به گزارش اکوایران، مذاکرات میان ایالات متحده و ترکیه در مورد بازگشت احتمالی آنکارا به برنامه جنگندههای اف-35 همچنان متوقف مانده است که دلیل اصلی آن ادامه مالکیت سامانه دفاع هوایی اس-400 ساخت روسیه توسط ترکیه است. تام باراک، فرستاده ایالات متحده در ترکیه، بار دیگر تأکید کرده است که طبق قانون ایالات متحده، ترکیه در صورت تمایل به پیوستن مجدد به این برنامه، نمیتواند اس-400 را عملیاتی کند یا در اختیار داشته باشد.
اس-400های دردسرساز
به نوشته المانیتور، ترکیه در سال 2020 پس از دستیابی به سامانه روسی از کنسرسیوم اف-35 اخراج و متعاقبا با تحریمهای ایالات متحده مواجه شد که به طور قابل توجهی به صنعت دفاعی آن آسیب رساند و دهها شرکت ترکیهای را از تولید اف-35 حذف کرد. اگرچه مذاکرات میان این دو متحد ناتو ادامه دارد، اما اظهارات باراک نشان میدهد که هیچ پیشرفتی حاصل نشده است.
انتخاب مجدد دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا که رابطه شخصی نزدیکی با رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه دارد، امیدهایی را در آنکارا برای کاهش تحریمها ایجاد کرده است. ترامپ پیش از این گفته بود که اگر ترکیه تجارت نفت خود را با روسیه کاهش دهد، ممکن است لغو تحریمها امکانپذیر باشد.
با این حال، موانع قانونی عمدهای همچنان باقی مانده است. ترکیه تحت هر دو قانون مجوز دفاع ملی که انتقال اف-35 را بدون معافیت ممنوع میکند و قانون مقابله با دشمنان آمریکا (CAATSA) که هرگونه معافیتی احتمالا با مخالفت شدید دو حزبی در کنگره روبهرو خواهد شد، تحریم شده است. در حالیکه برخی از پیشنهادات شامل برچیدن یا انتقال سامانههای اس-400 از ترکیه است، آنکارا معتقد است که این سیستم عملیاتی نیست و در ناتو ادغام نخواهد شد.
سامانه موشکی اس-400
به نوشته المانیتور، وزارت دفاع ترکیه میگوید هیچ تحول جدیدی درباره سامانه اس-400 رخ نداده است، اما تلاشهای دیپلماتیک مداوم برای لغو تحریمها و پیوستن مجدد به برنامه اف-35 را تأیید میکند. مقامات ترکیه استدلال میکنند که حل این مسئله از طریق گفتوگو، روابط دوجانبه را تقویت میکند، در حالیکه واشنگتن اصرار دارد سامانههای اس-400 تهدیدی امنیتی برای ناتو و جنگندههای اف-35 هستند.
نگرانی نتانیاهو از طغیان ترامپ
در همین شرایط، بن کاسپیت، تحلیلگر المانیتور، نوشت اگر ساکن کاخ سفید کسی به غیر از دونالد ترامپ بود، اسرائیل به زمین و زمان میزد و حتی اتحاد خود با آمریکا را به خطر میانداخت تا مانع از فروش جنگندههای اف-35 به عربستان سعودی و هر گونه فروش بالقوه این جنگندهها به ترکیه شود. با این حال، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، خواهان به خشم آوردن ترامپ نیست.
به نوشته کاسپیت، به نظر میرسد طغیانهای کلامی ترامپ بیش از فروش بالقوه جنگافزارهای پیشرفته به ترکیه، نتانیاهو را بترساند؛ حتی با وجود اینکه رجب طیب اردوغان، رئیسجمهوری ترکیه، در سالهای اخیر تهدیدات صریحی علیه اسرائیل داشته است. یک منبع دیپلماتیک باسابقه اسرائیلی به المانیتور گفت: «شک دارم که ترامپ تسلطش بر نتانیاهو را درک کند. نتانیاهو یک تصمیم استراتژیک برای جلوگیری از هرگونه مقابله با ترامپ اتخاذ کرده است.»
جلسه مخفیانه
در عصر یکم دسامبر (10 آذر)، نتانیاهو با فرانک سنت جان، مدیر ارشد عملیاتی لاکهید مارتین که پیمانکار اصلی تولید اف-35 است، در اسرائیل دیدار کرد. موضوع اصلی این دیدار، چگونگی احیای برتری نظامی کیفی اسرائیل در خاورمیانه در صورت دستیابی کشورهای منطقه به این جنگندههای پیشرفته بود؛ هواپیماهایی که اسرائیل از سال 2017 از آنها بهره میبرد. منابع اعلام کردهاند که این یک جلسه طولانی و دلسردکننده برای اسرائیلیها بوده است.
ایالات متحده آمریکا در دوره نخست ریاستجمهوری ترامپ، ترکیه را از برنامه خرید اف-35 حذف کرد چراکه آنکارا یک سیستم دفاع هوایی از روسیه خریداری کرده بود و پس از آن، واشنگتن تحریمهایی را علیه این کشور وضع کرد، از جمله ممنوعیت فروش جنگافزارهای پیشرفته آمریکایی به ترکیه. به دنبال گرمتر شدن روابط میان ترامپ و اردوغان، رئیسجمهوری آمریکا ممکن است اقدامات تنبیهی علیه ترکیه را لغو کند. تام باراک، نماینده آمریکا در ترکیه، اخیرا اعلام کرد که واشنگتن و آنکارا در حال کار روی مسئله جنگندههای پیشرفته اف-35 هستند، اما موانع باقی مانده است.
در همین حال، در جریان سفر محمد بنسلمان، ولیعهد سعودی، به آمریکا در اواخر ماه گذشته میلادی، ترامپ تأیید کرد که ایالات متحده این جنگندههای پیشرفته را در اختیار ریاض قرار میدهد. در تاریخ 3 نوامبر (12 آبان)، فرانک سنت جان در رأس هئیتی بزرگ از شرکت لاکهید مارتین وارد عربستان سعودی شد تا شصتمین سالگرد شراکت این شرکت با سعودیها را گرامی بدارد.
جنگافزاری که تغییردهنده بازی است
با این حال، فروش اف-35 به سعودیها نگرانی اصلی نتانیاهو نیست؛ در واقع تمایل ترامپ به تجهیز ترکیه به این جنگافزارِ تغییردهنده بازی، به دغدغه بزرگ نخستوزیر اسرائیل تبدیل شده است. به عنوان نشانهای از تمایل اردوغان برای مقابله با اسرائیل، حتی شاید به شکل نظامی، مقامات اسرائیل به سخنرانی او در جولای 2024 اشاره میکنند که طی آن اردوغان در جریان جنگ دو ساله اسرائیل با حماس در غزه گفت: «ما باید به قدری قوی باشیم که اسرائیل از انجام این اقدامات احمقانه علیه فلسطین دست بردارد. همانطور که وارد لیبی شدیم، ممکن است همین کار را با آنها انجام دهیم.»
نمایی از یکی از جنگندههای اف-35 اسرائیل
این سخنرانی که خطاب به حزب حاکم عدالت و توسعه ایراد شد اما از تلویزیون ملی پخش شد، نمونهای از لفاظیهای ضد اسرائیلی اردوغان بود که برای استفاده سیاسی داخلی به کار گرفته میشود؛ با این حال، داشتن یک نیروی نظامی قدرتمند که ممکن است با جنگدههای اف-35 تقویت شود، منبعی از نگرانی واقعی برای اسرائیل است، به ویژه برای نیروهای هوایی آن.
نفوذ بر ترامپ
زمانی که ترامپ در تاریخ 29 دسامبر (8 دی) با ترامپ در مار-ئه-لاگو دیدار میکند، او احتمالا هر کاری خواهد کرد تا بر تصمیم ترامپ درباره فروش اف-35 اعمال نفوذ کند و نگرانی اسرائیل درباره خروج واشنگتن از سیاست دیرینه خود، یعنی حفظ برتری نظامی اسرائیل را انتقال دهد. طبق اعلام منبع دیپلماتیک اسرائیل به المانیتور، نتانیاهو سعی داشته است با دستیاران ترامپ که رویکرد حمایتی نسبت به اسرائیل دارند، ارتباط بگیرد؛ از جمله جرد کوشنر، داماد ترامپ، استیو ویتکاف، نماینده ویژه، و مایک والتس، سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد، به همراه جمهوریخواهان ثروتمند یهودی از قبیل میریام آدلسون. این منبع افزود: «اما در نهایت، نتانیاهو به ترامپ "نه" نخواهد گفت. او به طور قطع درباره هیچ موضوعی به شکل عمومی مخالف خود با ترامپ را ابراز نخواهد کرد.»
یک منبع سیاسی اسرائیلی در مصاحبه با المانیتور به لابیگری شدید نتانیاهو در واشنگتن در دوران دولتهای دموکرات برای مقابله با تصمیماتی که او برای اسرائیل مضر میدانست، اشاره کرد؛ به ویژه سخنرانی او برای کنگره در سال 2015 در جهت به دست آوردن حمایت در مقابل توافق برنامهریزیشده باراک اوباما با ایران در حوزه هستهای. این منبع افزود: «او میتوانست نمایندگان خود را به کنگره بفرستد تا تلاش کنند در مجلس نمایندگان و سنا حمایت به دست آورند. او میتوانست لابی قدرتمند طرفدار اسرائیل آیپک را به کار بگیرد. اما هیچکدام از این گزینهها در زمانی که داشتن حمایت ترامپ اهمیت بسیار زیادی دارد، روی میز نیست.»
حفظ برتری اسرائیل
برخی مقامات دفاعی اسرائیل تلاش دارند نگرانیها درباره فروش بالقوه جنگندههای اف-35 به دیگر بازیگران منطقهای را تقلیل دهند. آنها برای این کار به سالها تجربه عملیاتی اسرائیل در به کارگیری این جنگندهها و امکانات پیچیدهای که روی آنها نصب شده است، اشاره دارند که قابلیتهای منحصربهفردی برای آنها به ارمغان آورده است. با این حال، دیگر متخصصان نگران باقی ماندهاند. یک منبع نظامی ارشد اسرائیل گفت: «نکته اصلی درباره اف-35 به قابلیت رادارگریزی داخلی آن و سیستمهای کنترلی که به آن اجازه میدهد مستقل از برجهای کنترل عمل کند، مربوط میشود. همه این ویژگیها در اختیار ترکها و سعودیها قرار میگیرد و ما باید این را درک کنیم.»
همانطور که المانیتور اخیرا گزارش کرد، والتس که به عنوان حامی سرسخت دولت نتانیاهو در نظر گرفته میشود، در تاریخ 8 دسامبر (17 آذر) از اسرائیل بازدید کرد و توسط شلومی بایندر، رئیس اطلاعات نظامی اسرائیل، در جریان موضوعات قرار گرفت. در این جلسه توجیهی علاوه بر موضوع تولید موشکهای ایران، خطرات مربوط به تجهیز کشورهای دیگر منطقه به جنگندههای اف-35 مورد بحث قرار گرفت، به ویژه ترکیه و پتانسیل فاش شدن فناوری این جنگندهها به چین.
برخی مقامات اسرائیل امیدوارند این توافقها با شکست مواجه شوند، مانند مورد مربوط به قول ترامپ برای ارائه اف-35 به امارات متحده عربی به عنوان عامل تشویقی جهت امضای پیمان ابراهیم با اسرائیل. منبع نظامی ارشد اسرائیل افزود: «امیدواریم که با شکست مواجه شود، اما نمیتوانیم به آن اتکا داشته باشیم. جنگندههای اف-35 به ما در عملیات نظامی علیه ایران کمک کرد. این قابلیت مشابه میتواند علیه اسرائیل استفاده شود؛ آن هم اسرائیل که به هشدارهای قبلی درباره عناصری که سعی در نفوذ به حریم هوایی آن دارند، نیاز دارد.»
عاملی برای پریشانی
این منبع ارشد نظامی اسرائیل توضیح داد: «تمام اهداف استراتژیک و غیرنظامی اسرائیل در مناطقی کوچک و نسبتا متراکم حضور دارند. این هواپیماها میتوانند از نقطهای در خاورمیانه به پرواز درآیند و به طور ناگهانی در آسمان اسرائیل ظاهر شوند؛ این وضعیتی است که اسرائیل نمیتواند آن را تحمل کند زیرا توانایی برای دفاع از حریم هوایی را به شدت پیچیده میکند.»
علاوه بر جنگندههای اف-35 که در مذاکرات نتانیاهو با ترامپ مطرح شدهاند، موضوع دیگر بحث تلاش رئیسجمهوری آمریکا برای اجرای مرحله دوم طرح صلح غزه با وجود امتناع حماس از خلع سلاح خواهد بود. سایر مسائلِ در دستور کار، تلاشهای ترامپ برای ایجاد یک توافق کاهش تنش بین اسرائیل و سوریه و تلاش متوقفشده تحت حمایت آمریکا برای خلع سلاح حزبالله در لبنان است. ترامپ عمیقا در همه این موقعیتها سرمایهگذاری کرده است و نتانیاهو نمیخواهد نقش فردی را بازی کند که ضیافت را خراب میکند؛ اما پر کردن شکافها چالشبرانگیز خواهد بود.
