تشدید شکاف دارا و ندار

به گزارش اکوایران، در اقتصاد شاخص‌های متعددی برای سنجش وضعیت رفاه وجود دارد. یک گروه از این شاخص‌ها، وضعیت اختلاف طبقاتی را می‌سنجد. رایج‌ترین نماگر این گروه، ضریب جینی است.

داده‌های تازه مرکز آمار نشان می‌دهد که ضریب جینی کل کشور در سال 1402 نسبت به سال 1401 افزایش یافته است. این رخداد برای مناطق شهری نیز صادق بوده اما در مناطق روستایی رویه متفاوتی در پیش گرفته است. بنابراین، در یک نگاه کلی به نظر می‌رسد که اختلاف درآمدی در روستاها کاهش یافته اما در مناطق شهری و به طور کلی در تمام کشور افزایش یافته است.

یکی دیگر از نماگرهای این حوزه، سنجیدن نسبت هزینه چندک‌های مختلف درامدی است. به بیان دقیق‌تر، در این نماگرها نسبت هزینه 10، 20 و 40 درصد پردرآمد کشور به هزینه 10، 20 و 40 درصد کم‌درآمد کشور سنجیده می‌شود. طبیعتا می‌توان گفت که هر چه این نسبت‌ها افزایش یابد نشان‌دهنده عمیق‌تر شدن شکاف طبقاتی است. بررسی‌ها حاکی از آن است که نسبت هزینه 10 درصد پردرآمد به 10 درصد کم‌درآمد در کل کشور و در سال 1402 نسبت به سال 1401 افزایش یافته است.

ضریب‌جینی، شاخصی درباره نابرابری درآمدی

ضریب جینی یک تعریف ریاضی پیچیده دارد که به زبان ساده نشان می‌دهد وضعیت اختلاف طبقاتی و نابرابری درآمدی بین خانوارها چه وضعیتی داشته است. این ضریب بین صفر و یک تعریف می‌شود و هر چه به یک نزدیک‌‌تر باشد، شکاف درآمدی بالاتری را نشان می‌دهد. در صورت تبدیل این ضریب به درصد، مقادیر ضریب جینی بین صفر و صد درصد تعیین می‌شود.

داده‌های تازه مرکز آمار نشان می‌دهد که ضریب جینی کل کشور از 38.77درصد در سال 1401 به 39.79 درصد در سال 1402 رسیده است. بنابراین، ضریب جینی کل کشور شاهد افزایش بوده است. این شاخص در مناطق شهری نیز با افزایش روبرو بوده و به سطح 38.2 درصد رسیده است در حالی که در روستاها روند نزولی در پیش گرفته و تا 35.83 درصد کاهش یافته است.

در تحلیل ضریب جینی باید دقت کرد چرا که برخی تحلیل‌گران نقدهایی بر آن وارد کرده‌اند. برخی گمان می کنند کاهش این ضریب و نزدیک تر شدن آن به صفر به معنی بهبود فقر در جامعه است، اما چنین نیست بلکه ضریب جینی تنها گویای میزان اختلاف طبقات جامعه از نظر درآمدی بوده و کاهش آن لزوما به معنی کاهش فقر نیست. به بیان ساده تر ممکن است همراه با فقیر تر شدن جامعه ضریب جینی کاهش یابد و اصطلاحا مردم در فقر با هم برابر تر شوند.

همچنین ممکن است نحوه توزیع درآمد بین دهک ها و اقشار مختلف جامعه تغییر کند، اما ضریب جینی تغییر نکند. از آن جایی که ضریب جینی ار طریق یک محاسبه هندسی به دست می آید، این امکان وجود دارد که موقعیت دهک ها و خانوار به طوری جا به جا شود که تغییری در عدد ضریب دیده نشود.

افزایش هزینه پردرآمدها در سال 1402

گزارش تازه مرکز آمار حاکی از آن است که در سال گذشته، 10 درصد از پردرامدترین خانوارهای کل کشور، 13.95 برابر بیشتر از 10 درصد از کم‌درآمدترین خانوارهای کل کشور هزینه کرده‌اند. این در حالی است که این نسبت در سال 1401 برابر با 12.86 بوده است.

همچنین، بررسی بیشتر نشان می‌دهد که در سال قبل، 20 درصد از پردرآمدترین خانوارهای کل کشور، 7.9 برابر بیش‌تر از 20 درصد از کم‌درآمدترین خانوارهای کل کشور هزینه کرده‌اند. با توجه به این که این نسبت نیز نسبت به سال 1401 افزایش یافته می‌توان گفت که اختلاف طبقاتی و فاصله بین دارا و ندار در طول این یک سال افزایش یافته است.

در مناطق شهری نیز مشاهده شده است که هزینه 10 درصد بالای درآمدی به هزینه 10 درصد پایین درآمدی از 11.23 برابر در سال 1401، به 11.88 برابر در سال گذشته افزایش یافته است.  همین رخداد برای نسبت هزینه 20 درصد بالا و پایین درآمدی و 40 درصد بالا و پایین درآمدی نیز در مناطق شهری تکرار شده است.

البته، رفتار مناطق روستایی متفاوت بوده و در حد فاصل بین سال 1401 تا سال 1402، نسبت هزینه 10، 20 و 40 درصد بالا و پایین درآمدی در این مناطق کاهش یافته است.