کارزار سهمگین بن سلمان علیه بی‌بی/ چرا سعودی‌ها جنگ را علنی کردند؟

به گزارش اکوایران، عربستان سعودی یک کارزار تند و تیز رسانه‌ای دولتی را علیه بنیامین نتانیاهو به راه انداخته است که نشان‌دهنده نارضایتی فزاینده دربار سلطنتی این کشور از نخست‌وزیر اسرائیل و جنگ در غزه است.

به نوشته فایننشال تایمز، این حمله کم‌سابقه، که تنها با تأیید مقامات امکان‌پذیر بوده است، پس از آن صورت می‌گیرد که مقامات آمریکایی و اسرائیلی از احتمال عادی‌سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل سخن گفتند، در حالی که ریاض تأکید کرده بود چنین اقدامی منوط به ایجاد یک کشور فلسطینی است.

این واکنش تند پس از آن آغاز شد که نتانیاهو هفته گذشته در مصاحبه‌ای به‌طور تمسخرآمیز درباره ایجاد یک کشور فلسطینی در عربستان سعودی اظهارنظر کرد.

پس از آنکه مجری شبکه ۱۴ اسرائیل به اشتباه گفت که بدون ایجاد یک کشور سعودی، پیشرفتی در عادی‌سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل حاصل نخواهد شد، نتانیاهو او را اصلاح کرد و گفت: «[منظورت] یک کشور فلسطینی است». او سپس افزود: «مگر اینکه بخواهید کشور فلسطینی در عربستان سعودی باشد. آن‌ها سرزمین زیادی دارند.»

رسانه‌های دولتی عربستان به‌شدت به این اظهارات واکنش نشان دادند و خشم مقامات ارشد و مردم را که ماه‌ها در حال تشدید بود، منعکس کردند.

در گزارشی از شبکه خبری دولتی «الاخباریه»، نتانیاهو صراحتاً «صهیونیست و فرزند یک صهیونیست… که افراط‌گرایی را در ژن‌های خود به ارث برده است» توصیف شد. این گزارش افزود: «اشغالگری چهره خوب یا بد ندارد. تنها یک چهره دارد و آن بنیامین نتانیاهو است.»

شبکه سعودی‌ «العربیه» نیز در یک برنامه گفت‌وگو محور، سلامت روانی نتانیاهو را زیر سؤال برد. مجری برنامه پرسید: «شاید دچار توهم شده است؟»

یک ستون‌نویس روزنامه «عکاظ» اظهارات نخست‌وزیر اسرائیل را «احمقانه و مضحک» خواند، در حالی که مفسران طرفدار دولت در شبکه‌های اجتماعی او را «آدم فاسد» نامیدند، که بازی با کلمات نام او در عربی محسوب می‌شود.

خشم علنی

درحالی‌که انتظار می‌رود ریاض برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل تحت فشار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا قرار گیرد، خشم عربستان سعودی پس از مدت‌ها به‌طور علنی نمایان شده است. مانند سایر کشورهای عربی، این پادشاهی نیز از اصرار ترامپ مبنی بر اینکه فلسطینیان باید از غزه بیرون رانده شوند، نگران شده است.

عربستان سعودی پیش از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، در حال نهایی کردن یک توافق سه‌جانبه با دولت جو بایدن بود. بر اساس این توافق، عربستان سعودی در ازای یک پیمان دفاعی با آمریکا و کمک به برنامه هسته‌ای خود، با برقراری روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل موافقت می‌کرد.

جنگ در غزه این برنامه‌ها را به هم ریخت. ریاض هرگز عادی‌سازی روابط را به‌طور کامل رد نکرد، اما انتقادات خود را از نحوه عملکرد اسرائیل در جنگ غزه تشدید و موضع خود را سخت‌تر کرد، به‌طوری‌که تأکید دارد اسرائیل باید گام‌هایی غیرقابل بازگشتی به سمت راه‌حل دو دولتی بردارد.

در ماه سپتامبر، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، موضع خود را قاطع‌تر بیان کرد و در سخنرانی خود در مجلس مشورتی «شورا» اعلام کرد که این پادشاهی بدون ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی که شامل غزه و کرانه باختری باشد و بیت‌المقدس شرقی را به‌عنوان پایتخت خود داشته باشد، اسرائیل را به رسمیت نخواهد شناخت.

نادیده گرفتن مواضع ریاض

مقامات سعودی به‌طور خصوصی از اظهارات توهین‌آمیز و پیش فرض‌های نتانیاهو و متحدان راست‌گرای افراطی او ابراز ناخرسندی کرده‌اند. این مقامات می‌گویند که این افراد نه‌تنها تصور می‌کنند عربستان سعودی آوارگان فلسطینی را خواهد پذیرفت، بلکه در نهایت با شرایطی برای عادی‌سازی روابط موافقت خواهد کرد که بسیار کمتر از مطالبه اصلی آن‌ها یعنی ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی است.

عزیز الغشیان، تحلیلگر سعودی و مدیر تحقیقات و ژئوپلیتیک در اندیشکده اوآراف در دبی، در این باره گفت: « نادیده گرفتن کامل اظهارات مقامات سعودی باعث می‌شود که آن‌ها اساساً افرادی غیرقابل اعتماد، دورو و دسیسه‌گر جلوه کنند. این قطعاً توهین‌آمیز است.»

او افزود: «[ریاض] تلاش می‌کند از این فرصت برای چشاندن طعم رفتار نتانیاهو به خودش استفاده کند.»

نتانیاهو مدعی شده است که عربستان سعودی مسیر همسایگان خود، امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش را دنبال خواهد کرد؛ کشورهایی که در سال ۲۰۲۰ روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل برقرار کردند.

این توافقات که در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ به امضا رسید، مزایای ناچیزی برای فلسطینیان به همراه داشت.

ترامپ اعلام کرده است که مایل است این توافقات را گسترش داده تا عربستان سعودی را نیز شامل کند، چرا که این کشور، به‌عنوان رهبر جهان اهل سنت، کلیدی‌ترین هدف در این روند محسوب می‌شود.

محمد بن سلمان در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ روابط نزدیکی با او داشت و برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که ریاض مایل است از همان نقطه‌ای که متوقف شده بود، ادامه دهد. ولیعهد عربستان در گفت‌وگویی با رئیس‌جمهور آمریکا در همین ماه اعلام کرد که این پادشاهی قصد دارد طی چهار سال بیش از ۶۰۰ میلیارد دلار در ایالات متحده سرمایه‌گذاری کند.

اما ترامپ هفته گذشته کشورهای عربی را با اظهاراتش شوکه کرد. او نه‌تنها گفت که نوار غزه باید از فلسطینیان خالی شود، بلکه پیشنهاد کرد که آمریکا کنترل این منطقه را به دست بگیرد.

به گفته یک منبع آگاه، فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، پس از اعلام این طرح توسط رئیس‌جمهور آمریکا، سفر برنامه‌ریزی‌شده خود به واشنگتن را به تعویق انداخت.

عربستان سعودی همچنین با صدور بیانیه‌ای که ساعت ۴ بامداد به وقت محلی منتشر شد، به‌شدت این طرح را رد کرد. در این بیانیه آمده است: «دستیابی به صلحی پایدار و عادلانه بدون احقاق حقوق مشروع مردم فلسطین مطابق با قطعنامه‌های بین‌المللی، غیرممکن است، همان‌طور که پیش‌تر به دولت‌های سابق و فعلی آمریکا اعلام شده است.»

مسیر اشتباه

علی شهابی، تحلیلگر سعودی نزدیک به دربار سلطنتی، گفت: «کشتی اکنون در مسیر اشتباهی حرکت می‌کند». او افزود: «مردم انتظار داشتند که با روی کار آمدن ترامپ، مسیر راه‌حل دو دولتی پیشرفت کند، اما ترامپ آن را به‌طور کامل در جهتی متفاوت سوق داده و نتانیاهو نیز سعی دارد از این وضعیت سوءاستفاده کند.»

وی همچنین تأکید کرد: «اسرائیلی‌ها یک دستگاه تبلیغاتی قدرتمند دارند و وقتی مدام می‌گویند که در پشت درهای بسته، سعودی‌ها پیامی متفاوت به آن‌ها می‌دهند، ریاض متوجه می‌شود که باید در رد این ادعاها بسیار فعال‌تر عمل کند.»

رهبری عربستان همچنین نگران خشم فزاینده‌ای است که جنگ در غزه در میان نسل جوان عرب برانگیخته است.

الهام فخرو، پژوهشگر مؤسسه خاورمیانه در مدرسه کندی دانشگاه هاروارد، در این‌باره گفت: «مقامات سعودی قطعاً افزایش خشم عمومی را نه‌تنها در میان نسل جوان عربستانی، بلکه در میان نسل جوان مسلمانان در سراسر جهان در نظر می‌گیرند». او افزود: «این یکی دیگر از دلایلی است که باعث شده مقامات سعودی بیش از پیش بر تشکیل کشور مستقل فلسطین تأکید کنند».