از بودجه دلاریزه تا خالی کردن جیب مردم

به گزارش اکوایران، بر اساس  اعلام هیئت رئیسه مجلس، لایحه بودجه 1401 که نخستین بودجه تدوین شده در دولت سید ابراهیم رئیسی است، با رای مثبت 174 نماینده حاضر در جلسه امروز تصویب و در عین حال 6 نماینده نیز نظر ممتنع خود را نسبت به این لایحه اعلام کردند.

اولین رویارویی رئیسی-قالیباف

این نخستین لایحه بودجه ای است که سید ابراهیم رئیسی به دفاع از آن پرداخت. البته دفاع او از همین لایحه، اولین نقد علنی و شکوه آمیز رئیس دولت از مجلس را عیان کرد؛ نقدی که رئیسی صراحتا در میان نمایندگان خطاب به آنها بیان کرد و البته بی پاسخ هم نماند. این نقد گلایه آمیز رئیسی و پاسخ محمد باقر قالیباف، که دیوار تعارفات میان پاستور و بهارستان را برای نخستین بار شکست، درباره حذف ارز ترجیحی بود.

ماجرا به لایحه ای باز می گردد که چندی پیش دولت رییسی با قید دو فوریت به مجلس ارائه کرد و مجلس به دو فوریت آن رای نداد. دولت در این لایحه قصد داشت اختصاص ارز 4200 تومانی به بعضی کالاها را حذف و در مقابل، بر میزان یارانه نقدی خانوار بیفزاید؛ استدلالش هم این بود که اختصاص ارز 4200 تومانی به بعضی کالاها، حتی اثری بر تثبیت قیمت آنها نداشته و لازم است میزان یارانه نقدی که مستقیم به مردم پرداخت می‌شود، افزایش یابد. گرچه چندماهی از پاسخ منفی مجلس به دولت در این زمینه گذشته اما امروز رئیسی زبان به اعتراض و شکایت از مجلسی ها باز کرد. قالیباف هم در پاسخ به او  گفت که درخواست دولت برای بررسی فوری این لایحه نا به جا بود و نباید انتظار داشت لایحه‌‎ای که تاثیر بسزایی بر معیشت مردم می ‎گذارد، با سرعت به نتیجه برسد.

مهمترین مخالفت ها

گذشته از این جدال لفظی آرام میان رئیس دولت و مجلس که منشا آن موضوع حذف ارز ترجیحی در لایحه بودجه 1401 بود، کلیات این لایحه از منظر نمایندگان دارای ایرادات دیگری نیز هست؛ لایحه ای که یکی از بزرگترین ادعاهای دولت در آن، تحقق رشد اقتصادی 8 درصدی است. این موضوعی بود که برخی مخالفان کلیات لایحه در جلسه علنی امروز به آن اشاره و تحقق آن را در سال آتی زیر سوال بردند. در این زمینه می توان به اظهارات جعفر قادری عضو کمیسیون تلفیق بودجه اشاره کرد که در جلسه علنی امروز با اشاره به پیش بینی رشد ۸ درصدی اقتصادی در لایحه بودجه 1401، صراحتا گفت که «منابع تحقق» این وعده «وجود ندارد».

مخالفت با بخش هایی از لایحه بودجه 1401 به جلسه علنی امروز محدود نیست. البته که لوایح بودجه سنواتی همواره مخالفان و موافقانی داشته، لایحه بودجه سال آینده نیز از همان ابتدای تقدیم به مجلس در آذرماه امسال، نمایندگانی را در صف مخالفان خود داشت؛ مخالفانی که بر موضوع «ضرورت اصلاح ساختار بودجه» دست گذاشتند و لایحه تقدیمی دولت را تنظیم شده بر اساس قانون مصوب مرداد ماه امسال در همین زمینه ندیدند. این مخالفت در حالی همچنان در مجلس یازدهم مطرح است که نمایندگان این دوره از پارلمان، از منظر خواستگاه سیاسی به دولت ابراهیم رئیسی نزدیک اند. اما این موضوع سبب نشد تا برخی نمایندگان از ایراداتی که به لایحه بودجه سال آینده وارد می دانند، چشم پوشی کنند.

علاوه بر نامه رسمی محسن زنگنه، رئیس کمیته اصلاح ساختار بودجه مجلس که لایحه بودجه 1401 را عاری از تطابق با قانون مصوب مجلس درباره اصلاح ساختار بودجه دانسته بود، امروز هم این موضوع یکی از محورهای اصلی مورد اشاره مخالفان در مخالفت با این لایحه بود.

بودجه «دلاریزه شده»

در این زمینه می توان به یکی از مهمترین موارد ضروری در اصلاح ساختار بودجه اشاره کرد که به اذعان برخی نمایندگان مجلس، در لایحه بودجه 1401 نه تنها به سمت اصلاح نرفته بلکه نسبت به سالهای گذشته، بدتر شده است؛ موضوع کاهش وابستگی بودجه به نفت ازجمله موارد اصلاحی ضروری است که همواره درباره اصلاحات ساختاری بودجه به آن اشاره می شود.

گواه این مدعا اظهارات روح الله ایزدخواه نماینده تهران، مخالف با کلیات لایحه بودجه است که در بخشی از آن از «دلاریزه شدن» لایحه بودجه سال آتی سخن گفت. به گفته این نماینده اصولگرای مجلس «با دلار 23 هزار تومانی بودجه به شدت دلاریزه شد و دیگر نمی توانیم ادعای تقویت پول ملی را داشته باشیم».

کاظم دلخوش هم در مخالفت خود با این لایحه از عبارتی کنایه آمیز استفاده کرد؛ کنایه ای که مخاطب آن نمایندگانی بودند که با وجود مخالفت با بخش هایی از لایحه بودجه 1401، در موافقت با کلیات آن سخن گفته و تاکید کردند که اصلاحات مورد نظر را در جزئیات اعمال می کنیم. دلخوش گفت: «بودجه ای که ۷۰ درصد آن مشکل دارد را چطور می خواهید اصلاح کنید؟»

مخالفت های مالیاتی

نمونه ای که دلخوش از مشکلات این لایحه آورد، موضوع مالیات است؛ افزایش درآمدهای مالیاتی که دولت برای سال آینده پیش بینی کرده، از پرتکرارترین محورهای مورد اشاره مخالفان در جلسه علنی امروز بود. دلخوش گفت که «افزایش ۷۰ درصدی مالیات در بودجه» از جمله مشکلات این لایحه است.

دولت پیش بینی کرده که سال آینده بیش از 527 هزار میلیارد تومان از محل دریافت مالیات درآمد خواهد داشت؛ درآمدی که برای امسال (یعنی در بودجه 1400)، حدود 325 هزار میلیارد پیش بینی شده بود و عملکرد 7 ماهه امسال دولت بر اساس اعلام دیوان محاسبات نشان می دهد که 176 هزار میلیارد تومان از این پیش بینی، محقق شده است. نمایندگان اما بر این باورند که در شرایط تورمی، تحقق پیش بینی دولت از درآمدهای مالیاتی که نسبت به سال جاری افزایش نشان می دهد، احتمالا قابل تحقق نیست.

ازجمله مهرداد گودرزوند چگینی نماینده مجلس در مخالفت خود بر موضوع افزایش درآمد مالیاتی دولت اشاره کرد و آن را «در شرایط رکود» به معنای «خالی کردن جیب مردم» تلقی و اعلام کرد.

یکی دیگر از مخالفان کلیات لایحه بودجه 1401 نیز به موضوع مالیات ها پرداخت. علیرضا پاک فطرت نماینده شیراز و عضو کمیسیون عمران مجلس در این باره تاکید کرد: «بیش از ۶۰ درصد مالیات‌ها، بدون این‌که تغییری در تولید کشور ایجاد شود افزایش یافته و مردم توان پرداخت ندارند.»

همچنین محمدحسین فرهنگی نماینده تبریز نیز در مخالفت خود با کلیات لایحه بودجه ۱۴۰1،‌ گفت که «این لایحه تورم مضاعفی خلق خواهد ‌کرد.»

هشدار مجلس به دولت

مخالفان کلیات لایحه بودجه 1401، در سایر محورهای انتقادی خود به این لایحه به موضوع حذف ارز ترجیحی در سال آینده نیز اشاره داشتند. حتی بعضی نمایندگان درباره تبعات اجتماعی اجرای این سیاست به دولت هشدار دادند. روح الله ایزدخواه نماینده ای است که در جلسه علنی دیروز تاکید کرد که «با حذف ارز ترجیحی ممکن است اتفاقاتی از جنس قزاقستان بیفتد. دولت امضا دهد که چه کسی مسئول حذف ارز و تبعات آن خواهد بود؟» از سوی دیگر محمدحسین فرهنگی که از نمایندگان با سابقه مجلس به شمار می آید، با تاکید بر اینکه «دولت جایگزین مناسبی برای حذف ارز ترجیحی ندارد»، اجرای این سیاست را به معنای «فشار بر امنیت غذایی، تورم بیشتر و انواع دیگر مشکل‌ها» تعبیر کرد.

دفاع مدافعان

با همه آنچه گفته شد، این لایحه موافقانی نیز داشت؛ موافقانی که در دو گروه قابل تفکیک هستند. گروهی به دلایل سیاسی بر ضرورت تصویب کلیات لایحه بودجه 1401 اصرار داشتند و گروه دیگر اما به دفاع از آنچه نقاط مثبت بودجه ای این لایحه می خواندند، پرداختند.

در گروه اول می توان به مالک شریعتی نیاسر اشاره کرد؛ نماینده اصولگرای تهران که در بخش عمده دفاعیاتش، تلاش کرد نمایندگان را با رویکرد سیاسی به دادن رای موافق اقناع کند. او گفت که « رد کلیات اولین بودجه دولت سیزدهم معنای سیاسی دارد. ببینیم آیا جریان اصلاحات و جریان موسوم به اعتدال از این کار خشنود خواهد شد یا ناراحت.»

دسته دوم اما نگاه بودجه ای داشت. برای نمونه، دو نماینده از جمله احمد امیرآبادی نماینده قم و محسن دهنوی نماینده تهران گفتند که دولت تراز منفی عملیاتی را کاهش داده است. به گفته آنها «تراز منفی عملیاتی که ۴۶۴ هزار میلیارد تومان بود به ۳۰۰ هزار میلیارد تومان رسید.» همچنین دهنوی برخلاف مخالفان که افزایش درآمدهای مالیاتی در سال آینده را نقطه ضعف بودجه عنوان می کردند، این سیاست دولت را ستود. به باور او «اصلاح قوانین مالیاتی که دولت قبل زیر بار اجرای بسیاری از مصوبات مالیاتی نرفت، از جمله مزایای این لایحه است.»

لایحه بودجه 1401 با همه مزایا و معایبی که نمایندگان برایش بر می شمارند، حالا با رای موافق مجلس در مسیر بررسی جزئیات در شور دوم قرار گرفته است. این بدان معناست که کمیسیون تلفیق مرحله دوم کار بودجه ای خود را در روزهای پیش رو با بررسی جزئیات لایحه ازجمله ماده واحده، تبصره ها و جداول آغاز خواهد کرد. بر اساس آنچه رحیم زارع سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه 1401 اعلام کرد، جلسه رسمی بررسی جزئیات از روز سه شنبه و پس از دریافت پیشنهادات نمایندگان برگزار خواهد شد. بنابر اصلاحات اخیر قانون آئین نامه داخلی مجلس، بعد پایان کار کمیسیون تلفیق در بررسی جزئیات، گزارش آن برای بررسی در صحن علنی، به هیئت رئیسه مجلس ارائه خواهد شد.