این جلسه‌ای تنش‌آمیز خواهد بود. هیچ مصالحه‌ای میان موضع اردن و ترامپ وجود ندارد. آن‌ها نمی‌توانند به تفاهمی مشترک برسند. اگر مصر کوتاه بیاید و پناهندگان غزه را بپذیرد، این در مورد اردن و کرانه باختری به یک سابقه تبدیل خواهد شد.»

او هشدار داد: «اردن می‌بیند که اسرائیل به سمت گزینه 'اردن همان فلسطین است' پیش می‌رود.»

طارق تل، استاد دانشگاه آمریکایی بیروت و از اعضای یکی از خانواده‌های سیاسی برجسته اردن، گفت که در هر صورت ممکن است عبدالله دست خالی برگردد.

او گفت: «با توجه به روابط عمیق اردن با آمریکا، آیا باید این تهدیدهای لفظی را جدی بگیریم ؟ به احتمال زیاد این‌ها تنها نمایش سیاسی برای پوشاندن یک فرآیند بلندمدت انتقال است که گاهی خشونت‌آمیز و اغلب نرم بوده و نسبت جمعیت فلسطینی‌ها به بومی‌های اردنی را معکوس کرده است.»

سیاست‌های دربار

در حال حاضر اردن از حمایت کشورهای خلیج فارس و مصر بهره می‌برد.

طرح ترامپ توسط عربستان سعودی رد شد، که این هفته بیانیه‌ای صادر و با هرگونه تلاش برای جابه‌جایی فلسطینیان از سرزمین‌هایشان مخالفت کرد. این کشور همچنین موضع خود را سخت‌تر کرد؛ از درخواست برای پیگیری مسیر ایجاد یک کشور فلسطینی توسط اسرائیل به تأکید بر ضرورت ایجاد چنین کشوری پیش از عادی‌سازی روابط دیپلماتیک با اسرائیل.

مریسا خورما، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز ویلسون، گفت: «ترامپ فقط یک چیز از خاورمیانه می‌خواهد و آن هم توافق عادی‌سازی روابط بین عربستان و اسرائیل است.»

اما اختلافات خانوادگی و دسیسه‌های دربار تلاش برای نمایش همبستگی را تضعیف می‌کند.

در ژوئیه ۲۰۲۱، باسم عوض‌الله، مشاور ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، به دلیل نقش داشتن در طرحی برای تقویت جایگاه شاهزاده حمزه، برادر کوچک‌تر عبدالله، به عنوان رقیب تاج و تخت هاشمی به ۱۵ سال زندان محکوم شد. عربستان هرگونه دخالت در این موضوع را رد کرد. شاهزاده حمزه همچنان در حصر خانگی به سر می‌برد.

گزارش شده که عربستان تلاش کرد عبدالله را به دلیل امتناع از پذیرش پناهندگان فلسطینی از کرانه باختری اشغالی، به‌عنوان بخشی از طرح ناموفق برای عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان، برکنار کند.

ریدل اظهار داشت: «پادشاه عبدالله فراموش نکرده که سعودی‌ها حمزه را تأمین مالی می‌کردند. عبدالله اکنون به امارات بسیار نزدیک‌تر است.»

بازگشت کوشنر؟

چندین منبع معتبر اردنی گفتند که پادشاه عبدالله به حلقه داخلی ترامپ بی‌اعتماد است.

اردنی‌ها شاهد یک نمایش کوتاه از اتحاد از سوی مشاور امنیت ملی ترامپ، مایک والتز، بودند که با یک زن اردنی-آمریکایی ازدواج کرده و در سال ۲۰۲۳ در کنگره با یک چفیه اردنی ظاهر شد. اما این خانواده ترامپ است که آن‌ها را نگران می‌کند.

یکی از منابع اردنی گفت: «جهت‌گیری ایدئولوژیک طرح ترامپ درباره غزه کاملاً توسط خانواده او هدایت می‌شود، به‌ویژه از سوی جرد کوشنر. واضح است که آن‌ها ماه‌هاست درباره این موضوع صحبت کرده‌اند.»

جرد کوشنر، داماد ترامپ و مشاور پیشین او در امور خاورمیانه، در اولین دوره ریاست جمهوری ترامپ طرحی با عنوان «معامله قرن» را مطرح کرد. این طرح خواستار الحاق ۳۰ درصد از کرانه باختری به اسرائیل و ایجاد یک شبه‌دولت فلسطینی بدون نیروی نظامی بود. برای جلب نظر تشکیلات خودگردان فلسطین، این طرح ۵۰ میلیارد دلار کمک اقتصادی پیشنهاد داد، اما توسط فلسطینیان رد شد.

آمریکا اسراییل جرد کوشنر

در فوریه ۲۰۲۴، کوشنر پیشنهاد داد غزه به یک پروژه توسعه املاک تبدیل شده و فلسطینیان به‌صورت «موقت» از آنجا جابه‌جا شوند.

موضع قاطع اردن اکنون با این واقعیت پیچیده شده که این کشور گزینه‌های محدودی برای مقابله با طرح ترامپ دارد، جز این که به او بگوید این طرح می‌تواند پادشاهی هاشمی را نابود کرده و هرج‌ومرجی را به بار آورد که رهبران پیشین واشنگتن همواره در تلاش برای جلوگیری از آن بودند.

خانواده سلطنتی اردن سکولار و تحصیل‌کرده در غرب هستند، اما بزرگ‌ترین حزب سیاسی این کشور اخوان‌المسلمین است. محبوبیت این گروه پس از حملات اسرائیل به غزه با سلاح‌های آمریکایی در میان مردم اردن افزایش یافته است. همچنین، فروپاشی خانواده اسد در سوریه به این معنی است که اردن اکنون یک دولت اسلام‌گرا در همسایگی خود دارد.

مریسا خورما گفت: «مشخص نیست که ترامپ هنوز به سوریه یا اخوان‌المسلمین اهمیت می‌دهد یا خیر. ایجاد تعادل و توضیح این که این مسائل در اردن چه بازتابی خواهد داشت، بسیار حساس خواهد بود.»