به گزارش اکوایران، طبق گزارشات مرکز آمار از توزیع درآمد خانوارها، اختلاف بین سهم ثروتمندترین دهک هزینه‌ای و فقیرترین آن در سال 1402 نسبت به سال 90 افزایش سه واحد درصدی داشته‌است. آن طور که کارشناسان بیان می‌کنند در سال‌های گذشته، یارانه‌های دولتی در خوشبینانه‌ترین حالت، فقط در کاهش سرعت عمیق‌تر شدن شکاف نابرابری موفق بوده‌اند نه در کاهش سطح آن.

سهم دهک‌های هزینه‌ای از کل هزینه‌ها، یکی از شاخص‌های سنجش نابرابری درآمدی در کشور است. به همین منظور، همه خانوارهای کشور به ترتیب میزان هزینه از کمترین به بیشترین مرتب می‌شوند و سپس هر 10 درصد آن‌ها در یک گروه قرار می‌گیرند. به این ترتیب دهک‌های هزینه‌ای ساخته می‌شود. در نتیجه دهک اول فقیرترین خانواده‌ها و دهک دهم شامل ثروتمندترین خانواده‌ها می‌شود.

یکی از دلایل اهمیت این شاخص این است که خانوارها به نسبت درآمدشان هزینه می‌کنند. در نتیجه این شاخص کمک می‌کند تا میزان درآمد خانوارها را مورد بررسی قرار بدهیم. البته باید توجه داشت که به اعتقاد برخی کارشناسان، این شاخص دقیقا بیان‌کننده سطح درآمد افراد نیست؛ زیرا ممکن است افزایش هزینه‌ها نه به معنای رشد هزینه‌های حقیقی، بلکه به دلیل تورم باشد.

21

سهم اندک دهک اولی‌ها از موهبت یارانه‌ها

آن طور که داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد، طی 22 سال گذشته، سهم دهک‌های مرفه‌تر از هزینه کل کاهش پیدا کرده‌است. طبق این آمارها، سهم دهک دهم از کل هزینه‌ها دو واحد درصد کاهش یافته و این سهم به طور نامتوازن بین دهک‌های یک تا شش توزیع شده است. البته سهم دهک هشت تقریبا بدون تغییر باقی مانده‌است. در بین دهک‌هایی که سهمشان بیشتر شده، سهم دهک یک کمترین افزایش را داشته و در این 22 سال مورد بررسی از 2.07 درصد به 2.29 درصد رسیده‌است. در مقابل سهم دهک سوم با افزایش 0.63 واحد درصد بیشترین رشد در سهم از هزینه کل را داشته است. به نظر می‌رسد پرداخت‌های یارانه‌ای که با طرح هدفمندسازی یارانه‌ها در اواخر دهه هشتاد کلید خورده، با این تغییرات سهم‌ها بی‌ارتباط نباشد.

تورم، عامل خنثی ساز یارانه‌ها

البته آن طور که داده‌های نابرابری در سال 1390 نشان می‌دهد، با گذشت زمان اثرات این یارانه‌ها کمتر شده‌است. در این بازه 12 ساله، فقط سهم دهک 10 افزایش داشته و 29.18 درصد به 31.94 درصد رسیده است. به عبارت دیگر در این بازه زمانی، سهم دهک‌های 1 تا 9 کاهش یافته و به سهم مصرف ثروتمندترین گروه جامعه اضافه شده است. اتفاقی که نتیجه‌ای بجز افزایش فاصله ثروتمندان با فقیران را در پی ندارد. به نظر می‌رسد کاهش اثرات یارانه‌های پرداختی به علت اتفاقات و شوک‌های دهه 90، تاثیر زیادی بر افزایش نابرابری در این مدت داشته است. برای مثال با وجود دوره کوتاه رونق اقتصادی پس از امضای برجام، به دلیل کاهش ارزش حقیقی یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی به خاطر تورم، رونق اقتصادی در این دوره اثر مثبتی بر هزینه کم درآمدها نداشته است.

خروج آمریکا از برجام نیز در عمیق‌تر شدن این شکاف نقش زیادی داشته‌است. تشدید تحریم‌ها که جهش‌های ارزی و افزایش نرخ تورم را به دنبال داشته باعث شده تا با افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، یارانه‌های نقدی دولت نیز کم اثرتر ‌شوند و قدرت خرید خانواده‌ها کاهش یابد. به عبارت دیگر تورم و جهش‌های ارزی در 10 سال گذشته، باعث شده تا یارانه‌های دولتی عملا در بهبود نابرابری ناموفق بوده و در بهترین حالت جلوی سرعت آن را گرفته باشند.

20