۲ شکاف اصلی؛ دامنه تحریم‌ها و ارائه تضمین

به گزارش اکوایران، ایران ضمن ارائه بسته نهایی پیشنهادات خود در مذاکرات احیای برجام در وین، اعلام کرد که تصمیمات کلیدی نیازمند اقدام سیاسی از سوی کشورهای غربی است. 

تهران پیشرفت احتمالی در مذاکرات را منوط به تصمیمات سیاسی کشورهای غربی می‌داند. بر اساس گزارش الجزیره، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز دوشنبه در کنفرانسی خبری با همتای ایرلندی خود، سیمون کاونی، در تهران گفت: «اگر امروز در وین توافق شود و تحریم ها برداشته شوند، برای ایران بهتر از فرداست».

عجله برای توافق خوب

وی افزود: «بنابراین ما برای یک توافق خوب عجله داریم اما باید در چارچوب مذاکرات منطقی و برای احقاق حقوق ملت ایران باشد». وزیر امور خارجه ایران همچنین از آمریکا و کشورهای اروپایی امضاکننده توافق هسته‌ای خواست تا «بازی با متن و زمان» توافق را متوقف کرده و اراده سیاسی خود را به نمایش بگذارند.

کاونی، وزیر امور خارجه ایرلند در کنار همتای ایرانی خود به خبرنگاران گفت: «من معتقدم که دیگر طرف‌های برجام، به‌ویژه کشورهای غربی، عمیقاً متعهد به انجام این کار هستند».

کاونی گفت: «ایرلند به‌عنوان تسهیل‌کننده، قصد دارد به هر طریقی که می‌تواند به این روند و به همه طرف‌ها کمک کند تا این بحث را پیش ببرند. بازگرداندن کامل برجام موجب کاهش سریع و قابل توجه تحریم‌ها برای ایران خواهد شد».

وزیر امور خارجه ایرلند پس از دیدار با امیرعبداللهیان با ابراهیم رئیسی رئیس جمهور نیز دیدار کرد. بر اساس گزارش وب‌سایت رئیس جمهور ایران، کاونی در این دیدار گفته است که وی بی‌اعتمادی ایران به آمریکا را درک می کند.

او با اشاره به درخواست ایران برای ضمانت‌هایی که آمریکا دوباره از برجام سرپیچی نکند، و نیز و یک بازه زمانی برای راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها، گفت: «ایرلند معتقد است که باید تضمین‌های لازم به عنوان بخشی از مذاکرات فعلی به ایران داده شود تا توافق دوباره برقرار شود».

رئیسی نیز گفت: «آنچه در این گفتگوها بر آن تاکید می‌کنیم این است که تحریم‌ها باید در عمل برداشته شوند و حقوق ملت ایران رعایت شود».

مذاکرات به بن بست نرسیده است

سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در کنفرانس خبری با تأکید بر اینکه «مذاکرات به بن بست نرسیده است» گفت: «ایران پیش‌تر با ماندن در برجام با وجود خروج آمریکا، تصمیم سیاسی خود را گرفته است».

خطیب زاده در پاسخ به این سوال که ایران به دنبال چه تضمینی است، گفت: «آمریکا قابل اعتماد نیست و بنابراین باید ضمانت‌های عینی گرفته شود تا دوباره قوانین و روابط بین‌المللی مورد تمسخر دولت آمریکا قرار نگیرد».

وی با بیا اینکه «همه تحریم ها باید در شورای امنیت سازمان ملل برداشته شود»، گفت: «عنوان تحریم ها مهم نیست، زیرا با برچسب‌های جعلی اعمال شده‌اند». وی تاکید کرد که هرگونه توافق بر سر آزادی [و تبادل] زندانیان دوتابعیتی آمریکایی، تنها به موازات مذاکرات هسته‌ای مورد بحث قرار گرفته است.

ایران از خطوط قرمز خود عقب‌نشینی نمی‌کند

در تحولی دیگر، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه روز دوشنبه با همتای ایرانی خود حسین امیر عبداللهیان گفت‌وگو کرد و آنها به «حرکت محسوس» در مذاکرات احیای برجام اشاره کردند. پیش از این تماس امیرعبداللهیان، با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، درباره آخرین وضعیت مذاکرات در وین گفت‌وگو کردند. بر اساس گزارش خبرگزاری فرانسه، امیرعبداللهیان گفت: «عدم اراده جدی غرب برای دستیابی به یک توافق خوب و معتبر در وین منجر به طولانی شدن بی مورد مذاکرات شده است». وی افزود: «ایران از خطوط قرمز خود عقب نشینی نمی کند». 

پیش از این، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در توییتی گفته بود که مذاکرات به مرحله‌ای رسیده است که بسته به موضع آمریکا، می‌توان نتیجه را اعلام کرد. وی با ابراز ناامیدی از تأخیرها، گفت: «مذاکرات وین به جایی رسیده بود که می‌توان نتیجه را بدون نیاز به گمانه‌زنی اعلام کرد. تصمیم سیاسی آمریکا برای پذیرش توافق یا خودداری از پذیرش الزامات یک توافق معتبر و پایدار بر اساس اصول پذیرفته شده در توافق هسته ای می تواند جایگزین حدس و گمان شود». او گفت که ایالات متحده به «نمایش» سیاسی و پیشنهاد ابتکارات جدیدی که اساسا برای فرار از تعهدات آنها طراحی شده است، ادامه می‌دهد.

چین: آمریکا به عنوان مقصر بحران باید اقدامات بیشتری انجام دهد

به نوشته خبرگزاری فرانسه، این مدت کوتاهی پس از آن صورت می‌گیرد که وانگ کون، مذاکره‌کننده ارشد چین، تأیید کرد که در آنچه او «مرحله نهایی» مذاکرات خواند، ایران «بسته نهایی» پیشنهادات خود را در پاسخ به بسته قبلی غرب، ارائه کرده است.

وانگ ون بین سخنگوی وزارت خارجه چین در یک کنفرانس خبری گفت: «مذاکرات برای از سرگیری پایبندی به برجام وارد مرحله نهایی شده است و فرصت مهمی برای بازگرداندن توافق به مسیر اصلی است. در عین حال، هنوز برخی از مسائل مهم وجود دارد که باید حل شود. همه طرف ها در حال انجام رایزنی های فشرده برای یافتن راه حل بسته هستند».

وی افزود:«به قول یک ضرب المثل چینی، نود مایل تنها نیمی از یک سفر صد مایلی است، زیرا رفتن تا پایان سخت‌ترین است. در مرحله نهایی مذاکرات، همه طرف ها باید استقامت کنند، احترام متقابل را رعایت کنند، خارج از چارچوب فکر کنند، اجماع ایجاد کنند و برای پیشرفت در موضوعات باقی مانده تلاش کنند. بر عهده آمریکا، مقصر بحران هسته‌ای ایران است که در ازای گام‌های متقابل طرف ایرانی، اقدامات فعال بیشتری انجام دهد تا همه مسائل باقی‌مانده در زمان اولیه حل و فصل شوند. 

وی گفت: چین همیشه موضعی عینی و عادلانه اتخاذ می‌کند، سازنده در مذاکرات شرکت می‌کند، فعالانه در مورد موضوعات چالشی میانجیگری می‌کند و در راستای دستیابی همه طرف‌ها به راه‌حل‌های عملی و معقول تلاش می‌کند. در ادامه، ما به کار با همه طرف های مربوطه برای پیشبرد گفتگوهای از سرگیری انطباق و همچنین محافظت قاطعانه از حقوق و منافع مشروع و قانونی خود ادامه خواهیم داد».

رویترز: توافق تا اوایل مارس ممکن است

همچنین بر اساس گزارش رویترز، درحالی‌که علیرغم اختلاف‌های باقیمانده، پیش‌نویس توافقنامه ۲۰ صفحه‌ای به همراه ضمائم آن عمدتاً تدوین شده است، یک دیپلمات غربی گفت: «اگر همه چیز خوب پیش برود، دستیابی به توافق در اوایل ماه مارس ممکن است».

یک مقام ارشد ایرانی نیز به رویترز گفت: «حدود 30 درصد از مسائل دشوار هنوز حل نشده است، اما رسیدن به توافق تا اوایل ماه مارس ممکن است». ایران گفته است تا زمانی که واشنگتن خارج از برجام باقی بماند، ایران همچنان از مذاکره مستقیم با آمریکا خودداری می کند.

یکی دیگر از مقامات ایرانی گفت که تهران همچنین اصرار دارد که سانتریفیوژهای پیشرفته خود را به جای برچیدن و ارسال آنها به خارج از کشور -که درخواست طرف‌های غربی است- بتواند آن‌ها را در داخل ایران [تحت نظارت آژانس] مهر و موم و ذخیره کند. وی گفت که ایران همچنین خواستار حذف حدود 300 تحریم اضافی علیه نهادها و افراد ایرانی است که به موضوع هسته‌ای مرتبط نیستند.

تنش اصلی بر سر دامنه تحریم‌ها و تضمین

محمد مرندی، تحلیلگر ایرانی که به نظر نزدیک به دولت ایران است گفت که تنش‌ها بر سر دامنه تحریم‌هایی است که به عنوان بخشی از توافق برداشته می‌شوند. زیرا با وجود اصرار ایران برای لغو همه تحریم‌ها، ایالات متحده می‌گوید برخی تحریم‌ها به توافق هسته‌ای مرتبط نیستند.

به نوشته رویترز، پس از هشت دور گفتگو، مهمترین نقطه اختلاف شامل درخواست ایران برای تضمین عدم تحریم دوباره یا سایر اقدامات تنبیهی در آینده، و نیز چگونگی و زمان بازگرداندن محدودیت‌های قابل راستی‌آزمایی بر فعالیت هسته‌ای ایران است. دولت جو بایدن، گفته است که اگر ایران پایبندی خود به این پیمان را از سر بگیرد، محدودیت‌های مغایر با توافق هسته‌ای را برمی‌دارد، و این به معنی باقی ماندن تحریم‌های اعمال‌شده به دلایل [ادعایی] حقوق بشری یا فعالیت‌های منطقه‌ای ایران است.

همچنین مقامات آمریکایی مدعی‌اند که دولت بایدن نمی‌تواند تضمین کند که دولت‌های آینده آمریکا هرگز از توافق تخطی نمی‌کنند، زیرا این توافق به عنوان یک تفاهم سیاسی غیرالزام‌آور، و نه یک معاهده الزام‌آور حقوقی طبقه‌بندی شده است.

جو بایدن در حال حاضر با مقاومت سیاسی فزاینده ای از سوی سناتورهای جمهوری خواه ایالات متحده مواجه شده است که اصرار دارند رئیسجمهور نمی‌تواند از به رأی گذاشتن هرگونه توافق جدید در کنگره امتناع کند. دموکرات‌ها گفته‌اند که اگر این توافق برای تصویب به مجلس سنا آورده شود، فکر نمی‌کنند 60 رأی لازم برای رد آن جمع شود.

سخنگوی دولت ایالات متحده دوشنبه گفت: "ما از نظر پیشرفتی که ممکن است در وین شاهد آن باشیم کمی محتاط تر خواهیم بود، دقیقاً به این دلیل که در مراحل پایانی مذاکره پیچیده‌ای با طرف‌های کلیدی هستیم. .... واقعیت این است که این آخرین دوره تعیین کننده است که طی آن ما در موقعیتی خواهیم بود که تعیین کنیم آیا بازگشت متقابل به پایبندی به برجام همچنان یک احتمال است یا خیر."