پیامدهای حمله موشکهای بالستیک ایران به اربیل

به گزارش اکوایران، حمله موشکی به اربیل عراق در میانه تعلیق مذاکرات احیای برجام در شهر وین این پرسش را ایجاد کرده که آیا این حمله سرنوشت مذاکرات اتمی را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. آدام لامون، تحلیلگر مسائل بین الملل نشریه نشنال اینترست با انتشار یادداشتی با عنوان «تأثیر واقعی حمله موشکی بالستیک ایران به عراق» ضمن بررسی جوانب این حمله به تحلیل ارتباط میان این دو رویداد پرداخته است.

اربیل زیر آتش

بنا بر گزارش اقتصادنیوز، روز یکشنبه 13 مارس، ایران  12 موشک بالستیک فاتح-110 را به سمت اهدافی در اربیل عراق، و در نزدیکی ساختمان کنسولگری ایالات متحده پرتاب کرد. دستکم دو نفر در این حمله مجروح شدند و خسارات قابل توجهی به محل مورد اصابت و البته اتاق خبر شبکه کردستان 24 وارد شد. همچنین نگرانی‌ها در مورد تشدید تنش‌ها در بحبوحه تلاش‌ها برای روند متوقف شده احیای توافق هسته‌ای برجام را افزایش داد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران ضمن برعهده گرفتن مسئولیت این حمله اعلام کرد که در انتقام حمله 7 مارس اسرائیل که منجر به شهید شدن دو افسر سپاه در دمشق شد، «مرکز استراتژیک توطئه و شرارت صهیونیست‌ها» را در اربیل هدف قرار داده است. سپاه همچنین متعهد شد که در برابر هرگونه «اقدامات ماجراجویانه و بدخواهانه بیشتر» به شکل سریع و قاطع پاسخ دهد. 

در همان روز، برخی رسانه‌های نزدیک به ایران ادعا کردند این حمله منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی از اعضای موساد، شده، و این حمله پاسخی به حمله پهپادی اسرائیل در 14 فوریه بود که از منطقه کردستان عراق هدایت شده است. در حالی که فرماندار اربیل حضور اسرائیل در اقلیم کردستان را تکذیب کرد، واشنگتن پست گزارش داد مقامات آمریکایی معتقدند سپاه خانه هایی را هدف قرار داده که گمان می رود یک هسته موساد در آنها فعالیت داشته است. با این حال، برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق، این حمله را محکوم و وزارت امور خارجه عراق در اعتراض به این اقدام، سفیر ایران را احضار کرد.

آخرین نمونه از یک رویارویی بی امان

در هر صورت، این اولین باری نیست که ایران اعلام می کند که مواضع اطلاعاتی اسرائیل در اقلیم کردستان را هدف قرار داده است و پیش از این گزارش های مشابهی در آوریل و سپتامبر 2021 منتشر شده است. با این حال، آشکار است که حمله اخیر سپاه تنها آخرین نمونه از تشدید تنش و رویارویی بی وقفه میان ایران و اسرائیل در سراسر خاورمیانه است.

در سال‌های اخیر، ایران به طرز مشهودی نسبت به حضور اسرائیل حساس‌تر شده ، به‌ویژه از زمانی که ایالات متحده با کمک نیروهای ویژه کردستان عراق و اطلاعات اسرائیل در ژانویه 2020 سردار قاسم سلیمانی را ترور کرد. این ماجرا به توضیح اینکه چرا در اکتبر 2021، سپاه پاسداران بزرگترین مانور نظامی خود را تا به امروز در مرز ایران با آذربایجان آغاز کرد کمک می کند: نگرانی های ایران در مورد حضور اسرائیل در قفقاز جنوبی، یک اختلاف مرزی کوچک با آذربایجان را به مناقشه ای بسیار بحث برانگیز تبدیل کرد.

تائید مجدد نیات و توانایی های ایران

با این وجود، اهداف ایران برای به چالش کشیدن حضور اسرائیل در عراق برای ایالات متحده هم مخاطراتی در پی دارد. پس از حمله با موشکهای بالستیک در 13 مارس، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای اگر چه این حمله را محکوم کرد، اما تاکید داشت نشانه‌ای وجود ندارد که این حمله منافع ایالات متحده را هدف گرفته بود. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا هم به شبکه سی‌بی‌اس گفت که «هیچ شهروند آمریکایی آسیبی ندیده... و هیچ کدام از تأسیسات آمریکایی آسیب ندیدند».

این اظهارات به دو دلیل قابل توجه است. اولاً، آنها به طور غیرمستقیم تائید می‌کنند که اکنون قابلیت‌های موشکی ایران آنقدر پیشرفت کرده که می‌تواند اهدافی را که در نزدیکی آمریکایی‌ها قرار دارند، بدون وارد کردن آسیب‌های جانبی ناخواسته، منهدم کند. دوم، ایران در برابر آسیب هایی که دیده، خویشتن داری قابل توجهی از خود نشان داده و فضا را برای مقابله به مثل بسته و متعاقب آن باعث کاهش تنش شده است. در حالی که رهبران ارشد نظامی ایالات متحده پیش از این پس از حمله موشکی تلافی جویانه ایران به پایگاه هوایی مشترک آمریکا و عراق پس از ترور سردار قاسم سلیمانی در ژانویه 2020، با این واقعیت مواجه شدند، حمله موشکی بالستیک اخیر، شاهد دیگری بر توانایی ها و نیات ایران است.

عزم راسخ تر شده ایران

با این حال، حملات سپاه پاسداران نیز ممکن است نشان‌دهنده این باشد که ایران در این مسئله راسخ تر شده که می‌خواهد مستقیماً با موشک‌های بالستیک علیه دشمنانش تلافی کند. به گفته جان کرزیزانیاک، محقق موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک، از سال 2001 تاکنون، ایران 6 بار با موشک های بالستیک به اهدافی در عراق و سوریه حمله کرده که پنج مورد از آن پس از سال 2017 رخ داده است. . اما با وجود گزینه های مختلف برای واکنش، هنوز به وضوح مشخص نیست که چرا ایران اکنون بیشتر به موشک های بالستیک خود برای پاسخگویی متکی است.

علیرغم این، احمدی خاطرنشان می کند که ایران به جای مدرنیزاسیون ارتش متعارف خود،  در حال توسعه پیچیدگی و دقت ناوگان موشکی خود برای چنین اقدامات بازدارنده‌ای است،

عواقبی فراتر از خاورمیانه

با این حال این امر خوشایندی برای ایالات متحده نیست، چرا که علی رغم حمایت از اسرائیل و حملات گهگاه به منافع ایران، مدتهاست به دنبال پرهیز از دامنه دار شدن مناقشه ایران و اسرائیل بوده است. به عنوان مثال، دولت ترامپ چنان حمایت گسترده ای از جنگ هوایی اسرائیل علیه مواضع نظامی ایران در سوریه ارائه کرد که به گزارش جروزالم پست، در آن زمان جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا، «نگران» بود که اقدامات اسرائیل علیه ایالات متحده ضربه بزند.

اگرچه جو بایدن هم سابقه صدور فرمان حمله هوایی به نیروهای مورد حمایت ایران را در کارنامه خود دارد -از جمله  در فوریه 2021 در سوریه- اما مشخص نیست که آیا دولت او حمایت سرسختانه اسلاف خود از عملیات نظامی اسرائیل را ادامه می دهد یا خیر. در نوامبر 2021، نیویورک تایمز ادعا کرد که پس از حملات هوایی اسرائیل به اهداف نظامی ایران در سوریه در ماه گذشته، ایران حملات پهپادی را علیه یک پایگاه نظامی آمریکا در جنوب سوریه ترتیب داده، و مدعی شد «این اولین باری است که ایران در پاسخ به حمله اسرائیل، یک حمله نظامی علیه ایالات متحده انجام می‌دهد». و باید متذکر شد حملات بیشتر است ممکن است پیامدهای بسیار فراتر از خاورمیانه، به دنبال داشته باشد.

پیچیده شدن برجام

مطمئنا تنش های سه جانبه بین ایالات متحده، ایران و اسرائیل به طور معمول تلاش های پیچیده واشنگتن و تهران برای احیای برجام را پیچیده کرده است. دولت اسراییل به شدت مخالف احیای مجدد این توافق است. حتی در شرایطی که یک کابینه جدید در تل آویو بر سر کار آمده و علیرغم افشاگری های  مقامات امنیتی سابق اسرائیل مبنی بر اینکه این توافق به سود اسرائیل هم هست، این رژیم همچنان موضع خضمانه خود را نسبت به برجام را حفظ کرده است.

مین ماه گذشته، نخست وزیر اسرائیل، نفتالی بنت، توافق هسته ای قریب الوقوع را به دلیل «ضعیف تر بودن» آن نسبت به گذشته تحقیر کرد، و اخیرا بنیامین نتانیاهو، سلف او، حمله 13 مارس به اربیل را به عنوان یکی دیگر از دلایل عدم اعتماد به ایران و تعهد بالقوه آن به برجام معرفی کرد.

این مایه خوشوقتی برای برای نتانیاهو است که تصمیم برای احیای برجام دیگر تنها به تمایلات ایالات متحده و ایران وابسته نیست و روسیه هم در این میان مبدل به بازیگر سرسختی شده است. اما با این همه، سوای روسیه، ایران و ایالات متحده هم هنوز قادر به حل همه اختلافات خود برای بازگشت مجدد به برجام نشده اند. و اکنون حمله موشکی ایران در 13 مارس به اربیل ممکن است مذاکرات را پیچیده تر کند.

این حمله هشداری برای غرب است که توانایی‌های موشکی ایران، ضرورت توافق هسته‌ای را سخت‌تر می‌کند. با وضعیت کنونی مذاکرات، هرگونه غافلگیری یا تشدید تنش می‌تواند ماه‌ها تلاش را از بین ببرد و مخالفان جمهوری‌خواه بایدن سعی دارند اجازه ندهند فرصت به دست آمده از بین برود.