به گزارش اکوایران، وزیر انرژی ترکیه، آلپارسلان بایراکتار، روز پنجشنبه پس از خروج از کاخ سفید اعلام کرد ایالات متحده و ترکیه توافقی را برای آغاز همکاری استراتژیک در زمینه توسعه انرژی هستهای غیرنظامی امضا کردند. پیش از آن، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، پس از دیدار با همتای ترک خود، وعده یک «اعلامیه مهم» را داده بود. این توافق برای رجب طیب اردوغان که در دوران دولت دموکراتها در واشنگتن چهرهای محبوب نبود، دستاوردی بزرگ به شمار میرود.
بایراکتار در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ما روند جدیدی را آغاز کردهایم که همکاری عمیق، ریشهدار و چندبعدی ترکیه و ایالات متحده در حوزه انرژی هستهای را بیش از پیش تعمیق خواهد بخشید.» او افزود که مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، یادداشت تفاهم همکاری استراتژیک در حوزه انرژی هستهای غیرنظامی را با ترکیه امضا کرده است. بایراکتار تأکید کرد: «امیدوارم فعالیتهایی که در چارچوب این توافق انجام خواهد شد، در آینده منافع مشترکی برای هر دو کشور به همراه داشته باشد.» تام باراک، سفیر آمریکا در ترکیه نیز در گفتوگو با خبرنگاران مقابل کاخ سفید تأیید کرد که «توافق نهایی شده است».
اگرچه وزارت انرژی ترکیه جزئیات بیشتری درباره ماهیت این توافق ارائه نکرده است، اما مقامات ترکیهای پیشتر از مذاکرات با آمریکا برای ساخت نیروگاههای هستهای بزرگمقیاس و راکتورهای مدولار کوچک (SMR) خبر داده بودند.
این توافق بخشی از راهبرد گسترده ترکیه برای گسترش ظرفیت هستهای این کشور به منظور تنوعبخشی به منابع انرژی، کاهش وابستگی به گاز طبیعی وارداتی و پاسخگویی به تقاضای روبهرشد برق است. پروژه اولین نیروگاه هستهای ترکیه، نیروگاه «آککویو» در استان مرسین، توسط شرکت روساتم روسیه در حال ساخت است. این تأسیسات ۲۰ میلیارد دلاری با چهار راکتور و ظرفیت کلی ۴۸۰۰ مگاوات، قرار است از سال ۲۰۲۶ بهتدریج عملیاتی شود.
بازگشایی خط لوله نفت عراق-ترکیه
به نوشته میدلایست آی، اندکی پس از خروج اردوغان از دفتر بیضیشکل، وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که تسهیل بازگشایی خط لوله عراق-ترکیه برای ازسرگیری صادرات نفت اقلیم کردستان به ترکیه را بر عهده داشته است. در بیانیه وزارت خارجه آمریکا آمده است: «ما از این توافق که میان دولت عراق، دولت اقلیم کردستان و شرکتهای بینالمللی حاصل شده، استقبال میکنیم». جریان صادرات نفت از مارس ۲۰۲۳ به دلیل اختلاف میان بغداد و اربیل بر سر نحوه دریافت درآمدها متوقف شده بود.
بیانیه وزارت خارجه آمریکا تأکید کرد: «این توافق، شراکت اقتصادی سودمند میان ایالات متحده و عراق را تقویت خواهد کرد، محیط سرمایهگذاری باثباتتری را برای شرکتهای آمریکایی در سراسر عراق به وجود میآورد، امنیت انرژی منطقهای را ارتقا میبخشد و حاکمیت عراق را تحکیم خواهد کرد».
نمایش دوستی
اردوغان که روز پنجشنبه برای نخستین بار از سال ۲۰۱۹ به کاخ سفید رفته بود، با استقبال گرم ترامپ روبهرو شد. رئیسجمهور آمریکا حتی از اردوغان خواست مسئولیت «نیروهای نیابتی» را که اکنون سوریه پس از اسد را رهبری میکنند، بر عهده بگیرد. ترامپ در جمع خبرنگاران گفت: «من احترام زیادی برای این مرد قائلم. وقتی به خاطر یک انتخابات مهندسیشده تبعید شدم، و او از همه بهتر با انتخاباتهای مهندسیشده آشناست، ما همچنان دوست باقی ماندیم. این همیشه راه خوبی برای آزمودن یک دوستی است.»
رهبران آمریکا و ترکیه با فهرستی طولانی از مسائل جهانی روبهرو هستند. ترکیه به دلیل موقعیت راهبردی خود در دریای سیاه، نقش میانجی را میان روسیه و اوکراین ایفا کرده و در گذشته نیز تبادل اسرا میان دو کشور را تسهیل کرده است. اردوغان و ولادیمیر پوتین خود را شرکای منطقهای میدانند و ترامپ نیز اخیراً روابط خود با رئیسجمهور روسیه را دوباره تقویت کرده، هرچند این روابط در هفتههای اخیر با چالشهایی مواجه بوده است. در چارچوب ناتو، ارتش ترکیه پس از آمریکا بزرگترین نیرو را دارد و آنکارا بهشدت در تلاش است جنگندههای پیشرفته اف-۳۵ را به دست آورد. همچنین گفتوگوهایی درباره خرید اف-۱۶ یا دستکم موتورهای آنها - که فقط در اختیار آمریکا است - در جریان است.
اردوغان در گفتوگویی با شبکه فاکسنیوز اعلام کرده که حماس را یک سازمان تروریستی نمیداند و آن را یک جنبش مقاومت خواند. او همچنین به «نسلکشی اسرائیل در غزه» اشاره کرد؛ دیدگاههایی که دولت ترامپ کاملاً با آنها مخالف است. در سوریه نیز، جایی که نیروهای کرد مورد حمایت آمریکا همچنان چالش بزرگی برای ترکیه محسوب میشوند، حمایت اردوغان از گروههای شورشی، که اکنون به رهبری احمد الشرع اداره کشور را در دست دارند، موجب تغییر مسیر سیاسی دمشق شده و به گفته منتقدان، نتیجه آن نفوذ بیش از حد آنکارا بر این کشور است.
ترامپ در دفتر بیضی در حضور خبرنگاران به اردوغان گفت: «آنها نیروهای نیابتی شما هستند. فکر میکنم باید مسئولیت آن را برعهده بگیرید. اردوغان سوریه را در دست گرفت، اما نمیخواهد اعتبار آن را به خودش نسبت دهد... این یک پیروزی برای ترکیه بود». ترامپ با اشارهای کنایهآمیز افزود: «دو هزار سال است که برای تسلط بر سوریه تلاش میکنید. حالا که موفق شدید، باید مسئولیتش را بپذیرید».
تحریمهای سوریه
ترامپ تصریح کرد که اردوغان - در کنار رهبران قطر و عربستان - از او خواستهاند تحریمهای چند دههای آمریکا علیه سوریه لغو شود تا این کشور ویرانشده فرصتی برای بازسازی داشته باشد. ترامپ گفت: «فکر نمیکنم میتوانستند با آن تحریمها دوام بیاورند. من آنها را لغو کردم تا فرصتی برای نفس کشیدن داشته باشند. رئیسجمهور یکی از کسانی بود که خواستار این اقدام شد.»
ویل تادمن، پژوهشگر ارشد برنامه خاورمیانه در اندیشکده مطالعات استراتژیک و بینالمللی (CSIS) گفت که دولت ترامپ «سرمایه دیپلماتیک و سیاسی قابل توجهی را صرف موضوع سوریه کرده است، اما همچنان نشان میدهد که قصد ندارد در بازسازی سوریه نقش عمدهای ایفا کند یا منابع مالی آن را تأمین نماید. ترامپ میخواهد بازیگران منطقهای، از جمله ترکیه و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، هزینه بازسازی سوریه را بر عهده بگیرند.» با این حال، تادمن افزود که اردوغان همچنان در مورد رویارویی با اسرائیل در سوریه نگران است و «منابع کافی برای اختصاص بودجه قابل توجه به بازسازی و ایجاد ثبات در سوریه در اختیار ندارد».
وقتی یکی از خبرنگاران از ترامپ پرسید که نظر او درباره موضع مخالف اردوغان در قبال اقدامات اسرائیل در غزه چیست، ترامپ پاسخ داد: «خب، من از موضع او خبر ندارم. نمیتوانم در اینباره چیزی بگویم. فقط میتوانم بگویم ما میخواهیم قضیه غزه پایان یابد. فکر میکنم به یک توافق نزدیک شدهایم... ما میخواهیم گروگانها بازگردند.»
اردوغان پیش از سفر به آمریکا، ترامپ را «دوستی ارزشمند» توصیف کرده بود. او روز پنجشنبه نیز در سخنان کوتاهی در دفتر بیضی گفت که دو طرف توانستهاند «سطح روابط دوجانبه را به افقهای جدیدی ارتقا دهند». اردوغان تأکید کرد: «موضوعات بسیاری را مورد بحث قرار دادیم، بهویژه مسئله اف-۱۶ و سایر مسائل. ما به آنها خواهیم پرداخت... ما همواره آمادهایم هر آنچه را لازم باشد انجام دهیم و به مسئولیتهای خود عمل کنیم.»
پنهان نیست که دولت پیشین بایدن و حزب دموکرات بهطور کلی، علاقه چندانی به کارنامه ترکیه در زمینه آنچه «اقدامات غیردموکراتیک و نقض حقوق بشر» میخواندند، نداشت. ترامپ اما همواره اردوغان را شریکی عملگرا همچون خودش دیده و بارها رهبرانی که به تعبیر ایان برمر، تحلیلگر گروه اوراسیا، «ویژگی مردان قدرتمدار» را دارند، تحسین کرده است. ترامپ در تمجید از اردوغان گفت: «معمولاً من آدمهای خود رای را دوست ندارم، اما این یکی را همیشه دوست دارم. او سرسخت است و در کشورش کار فوقالعادهای انجام میدهد.»
بازی با کارت اف-۳۵
ترکیه یکی از شرکای اصلی کنسرسیوم جنگندههای اف-۳۵ بود و تولید برخی قطعات این هواپیما بر عهده صنایع دفاعی این کشور قرار داشت. آمریکا در حال حاضر شش فروند اف-۳۵ ساختهشده برای ترکیه را، که هزینه آنها بهطور کامل پرداخت شده، در انبار نگه داشته است. این اختلاف به سال ۲۰۱۹ بازمیگردد، زمانی که ترکیه به دلیل خرید سامانه پدافند هوایی روسی اس-۴۰۰ از برنامه مشترک تولید اف-۳۵ کنار گذاشته شد.
ترامپ در ادامه گفت: «او یک ارتش عظیم و قدرتمند ساخته که بخش زیادی از تجهیزاتش را از ما میگیرد. آنها میخواهند اف-۱۶ و اف-۳۵ و برخی تجهیزات دیگر بخرند، و ما قرار است درباره آنها گفتوگو کنیم». پیش از دیدار کاخ سفید، ترکیه اعلام کرد که برخی تعرفهها بر واردات کالاهای آمریکایی را لغو کرده و همچنین خبر داده بود که قصد دارد صدها هواپیمای بوئینگ و جتهای لاکهید مارتین را خریداری کند.
ترامپ نیز با اشارهای مبهم گفت: «فکر میکنم او در خرید آنچه میخواهد موفق خواهد بود. قرار است درباره سامانه پاتریوت که بهترین سامانه است گفتوگو کنیم. همچنین درباره اف-۳۵ صحبت خواهیم کرد.» ترامپ در بخش دیگری گفت: «ما با ترکیه تجارت زیادی داریم. آنها محصولات عالی و زیبایی میسازند، واقعاً تولیدکنندگان فوقالعادهای هستند. ما از آنها زیاد خرید میکنیم و آنها هم از ما زیاد خرید میکنند».
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، اوایل امسال شخصاً از مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، خواسته بود با فروش اف-۳۵ به ترکیه مخالفت کند. دهها نماینده کنگره آمریکا نیز با این فروش مخالفاند؛ بخشی به دلیل رقابت دیرینه ترکیه و یونان. یونان پیشتر قراردادی برای خرید ۲۰ فروند اف-۳۵ امضا کرده و امکان خرید ۲۰ فروند دیگر را هم دارد. ترکیه نیز در تلاش است تا ۴۰ فروند از این جنگندهها را خریداری کند.
