طمعی که فرصت طلایی توافق را بر باد داد؛ چگونه پوتین کابوس خود را خلق کرد؟

به گزارش اکوایران، به نوشته دیوید ایگانتوس، تحلیل‌گر  واشنگتن پست، روسی‌ها اصطلاحی دارند که در زبان محاوره‌ای «گند زدیم» ترجمه می‌شود. این عبارت، خلاصه‌ای دقیق از شکست ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در بهره‌برداری از فرصت دیپلماتیکی است که با انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا فراهم شده بود.

مقامات کرملین هنگام ورود ترامپ به کاخ سفید در ماه ژانویه، از خوشحالی سر از پا نمی‌شناختند. پس از تماس تلفنی ترامپ با پوتین در ۱۲ فوریه، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، با لحنی خوشحال اعلام کرد که «آمریکا اکنون موضعی بسیار متعادل‌تر» در قبال جنگ اوکراین اتخاذ کرده است. اوایل ماه مارس، هم‌زمان با فشار ترامپ به اوکراین برای دادن امتیاز، پسکوف گفت: «دولت جدید به‌سرعت تمام معادلات سیاست خارجی را تغییر می‌دهد... این تغییرات تا حد زیادی با دیدگاه‌های ما همخوانی دارد».

مقامات دولت ترامپ پیشنهادی ارائه کردند که به نظر می‌رسید حداقل خواسته‌های پوتین را برآورده می‌کرد: اگر روسیه با آتش‌بس موافقت می‌کرد، می‌توانست سرزمین‌هایی را که در کریمه و چهار منطقه دیگر اشغال کرده، حفظ کند. علاوه بر این، پس از پایان جنگ، اوکراین اجازه نداشت به ناتو بپیوندد و تحریم‌های علیه روسیه نیز کاهش می‌یافت. در چنین شرایطی، پوتین نه تنها از انزوای بین‌المللی خارج می‌شد، بلکه به شریک اقتصادی ایالات متحده تبدیل می‌شد.

طمع پوتین

اما پوتین با غرور و تکبر، این پیشنهاد ترامپ را رد کرد. او گفت تا زمانی که درباره «علل ریشه‌ای» جنگ مذاکره نشود، حاضر به پذیرش آتش‌بس نیست؛ به گفته منابع روسی، او قصد دارد خواستار محدود کردن استقلال سیاسی و نظامی اوکراین شود. نسخه پوتین از توافق صلح، در واقع نوعی سلطه بر اوکراین است که نتوانسته در میدان جنگ آن را به دست آورد.

اریک سیاراملا، تحلیل‌گر سابق امور روسیه در سازمان سیا که اکنون در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی فعالیت می‌کند، گفت: «پوتین طمع کرد. فکر می‌کرد می‌تواند بیش از آنچه روی میز بود، به دست آورد». حالا، ممکن است پوتین هیچ چیز به دست نیاورد. روسیه قرار است ماه آینده شرایط خود برای حل‌وفصل جنگ را ارائه دهد، اما این خواسته‌ها، که بیشتر شبیه به دیکته هستند، به احتمال زیاد از سوی ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، رد خواهند شد.

اگر ترامپ طبق تهدید خود از مذاکرات شکست‌خورده کنار بکشد، دست پوتین باز خواهد بود. اما این چه معنایی دارد؟ جنگ ادامه خواهد یافت، احتمالاً با خشونتی بیشتر از قبل. شهرهای اوکراین هدف موشک‌ها و پهپادها قرار خواهند گرفت اما روسیه نیز ممکن است در امان نماند. و پوتین بیش از هر زمان دیگری از هدفش برای ایجاد یک اوکراین هم‌سو با روسیه در مرزهایش، دور خواهد بود.

کابوس خودساخته پوتین

به گفته سیاراملا: «پوتین کابوس خودش را خلق کرده است. اوکراین پیش از جنگ از نظر نظامی ضعیف بود، اما اکنون روزبه‌روز قوی‌تر می‌شود و به اروپا نزدیک‌تر. روسیه دقیقاً همان چیزی را خلق کرد که قصد داشت جلوی آن را بگیرد.»

برای درک بزرگی شکست پوتین، باید به سخنان او در آغاز تهاجم تمام‌عیار به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ بازگشت. او ابراز نگرانی کرده بود که «در سرزمین‌های هم‌مرز با ما... یک "ضدروسیه" شکل گرفته که به شدت با ما دشمن است... و به مدرن‌ترین سلاح‌ها مجهز می‌شود.»

پوتین وعده داد که روسیه کنترل کشوری را که آن را «از نظر تاریخی متعلق به ما» می‌دانست، پس خواهد گرفت. و به غرب هشدار داد: «هر کس بخواهد در کار ما دخالت کند، و به‌ویژه تهدیدی برای کشور و مردم ما ایجاد نماید، باید بداند که واکنش روسیه فوری خواهد بود و آن‌ها را با پیامدهایی روبه‌رو خواهد کرد که هرگز در تاریخ خود تجربه نکرده است.»

اکنون، پس از گذشت سه سال، پوتین حتی نتوانسته کنترل کامل منطقه دونتسک را به دست گیرد، چه برسد به کل کشور. ارتش او در سال اول جنگ، بیش از مجموع تلفات تمام جنگ‌هایی که از سال ۱۹۴۵ تاکنون در آن‌ها شرکت کرده بود، تلفات داد. و گرچه اکنون روسیه در موقعیت برتر قرار دارد، اما اوکراین نشان داده که با پشتیبانی اروپا می‌تواند برای چند سال دیگر نیز به جنگ ادامه دهد.

تغییر نظر پوتین؟

برخی تحلیل‌گران روس پاییز گذشته نشانه‌هایی دیده بودند که شاید پوتین به این نتیجه رسیده که بازگرداندن اوکراین از وضعیت «ضدروسیه» غیرممکن است. کنستانتین رمچوکوف، روزنامه‌نگار بانفوذ روس، در ماه اکتبر استدلال کرده بود که «روسیه پذیرفته که بخش قابل توجهی از مردم اوکراین حکومت کنونی کشورشان را انتخاب کرده‌اند، خود را اوکراینی می‌دانند و نمی‌خواهند آینده‌ای مشترک با روسیه داشته باشند.»

اما این تحلیل خوش‌بینانه اشتباه از آب درآمد. پوتین همچنان بر مواضع تند و افراطی خود پافشاری کرد و گمان برد که پیروزی ترامپ در انتخابات به او اجازه خواهد داد تا سرانجام اوکراین را بی‌اثر و مطیع کند. این همان اشتباه پوتین بود. او زیاده‌روی کرد.

سیاراملا گفت: «وضعیتی که روسیه در آن گرفتار شده، «موقعیت طعنه‌آمیزی است که پوتین خودش برای خود ساخته است. پوتین مدعی شد که برای افزایش امنیت روسیه به اوکراین حمله کرده، اما اشتباه فاحش او کشورش را با چالشی به‌مراتب خطرناک‌تر روبه‌رو کرده است. تا زمانی که نیروهای روسیه سرزمین‌های اوکراین را اشغال کرده‌اند، اوکراین تهدیدآمیزترین، متخاصم‌ترین و آشتی‌ناپذیرترین دشمن در مرزهای غربی روسیه باقی خواهد ماند.»

تاتیانا استانوفایا، پژوهشگر بنیاد کارنگی و فردی نزدیک به حلقه داخلی پوتین، از پیش از انتخابات نسبت به اینکه ترامپ پس از پیروزی احتمالی‌اش در انتخابات نوامبر راه نجاتی برای روسیه فراهم کند، بدبین بود. او توضیح داد: «مسئله این است که هیچ رهبر غربی - حتی ترامپ - طرحی برای پایان دادن به جنگ ندارد که حتی ذره‌ای مورد قبول پوتین باشد.»

استانوفایا، که شاید بهترین تحلیل‌گر رفتار پوتین در خارج از روسیه باشد، در پستی در ایکس در ۱۹ مه هدف کنونی پوتین را چنین شرح داد: «آنچه او واقعاً می‌خواهد این است که اوکراینی‌ها بپذیرند که نمی‌توانند پیروز شوند، که ادامه جنگ با روسیه بی‌معناست، و اینکه مسکو آماده است به جنگ ادامه دهد، صرف‌نظر از هزینه‌اش، زیرا این درگیری را برای خود، وجودی می‌داند.»

اشتباه بزرگ پوتین و مارپیچ مرگبار

به گفته ایگناتوس، ستون‌نویس واشنگتن پست، اشتباه پوتین - چه در سال ۲۰۲۲ و چه اکنون - این است که اراده اوکراینی‌ها برای جنگیدن را دست‌کم می‌گیرد. وقتی این ماه به کی‌یف سفر کردم، با مردمی مواجه شدم که در برابر جنگ سخت‌جان و مقاوم شده‌اند، حتی در حالی که موشک‌های بالستیک، شهرهایشان را ویران می‌کنند. پوتین سعی کرده شبکه انرژی اوکراین را نابود کند، اما شکست خورده است. این تصور که می‌توان از طریق بمباران، روحیه مردم اوکراین را شکست و به پیروزی رسید، احتمالاً اشتباه است. جنگ‌ها این‌گونه عمل نمی‌کنند.

روسیه و اوکراین در یک مارپیچ مرگبار گرفتار شده‌اند. به‌طرز تراژیکی، این جنگ می‌تواند سال‌ها ادامه یابد، و هر دو طرف را به ویرانی خونبار بکشاند و خطر گسترش جنگ به سراسر اروپا را افزایش دهد. تنها راهی که ترامپ می‌تواند این خونریزی را متوقف کند، این است که هزینه‌های جنگ را برای پوتین به‌شدت افزایش دهد و محاسبات تصمیم‌گیری رئیس‌جمهور روسیه را تغییر دهد. در غیر این صورت، موشک‌ها به پروازشان ادامه خواهند داد.