زور بیشتر واردات نسبت به صادرات/ تراز تجاری در چه ماه‌هایی مثبت بود؟

به گزارش اکوایران، براساس آخرین داده‌های گمرک از آمار صادرات و واردات کشور در 15 ماه منتهی به خرداد 1403، تراز تجاری بدون احتساب میعانات گازی در اغلب ماه‌ها با کسری همراه بوده است. بالاترین میزان کسری تجاری در این مدت مربوط به آبان سال 1402 بوده و بالاترین مازاد تجاری نیز به فروردین همین سال مربوط می‌شود.

در سال گذشته در همه ماه‌ها به استثنای فروردین، تراز تجاری کسری داشته است. در سال جاری اما براساس آخرین آمارها تا خرداد، تراز تجاری در دو ماه دارای مازاد و در یک ماه دارای کسری بوده است.

کسری‌های پایدار و مداوم در تراز تجاری نشان از بالاتر بودن ارزش واردات از ارزش صادرات دارد و منجر به خروج ارز از کشور و ایجاد بدهی خارجی می‌شود. در نتیجه این موارد می‌توان انتظار داشت که قیمت ارز در اقتصاد بالا رفته و به تورم منتهی شود.

شایان ذکر است که در این گزارش تراز تجاری بدون احتساب میعانات گازی به دست آمده است.

تراز تجاری؛ شاخص سلامت اقتصادی در تجارت بین‌المللی

 تراز تجاری به تفاوت بین ارزش صادرات و واردات یک کشور در یک بازه زمانی مشخص گفته می‌شود. این شاخص یکی از مهم‌ترین اجزای تراز پرداخت‌های یک کشور است و نشان‌دهنده سلامت اقتصادی آن کشور در تجارت بین‌المللی است. زمانی که ارزش صادرات از واردات بیشتر باشد، تراز تجاری مثبت و زمانی که ارزش واردات از صادرات بیشتر باشد تراز تجاری منفی است.

تراز تجاری به سیاست‌گذاران و تحلیل‌گران اقتصادی نشان می‌دهد که کشور در حوزه تجارت بین‌المللی چگونه عمل می‌کند و چگونه می‌تواند به بهبود اقتصاد خود بپردازد. یک تراز تجاری مثبت معمولا به عنوان شاخصی از قدرت اقتصادی و تولیدی یک کشور در نظر گرفته می‌شود، در حالی که یک تراز تجاری منفی ممکن است نشان‌دهنده وابستگی به واردات و مسائل مربوط به بدهی خارجی باشد.

نرخ ارز، رشد اقتصادی، سیاست تجاری و قیمت کالاهای اساسی مانند نفت و فلزات از عوامل موثر بر تراز تجاری محسوب می‌شوند.

مازاد تجاری در چه ماه‌هایی اتفاق افتاده است؟

همانطور که گفته شد تراز تجاری کشور از تفاضل ارزش صادرات و ارزش واردات به دست می‌آید. براساس آخرین آمارها در 15 ماه گذشته، تراز تجاری فقط در سه ماه دارای مازاد بوده است. این ماه‌ها عبارتند از فروردین سال گذشته و فروردین و خرداد امسال. در واقع در این سه ماه ارزش صادرات بیشتر از ارزش واردات بوده است. به طوری که در خرداد سال جاری تراز تجاری کشور بدون احتساب میعانات گازی معادل مثبت 262 میلیون دلار گزارش شده است. همچنین در فروردین سال گذشته و فروردین امسال نیز تراز تجاری به ترتیب مثبت 517 و 435 میلیون دلار محاسبه شده است. در این میان بالاترین مازاد تجاری در فروردین سال گذشته و پایین‌ترین در خرداد امسال اتفاق افتاده است.

بررسی ماه‌های دارای کسری تجاری

آمارها حاکی از آن است در حد فاصل فروردین سال گذشته تا خرداد امسال، تراز تجاری در 12 ماه دارای کسری بوده است. در واقع ارزش واردات بر ارزش صادرات غلبه داشته است. بالاترین میزان کسری تجاری در این مدت در آبان 1402 اتفاق افتاده است. در این ماه تراز تجاری برابر با منفی 2327 میلیون دلار بوده است. پایین‌ترین میزان کسری تجاری نیز در اردیبهشت سال گذشته رخ داده که معادل منفی 1002 میلیون دلار محاسبه شده است.

وابستگی اقتصاد ایران به صادرات نفتی و کمبود تنوع در کالاهای صادراتی

عمده صادرات اقتصاد کشور شامل نفت و فرآورده‌های آن هستند. با این‌ وجود در این گزارش تراز تجاری بدون احتساب میعانات گازی برآورد شده است. به عبارت دیگر تراز تجاری کالاهای غیر نفتی به دست آمده است. براساس داده‌ها مشاهده می‌شود که در اغلب ماه‌ها تراز تجاری غیر نفتی کشور منفی بوده است. از همین‌رو می‌توان گفت اقتصاد ایران به غیر از نفت و فرآورده‌های آن چیز دیگری برای عرضه در اقتصاد جهانی ندارد و کالاهای صادراتی اقتصاد کشور دارای تنوع پایینی هستند. این امر نتیجه سال‌ها سرمایه گذاری پایین و تخصیص نابهینه منابع اقتصادی است. در واقع لازمه رشد اقتصادی پایدار و بلندمدت، تولید بیشتر و متنوع‌تر کالاهای با ارزش افزوده بالا است. به عبارت دیگر صادرات کالاهای با تنوع بالاتر و افزایش شاخص پیچیدگی اقتصادی منجر به رشد اقتصادی و افزایش توان رقابت پذیری اقتصاد کشور در بازار جهانی خواهد شد. امری که در سال‌های زیادی توسط مسئولان اقتصادی کشور مورد غفلت قرار گرفته است.