هوش مصنوعی در بریکس؛ مسیر همکاری یا رقابت فناورانه؟

در این گزارش آمده است: بسیاری از کارشناسان این کشورها متقاعد شده‌اند که هوش مصنوعی می‌تواند به تقویت جهان چندقطبی و کاهش نابرابری کمک کند.

در ادامه این مطلب می‌خوانیم: در سیاره‌ای که به طور متوسط، طبق برآوردهای سازمان بهداشت جهانی، به ازای هر ۱۰ هزار نفر فقط ۱۷ پزشک وجود دارد، تشخیص از راه دور و تجزیه و تحلیل پیش‌بینی مبتنی بر هوش مصنوعی قادر به نجات جان میلیون‌ها نفر هستند.

بر این اساس، فناوری هوش‌مصنوعی می‌توانند آموزش را متحول کنند، با افزایش بازده محصولات کشاورزی به حل گرسنگی کمک نمایند و شهرها را برای زندگی راحت‌تر کنند. با این حال، توسعه هوش مصنوعی خطرات بالقوه‌ای را نیز در زمینه‌های اخلاق، محیط زیست و حتی حاکمیت دولت به همراه دارد. آیا می‌توان به این چالش‌ها رسیدگی کرد؟

سوتلانا کریستوفورووا تحلیلگر «تی‌وی بریکس» در ادامه با طرح پرسشی مبنی بر اینکه « آیا کشورهای بریکس در توسعه فناوری هوش مصنوعی با هم یا جداگانه عمل خواهند کرد؟» به بررسی این موضوع پرداخته است.

نگاهی به توسعه هوش مصنوعی در کشورهای بریکس

کریستینا آمور مک‌لانگ دبیرکل انجمن بین‌المللی اقتصاد دیجیتال (IDEA) و سازمان‌دهنده پروژه‌های دیجیتال آسه‌آن معتقد است: «هوش مصنوعی زیرساخت جدیدی برای توسعه بشریت است؛ امروزه، جهان این موضوع را درک کرده است و کشورهای بریکس نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

بنا بر این گزارش،‌ همه کشورهای عضو گروه بریکس در حال اجرای استراتژی‌ها یا برنامه‌های ملی برای توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی هستند و چین،‌ هند، روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی راهبردهای ملی خود در این حوزه را در سال‌های ۲۰۱۷، ۲۰۱۸، ۲۰۱۹، ۲۰۲۱ و ۲۰۲۴ تصویب کردند و برنامه‌های مشابهی نیز در ایران، امارات متحده عربی، مصر، اتیوپی و اندونزی در حال اجرا است. بر این اساس، همه کشورهای بنیانگذار گروه بریکس در سال ۲۰۲۳ در شاخص آمادگی هوش مصنوعی دولتی جهانی رتبه نسبتاً بالایی کسب کردند.

در میان ۱۹۳ کشور حاضر در این رتبه‌بندی، چین در رتبه ۱۶، برزیل در رتبه ۳۲، روسیه در رتبه ۳۸، هند در رتبه ۴۰ و آفریقای جنوبی در رتبه ۷۷ قرار گرفتند. بنا بر این گزارش، چین در بسیاری از شاخص‌ها، از جمله «اخلاق»، «بلوغ»، «دسترسی» و «سرمایه انسانی» به عنوان رهبر بلامنازع ظاهر شد.

سمیون تنیائف بنیانگذار یک شبکه اجتماعی تجاری بزرگ روسی برای محتوای تخصصی و متخصص فناوری اطلاعات و تجارت به شبکه تلویزیونی بریکس گفت: چین در حال پیشروی است؛ هوش مصنوعی تقریباً بخشی از زیرساخت‌های دولتی، از کارخانه‌ها گرفته تا خدمات عمومی، را تشکیل می‌دهد.

الکساندر تیتوف معاون دبیرکل انجمن بین‌المللی اقتصادهای دیجیتال (IDEA) معتقد است: امروز رهبری در حوزه فناوری مصنوعی مبهم است؛ غول‌های فناوری چینی و توسعه‌دهندگان مدل نسل بعدی و سرمایه‌گذاری‌های دولتی از نظر ظرفیت، توانمندی و منابع محاسباتی پیشتاز هستند؛ هند در استارت‌آپ‌ها و خدمات، پیشرو است؛ برزیل در توسعه چارچوب‌های سیاست اخلاقی برای آمریکای لاتین؛ روسیه در پروژه‌های استراتژیک تحت حمایت دولت؛ و آفریقای جنوبی به عنوان یک مرکز سیاست منطقه‌ای هوش مصنوعی در آفریقا عمل می‌کند.

این گزارش می‌افزاید: کارشناسان همچنین معتقدند که موفقیت هوش مصنوعی در آینده به شدت تحت تأثیر دسترسی به آموزش با کیفیت و تعداد متخصصان فناوری اطلاعات خواهد بود. همانطور که در رتبه‌بندی آمادگی هوش مصنوعی نشان داده شده است، اکثر جمعیت برزیل، روسیه، هند و چین فرصت‌هایی برای توسعه فناوری دارند.

تحلیل مقایسه‌ای استراتژی‌های ملی

بنا بر این گزارش، کشورهای بریکس رویکردهای متفاوتی را در مورد حاکمیت هوش مصنوعی دنبال می‌کنند. با این حال، آنها یک ویژگی مشترک دارند: بسیاری از کشورهای عضو، حاکمیت هوش مصنوعی را به عنوان یک مؤلفه مهم امنیت ملی و استقلال فناوری می‌دانند. این بدان معناست که کشورها تلاش خواهند کرد تا کنترل مستقل بر الگوریتم‌های کلیدی، داده‌های دیجیتال و کل زیرساخت هوش مصنوعی را تضمین کنند.

سیاست هوش مصنوعی برزیل مبتنی بر چارچوب‌های نظارتی و مقررات عمومی حفاظت از داده‌ها است که تأکید ویژه‌ای بر شفافیت و پاسخگویی دارد. در همین حال، هند رویکرد نظارتی مبتنی بر فناوری را اعمال می‌کند. این کشور بر ارتقای هوش مصنوعی در صنعت، کشاورزی و بخش دولتی تمرکز دارد. هدف، ایجاد تعادل بین نوآوری و اصول عدالت اجتماعی است. هند همچنین تأکید زیادی بر ایجاد زیرساخت‌های پردازش کلان داده دارد و میزبان یکی از سریع‌ترین اکوسیستم‌های استارتاپی در حال رشد است. این کشور حدود ۳۰ هزار استارتاپ فناوری، از جمله استارتاپ‌های حوزه هوش مصنوعی، دارد.

آفریقای جنوبی هوش مصنوعی را در طرح توسعه نوآوری بخش دولتی خود گنجانده است. هدف اصلی، بهبود کیفیت خدمات عمومی و ترویج نوآوری است.

تی‌وی‌ بریکس در ادامه نوشت:‌ ایران از ایجاد یک سیستم عامل برای هوش مصنوعی و حتی توسعه مشاوران هوش مصنوعی برای ارائه داده‌ها و مطالب تحلیلی به مخاطبان خاص خبر داده است.

امارات متحده عربی نیز آشکارا در مورد ساخت یک کشور مبتنی بر هوش مصنوعی صحبت می‌کند و در ۲۰ سال گذشته‌ تلاش‌های عملی بسیاری در این زمینه داشته است.

تلاش چین برای رهبری جهانی تا سال ۲۰۳۰

در ادامه این گزارش آمده است: چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ به یک رهبر جهانی هوش مصنوعی تبدیل شود، هدفگذاری که در سال ۲۰۱۷ اعلام شد. پیشرفت هوش مصنوعی چین، تلاشی جدی برای رهبری در جهانی است که هوش مصنوعی در حال تبدیل شدن به یک معیار جدید قدرت جهانی است.

چین با سرمایه‌گذاری میلیاردها دلار در توسعه و نوآوری، به طور فعال در حال انباشت این قدرت است. بر اساس برخی برآوردها، تنها در سال ۲۰۲۵، مقامات چینی و بخش خصوصی نزدیک به ۱۰۰ میلیارد دلار آمریکا برای توسعه هوش مصنوعی هزینه کرده‌اند.

چین نه تنها در حوزه مجازی، بلکه در حال تقویت جایگاه خود است. این کشور فناوری‌های هوش مصنوعی را به کشورهای در حال توسعه‌ای که به دنبال ساخت زیرساخت‌های دیجیتال خود هستند، صادر می‌کند و همچنین قوانین نظارتی هوش مصنوعی خود را پیشنهاد می‌دهد.

هند: تمرکز بر استارت‌آپ‌ها و بخش فناوری اطلاعات

هند بخش فناوری اطلاعات قوی‌ای دارد که کارشناسان، آن را یکی از محرک‌های اقتصاد ملی می‌نامند. طبق اعلام انجمن ملی شرکت‌های نرم‌افزاری و خدماتی هند، در سال ۲۰۲۴ بخش دیجیتال این کشور نزدیک به ۲۵۴ میلیارد دلار درآمد ایجاد کرده و حدود ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل داده است. تا سال ۲۰۳۰، بازار راه‌حل‌های هوش مصنوعی در هند می‌تواند ۴.۵ برابر نسبت به ارقام ۲۰۲۴ رشد کند.

هند همچنین در حال توسعه یک اکوسیستم هوش مصنوعی «مستقل» است که فناوری‌ها را در حکومت، تجارت و زندگی روزمره ادغام می‌کند. به عنوان مثال، فناوری‌های پردازش گفتار با فعال کردن سیستم‌های ترجمه خودکار، چت‌بات‌ها و دستیاران صوتی، به جامعه چندزبانه هند کمک زیادی می‌کند. شرکت‌های هندی نیز به طور فعال هوش مصنوعی را در تجارت، کشاورزی، آموزش و مراقبت‌های بهداشتی به کار می‌گیرند.

روسیه: تمرکز بر بخش عمومی

در این گزارش آمده است: در رقابت جهانی فناوری، روسیه جایگاه متمایزی دارد. این کشور پتانسیل علمی قابل توجهی، مدارس ریاضی قوی و دستاوردهایی در الگوریتم‌های خواندن ماشین و قدرت تشخیص رایانه‌ای دارد. در سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۴، سهم راه‌حل‌های هوش مصنوعی روسیه در بخش عمومی از ۲۵ به ۴۰ درصد افزایش یافت.

استراتژی توسعه ملی هوش مصنوعی روسیه تا سال ۲۰۳۰، ایجاد ۲۵ منطقه هوش مصنوعی را فراهم می‌کند که در سیستم‌های مدیریت شهری، مراقبت‌های بهداشتی و حمل و نقل استفاده خواهد شد. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰، تا ۸۰ درصد از تشخیص‌های اولیه پزشکی در روسیه با استفاده از هوش مصنوعی انجام شود.

آفریقای جنوبی: توسعه شایستگی‌های خاص

در آفریقای جنوبی، مانند سراسر این قاره، هوش مصنوعی در حال تبدیل شدن به یک ابزار اجتماعی و پلی است که مردم را به سیستم‌های مالی و دولتی متصل می‌کند. یک تلفن هوشمند متصل به شبکه‌های عصبی در واقع به یک گذرنامه جدید، ثبت نام اقامت و حساب بانکی تبدیل می‌شود. آفریقای جنوبی «منشی دیجیتال» خود را معرفی کرده است - یک دستیار مجازی که درخواست‌های زبان طبیعی را درک می‌کند.

مرحله بعدی توسعه هوش مصنوعی در آفریقا بر سلامت، غذا و آموزش تمرکز دارد. در قاره‌ای که فقط یک پزشک برای هر هزار نفر وجود دارد، هوش مصنوعی می‌تواند به یک دستیار پزشکی واقعی تبدیل شود. در سال ۲۰۲۲، موسسه هوش مصنوعی آفریقای جنوبی در دانشگاه ژوهانسبورگ تأسیس شد؛ جایی که یک «نخبگان دیجیتال» محلی در حال شکل‌گیری است.

آفریقای جنوبی در حال تبدیل شدن به یک قطب منطقه‌ای هوش مصنوعی برای کل قاره است. بیش از دو سوم مراکز داده آفریقا در آنجا قرار دارند و استارتاپ‌های هوش مصنوعی در این کشور در سال ۲۰۲۳، ۶۱۰ میلیون دلار آمریکا جذب کردند. تا سال ۲۰۳۰، آفریقای جنوبی قصد دارد پنج هزار متخصص را آموزش دهد و ۳۰۰ استارتاپ هوش مصنوعی ایجاد کند.

اکوسیستم هوش مصنوعی برزیل

برزیل در حال اجرای پروژه «هوش مصنوعی برای همه» برای رسیدگی به چالش‌های مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، امنیت عمومی و انرژی است. هدف این برنامه قرار دادن این کشور در میان رهبران جهانی در فناوری‌های هوش مصنوعی، با همکاری بخش خصوصی است. سرمایه‌گذاری عمدتاً از منابع خصوصی و همچنین صندوق ملی توسعه علمی و فناوری تحت نظر وزارت علوم، فناوری و نوآوری و بانک ملی توسعه اقتصادی و اجتماعی تأمین می‌شود. در مجموع ۴.۲ میلیارد دلار آمریکا بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۸ به این برنامه اختصاص داده خواهد شد.

برزیل همچنین قصد دارد یکی از قدرتمندترین رایانه‌های جهان را برای پردازش کلان‌داده ایجاد کند. به گفته کارشناسان، نمونه اولیه ابررایانه هوش مصنوعی که در حال حاضر در آزمایشگاه ملی محاسبات علمی در برزیل نصب شده است، پس از نوسازی باید در بین پنج ابررایانه برتر جهان قرار گیرد.

ابتکارات مشترک

تحلیلگر شبکه تی‌وی‌بریکس معتقد است: همکاری هوش مصنوعی بین کشورهای بریکس نه تنها واقع‌بینانه، بلکه اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. بر این اساس، در ژوئیه ۲۰۲۵ (تیر-مرداد ۱۴۰۴) انجمن رسانه و اندیشکده بریکس در ریودوژانیرو از ابتکاری در مورد همکاری هوش مصنوعی برای تولید اخبار و تحقیقات تحلیلی رونمایی کرد.

در نوامبر ۲۰۲۵ (آبان- آذر ۱۴۰۴)، بریکس‌پلاس مرکزی متشکل از تقریباً ۸۰ مورد استفاده تأیید شده هوش مصنوعی از ۳۰ کشور راه‌اندازی کرد. دولت‌ها به طور فزاینده‌ای بر همکاری هوش مصنوعی به عنوان یک اولویت استراتژیک تأکید می‌کنند.

سمیون تنیائف کارشناس ارشد روس معتقد است: کشورها با چالش‌های مشابهی روبرو هستند: سرزمین‌های وسیع، چندزبانگی و بخش‌های پیچیده‌ای مانند مراقبت‌های بهداشتی و کشاورزی. به اشتراک گذاشتن تجربه، پیشرفت‌ها و استعدادها منطقی است. بله، تفاوت‌های ظریف سیاسی وجود دارد، اما همکاری عملی نتیجه‌بخش است.

آینده‌ هوش مصنوعی در بریکس: همکاری یا رقابت؟

در ادامه این نوشتار آمده است:‌ کارشناسان معتقد هستند که آینده شامل همکاری و رقابت خواهد بود.

در این مطلب آمده است: رقابت موتور محرکه است. بدون آن، هیچ‌کس برای پیشرفت عجله‌ای ندارد. اما بدون همکاری، به‌ویژه در تحقیقات، امنیت و زیرساخت‌ها، برای همه سخت‌تر و گران‌تر خواهد بود.

از آن جمله تنیائف کارشناس روس معتقد است: استراتژی بهینه، رقابت در محصولات و همکاری در بنیادها است.

وی معتقد است که آینده‌ هوش مصنوعی در بریکس ترکیبی از همکاری و رقابت خواهد بود، به‌ویژه برای پرداختن به چالش‌های اخلاقی، زیست‌محیطی و سایر چالش‌های ناشی از توسعه‌ هوش مصنوعی.

تیتوف معاون دبیرکل انجمن بین‌المللی اقتصادهای دیجیتال نیز بر این باور است که همکاری برای ایجاد استانداردها، تضمین امنیت فرامرزی و رسیدگی مشترک به چالش‌های جهانی مانند بیماری‌های همه‌گیر، تغییرات اقلیمی و امنیت غذایی ضروری است.

در این گزارش آمده است:‌ تنها در این صورت است که هوش مصنوعی در دستان کشورهای بریکس می‌تواند به ابزاری قدرتمند برای کشورهای جنوب جهان تبدیل شود، جهان چندقطبی را تقویت کند، نابرابری را کاهش دهد و آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و فناوری‌های هوشمند را در دسترس و از همه مهم‌تر، ایمن کند.