هفته گذشته، «ماسیمو آپارو» معاون مدیرکل آژانس به تهران آمد. محور اصلی مذاکرات، تدوین یک شیوهنامه تازه برای همکاریهای آینده بود. بازدید فوری از تأسیسات، به دلیل نگرانیهای امنیتی و ایمنی، در دستور کار نبود. مقامات ایرانی هشدار دادند برخی سایتها هنوز خطرناکاند و امکان وجود مواد منفجره عملنکرده یا آلودگی رادیواکتیوی وجود دارد.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه در توضیح این سفر گفت: «هدف ما ایجاد چارچوبی روشن برای همکاری آینده است. بازدید فوری از سایتها ممکن نیست و امنیت بازرسان باید تضمین شود.» وی افزود که گفتگوها هفته گذشته آغاز شد و دور دیگری از مذاکرات طی روزهای آینده برگزار خواهد شد.
کاظم غریبآبادی، معاون امور حقوقی و بینالمللی وزارت خارجه، گفت ایران در این مذاکرات مراتب اعتراض شدید خود را نسبت به عملکرد آژانس در جریان حملات آمریکا و اسرائیل اعلام کرده و خواستار اصلاح فرآیندهای نادرست شده است. او تأکید کرد که ایران آماده همکاری است، اما چارچوب این همکاری باید شفاف و امن باشد.
سخنگو وزارتخارجه نیز در پاسخ به اکوایران نیز اعلام کرد: گفتگوها هفته گذشته آغاز شد و احتمالاً طی روزهای آینده دور دیگری از این مذاکرات بین ایران و آژانس انجام خواهد شد.
همزمان، نقش کشورهای ثالث برای کاهش تنشها مورد توجه قرار گرفته است. وزیر خارجه مصر، بدر عبدالعاطی، با عباس عراقچی و رافائل گروسی تماس تلفنی داشت و بر لزوم ازسرگیری مذاکرات هستهای ایران و حمایت از روند سیاسی و دیپلماتیک تأکید کرد. با این حال، مقامات ایرانی صریح اعلام کردند: «برای تعامل با آژانس نیازی به میانجی نداریم.»
این سفر در چارچوب پاسخ ایران به نامه سه کشور اروپایی نیز بود که درباره سازوکار ماشه هشدار داده بودند. سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد که استدلالهای اروپاییها کاملاً مردود است و ایران هیچ برنامهای برای تمدید این سازوکار ندارد. پیام تهران واضح است: همکاری با آژانس صرفاً زمانی ممکن است که امنیت تأسیسات و دانشمندان هستهای تضمین شود.
مقامات ایرانی همچنین تصریح کردند که توقف همکاریهای اخیر با آژانس ناشی از سکوت این نهاد در برابر حملات آمریکا و اسرائیل به تأسیسات فردو، اصفهان و نطنز بوده است.
نکته مهم دیگر آن است که آینده روابط ایران و آژانس تنها به مسائل فنی محدود نمیشود. دیپلماتهای ایرانی میگویند، توافق پایدار با آژانس زمانی شکل خواهد گرفت که کانال سیاسی میان تهران و واشنگتن باز شود و مسائل کلان هستهای حل و فصل شود.
سخنگوی وزارت خارجه همچنین تأکید کرد که مذاکرات با آژانس مرحلهای است و هنوز تصمیم نهایی اتخاذ نشده است. بیش از ده دیدار مشابه در تهران و وین برگزار شده، اما این بار فضای امنیتی و سیاسی منطقه، این مذاکرات را متفاوت کرده است.
مصر تلاش کرده نقش میانجی داشته باشد، اما تهران موضع روشنی دارد: مذاکرات مستقیم با آژانس انجام خواهد شد و حضور کشورهای ثالث تنها میتواند تسهیلکننده باشد.
هیأت آژانس در این دیدار با مدیر کل صلح و امنیت بینالمللی وزارت امور خارجه و مشاور سازمان انرژی اتمی ایران رایزنی کرد. مقرر شد گفتگوها ادامه یابد و مسایل فنی و چارچوب همکاریها به تدریج بررسی شود.
در نهایت، سفر معاون مدیرکل آژانس و مذاکرات هفته گذشته، نقطه آغاز مسیر طولانی و حساس همکاریهاست. ایران پیام خود را روشن کرده: همکاری ادامه دارد، اما شرایط و خطوط قرمز خود را حفظ خواهد کرد. سرنوشت نهایی همکاریها با آژانس در نهایت به مذاکرات سیاسی میان تهران و واشنگتن گره خورده و بدون حل مسائل کلان سیاسی، هیچ توافق پایداری ممکن نیست.
بعد از جنگ ۱۲ روزه و تعرض مستقیم به تأسیسات هستهای ایران، نخستین دور مذاکرات با آژانس آغاز شد. گفتگوها ادامه دارد، چارچوبی تازه در حال شکلگیری است و سرنوشت واقعی همکاریها در نهایت پشت میز مذاکرات تهران و واشنگتن مشخص خواهد شد.
