به گزارش اکوایران، در حالیکه غرب به جنگندههای نسل پنجم همچون F-35 و F-22 Raptor مینازد، شرق رویکردی متفاوتتر را دنبال میکند که اتفاقا برای غرب چالشبرانگیز هم شده است: ساخت پایگاههای زیرزمینی برای جنگندهها.
به عبارت دیگر، با افزایش تنشهای ژئوپلیتیکی و احتمال درگیریهای فرامنطقهای، پایگاههای زیرزمینی جنگندهها به یکی از راهبردیترین ابزارهای دفاعی در شرق تبدیل شدهاند. در حالیکه غرب بر فناوری پنهانکاری و جنگندههای نسل پنجم مانند F-35 تمرکز دارد، کشورهای شرقی با ساخت پایگاههای مقاوم در دل کوه، بر بقاپذیری در برابر حملات هوایی و شناسایی ماهوارهای تأکید میکنند.
برگ برندهای پنهان برای نبردهای مدرن
این ساختارها، ضمن افزایش بقاپذیری ناوگان هوایی در برابر حملات پیشدستانه، حالا قرار است به یکی از عناصر اصلی استراتژی دفاعی شرق تبدیل شود.
در دهه اخیر، کشورهایی همچون چین، کره شمالی، ایران و حتی روسیه، با سرمایهگذاری گسترده، اقدام به ساخت پایگاههای زیرزمینی برای استقرار جنگندهها کردهاند.
بر اساس گزارشی از موسسه «Air Power Australia» که در سال 2011 منتشر شد، تنها چین بیش از ۴۰ پایگاه هوایی دارای ساختارهای زیرزمینی دارد که اغلب در نزدیکی ارتفاعات یا در دل کوهها طراحی شدهاند. هدف از این اقدام، افزایش توان بقا در برابر بمباران، شناسایی ماهوارهای و حملات دقیق موشکی است.
فناوری طراحی؛ پنهانکاری زیر سطح زمین
پایگاههای زیرزمینی معمولاً در دل ارتفاعات طبیعی حفر میشوند و با لایههایی از بتن مسلح، سنگ، درهای ضدانفجار و سیستم تهویه پیشرفته تجهیز میشوند. مسیر تاکسیوی (حرکت جنگندهها روی زمین) به گونهای طراحی میشود که ورود و خروج از این سازهها بدون جلب توجه ماهوارههای شناسایی انجام گیرد. نشریه دفاعی Jane’s Defence Weekly در گزارشی تأکید میکند که طراحی چنین پایگاههایی با هدف «پنهانکاری جغرافیایی» انجام میشود؛ به طوری که حتی در تصاویر ماهوارهای هم فقط ورودیهایی محدود دیده میشود و نه عملیات واقعی داخل آن.
مزایای استراتژیک پنهانسازی جنگندهها
پنهان شدنِ جنگندهها میتواند چندین مزیت داشته باشد اما به صورت کلی این دو مزیت را بهعنوان دو نکته اصلی در نظر میگیرند:
- اولین و مهمترین مزیت، محافظت در برابر حمله پیشدستانه است. اگر در ساعات اولیه جنگ، دشمن نتواند ناوگان هوایی یک کشور را زمینگیر کند، دست آن کشور برای پاسخگویی باز میماند. در نتیجه، ساختار زیرزمینی یک سپر پنهان ولی قدرتمند است.
- دوم آنکه، این پایگاهها امکان تعمیر، سوختگیری و بارگیری مهمات را در شرایط بحران فراهم میکنند. تحلیلگران مرکز مطالعات راهبردی RAND معتقدند که پایگاههای زیرزمینی میتوانند نرخ پروازهای عملیاتی را حفظ کرده و حتی افزایش دهند؛ بهخصوص زمانی که پایگاههای سطحی مورد هدف قرار گرفتهاند.
چرا غرب کمتر از این مدل استفاده میکند؟
ایالات متحده و متحدانش بیشتر بر فناوری پنهانکاری، رادارگریزی و قدرت هوایی متمرکز شدهاند. طبق گزارش نشریه Defense News، رویکرد نظامی غرب عمدتاً مبتنی بر داشتن برتری فناوری در هوا است، نه لزوماً پنهانکاری سازهای در زمین. آنها به جای پنهان کردن جنگنده، آن را رادارگریز میسازند.
پایگاه بزرگ زیرزمینی ایران به اسم عقاب 44
با این حال، تحلیلگران هشدار دادهاند که تمرکز صرف بر فناوری پرنده، بدون درنظر گرفتن حفاظت زیرساخت، میتواند در برابر حملات دقیق، آسیبپذیری ایجاد کند. تجربه جنگهای اخیر در اوکراین نیز نشان داده که حتی تجهیزات پیشرفته بدون پناهگاههای مؤثر، آسیبپذیرند.
آیا پایگاههای زیرزمینی هم نابود میشوند؟
اگرچه پایگاههای زیرزمینی بسیار مقاوم طراحی میشوند، اما غیرقابل نفوذ نیستند. استفاده از:
- بمبهای نفوذگر مانند GBU-28
- موشکهای کروز سنگین
- و اطلاعات دقیق ماهوارهای
میتواند آسیبهایی به این سازهها وارد کند. بر اساس یک پژوهش که در نشریه علمی IntechOpen در سال 2019 منشتر شد، استفاده از سامانههای شناسایی امواج لرزهای، حرارتی، مغناطیسی و رطوبت خاک میتواند نشانههایی از فعالیت پایگاههای زیرزمینی را آشکار کند.
همچنین، ورودیهای پایگاهها معمولاً نقطهضعف آنها محسوب میشوند؛ اگر این ورودیها مسدود یا منهدم شوند، امکان تردد جنگندهها از بین میرود.
بازتعریف قدرت در آسمان
در دنیای امروز، قدرت هوایی فقط به جنگندههای پیشرفته و رادارگریز خلاصه نمیشود. زیرساختها به اندازه تجهیزات پروازی اهمیت پیدا کردهاند. شرق با ساخت پایگاههای زیرزمینی، مدلی متفاوت از بازدارندگی را پیش گرفته؛ مدلی که بقاپذیری را اولویت میدهد.
غرب هم اگرچه رویکرد متفاوتی دارد، اما در مقابل چنین پایگاههایی نیازمند بازبینی در راهبردهای شناسایی، حمله و حتی توسعه تسلیحات نفوذگر است. جنگهای آینده، نهفقط در آسمان، که در اعماق زمین هم تعیین خواهند شد.
