به گزارش اکوایران، بسیاری از تحلیلگران انتصاب علی لاریجانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی را صرفا از جنس تغییر چهرهها نمیدانند؛ بلکه نشانهای از تغییر رویکرد در سطح کلان تصمیمگیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تلقی میکنند.
شورای عالی امنیت ملی جایی است که سیاست خارجی، امنیت ملی، مسائل نظامی و راهبردی را به هم گره میزند. از این جهت، دبیر این شورا نهتنها هماهنگکننده نهادهای ذیربط است، بلکه ترجمان رویکرد کلان نظام در سطح دیپلماتیک نیز به حساب میآید.
اکنون با گذشت نزدیک به ۴۰ روز از این انتصاب، دبیر شعام در سه سفر مهم و حیاتی به عراق، لبنان و عربستان در پی تبیین نگاه کلان ایران به امنیت در منطقه، برای همسایگان و سایر کشورها بوده است.
بغداد، بیروت و حالا ریاض؛ سه پایتختی بودند که دبیر شورای عالی امنیت ملی به آنها سفر کرد تا با مقامات عراق، لبنان و عربستان به گفتوگو و رایزنی بپردازد.
سکانس اول: بغداد
20 مرداد بود که دبیر شورای عالی امنیت ملی در بغداد به رایزنی با مقامات عراقی نشست. محورهای اصلی این دیدار «توافق امنیتی» میان ایران و عراق بود؛ توافقی که با امضای یادداشت تفاهم میان علی لاریجانی و قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق رسمیت یافت.
لاریجانی پس از امضای این سند اعلام کرد که در گفتوگوهایش با مقامهای عراقی «نشانههای جدی از اراده بغداد برای احترام به امنیت پایدار ایران» دیده است. او همچنین تاکید کرد که اجرای این توافق میتواند زمینهساز گسترش همکاریهای دوجانبه در بخشهای مختلف عراق شود.
این موضعگیری در حالی مطرح میشود که امنیت مرزهای مشترک و مدیریت تحولات منطقهای، همواره از چالشهای اصلی روابط تهران و بغداد بوده است. توافق اخیر میتواند نشانهای از عزم دو کشور برای کاهش تنشها و حرکت به سمت همکاریهای عمیقتر در حوزه امنیتی و سیاسی تلقی شود.
سکانس دوم: بیروت
دومین مقصد دبیر شعام، لبنان بود. سفری سخت، کوتاه اما پُرسیگنال بود.
این سفر پس از حضور در عراق و در شرایطی انجام شد که فشار آمریکا و اسرائیل برای تضعیف محور مقاومت و خلع سلاح حزبالله افزایش یافته بود و همزمان تلاش برای کاهش نفوذ ایران در لبنان ادامه داشت. لاریجانی با حضور مستقیم و دیپلماسی پیاممحور، بر حضور فعال ایران در لبنان تأکید کرد و پیامهای بازدارندهای به رقبای منطقهای و بینالمللی ارسال کرد.
او با رئیسجمهوری، رئیس پارلمان و نخست وزیر لبنان دیدار کرد؛ دیدار کلیدی لاریجانی اما رایزنی با نبیه بری، رئیس مجلس لبنان بود. جایگاه بری در طایفه شیعه و نظام سیاسی لبنان، وزن خاصی به این دیدار داد و بنابه گمانهزنیهای رسانهها لاریجانی پیام محرمانهای از سوی تهران به او منتقل کرد.
دبیر شعام در این سفر پیام تهران به بیروت را این چنین ابلاغ کرد: احترام به تصمیم لبنانیها و تأکید بر حفظ توازن محور مقاومت.
سکانس سوم: ریاض
به فاصله چند روز پس از حمله اسرائیل به قطر و نشست سران حماس، علی لاریجانی مهمان قصر ولیعهد سعودی بود تا میزان نزدیکی درک تهران و ریاض از شرایط منطقه را بسنجد.
دبیر شورای عالی امنیت ملی صبح ۲۳ شهریور با هدف دیدار با مقامات عالی رتبه عربستان و رایزنی پیرامون گسترش همکاریهای امنیتی، اقتصادی و سیاسی به عربستان سفر کرد. لاریجانی در عربستان با محمد بن سلمان، نخست وزیر و ولیعهد عربستان و نیز خالد بن سلمان، وزیر دفاع این کشور دیدار و گفتوگو کرد.
روابط دو جانبه و تحولات منطقهای مهمترین محور گفتوگوها در این دیدارها بود و دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در تشریح جزئیات آن به موارد زیر اشاره کرد:
۱-بحث درباره موضوعات مختلف از جمله همکاریهای اقتصادی، دفاعی و منطقهای.
۲-بررسی موانع موجود در مسیر گسترش همکاریهای اقتصادی با توجه به سطح پایین تبادلات دو کشور.
۳-راهکارهایی برای ثبات منطقه و نیز همکاریهای دفاعی میان ایران و عربستان به منظور سازماندهی آن.
تغییر رویه ریاض در روابط با تهران
کمی برگردیم عقب: ایران و عربستان سالهاست از جمله قدرتهای منطقهای به حساب میآیند. فایننشال تایمز مدعی شده بود که در دور نخست ریاستجمهوری ترامپ، محمد بنسلمان یکی از سرسختترین حامیان خروج ترامپ از برجام بود، اما عربستان پس از آنکه در سال 2019 با یک حمله پیچیده پهپادی و موشکی روبهرو شد که قلب تأسیسات نفتی آن را هدف گرفت و نیمی از تولید نفت خام این کشور را از مدار خارج کرد، تغییر رویه داده است.
پس از آن ریاض بهدنبال تنشزدایی با تهران بود و در سال 2023 نیز دو کشور با میانجیگری چین، روابط دیپلماتیک خود را پس از هفت سال مجددا آغاز کردند.
سفارتخانهها باز شدند و دیدارهای سطح بالا یکی پس از دیگری در حال انجام است و دومینویی از مراودات اقتصادی، سیاسی و امنیتی بین دو کشور در حال انجام است. در مسیر رسیدن به یک رابطه استراتژیک میان تهران و ریاض گرچه موانع بسیاری وجود دارد، اما برداشته شدن گامهای عملیاتی برای کاستن از آنها از سوی دو کشور امروز ملموستر از همیشه است.
پس از دیدا عراقچی در جده با بن سلمان و مقامات سعودی در 19 تیر، حال علی لاریجانی در حال رایزنی با مقامات سعودی است.
سکانس بعدی منطقه
سفرهای علی لاریجانی در بُعد منطقهای نمود عملی عزم ایران برای قرار گرفتن در کانون تعاملات در غرب آسیا به رغم تمام محدودیتهاست. به نظر میرسد منطقه برای همراهی با تهران در برابر تهدید واقعی امنیت همراه شود و این همراهی جز از مسیر گفتوگوهای مداوم و مستمر امکانپذیر نخواهد بود.
از این رو در بُعد داخلی هم شاهد نوعی تقسیم کار میان وزارت امور خارجه و شورای عالی امنیت ملی هستیم. به کارگیری تمام ظرفیت کشور به صورت تام برای مقابله با تهدید اسرائیل مهمترین کارویژه تعریف شده در سیاست خارجی ایران در ماههای اخیر است که به نظر میرسد تا حد زیادی هم توانسته به اهداف تعریفی به ویژه در حوزه منطقهای دست یابد.
