اکو ایران-منصوره محمدی: موتورسیکلتها از ترافیک خیابان به پیادهروها هجوم میبرند و کودکی دست مادرش را به نشانه ترس میفشارد. او حالا قصد ورود به یک پارک را دارد، اما موتورها همهجا هستند، حتی در ورودی پارکی که قرار است متعلق به او باشد. آنها در مترو هم جایی ندارند، ممکن است در سرریز جمعیت به واگن دچار نفس تنگی شوند یا در شلوغی والدینشان را گم کنند. کودکان جزو نخستین گروههایی هستند که با هشدار آلودگی هوای شهری، از تردد در سطح شهر محروم میشوند، تهران در پاییز و زمستان، اغلب هوای سالم نیز برای ریههای کودکان شهر ندارد.
«شهر دوستدار کودک» که آیین نامه اجرایی آن در شورای شهر تهران در سال 94 تصویب شد، با مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی در سال 1400 به الزامی برای تمامی استانهای ایران تبدیل شد. با این حال تبدیل پایتخت به شهری دوستدار کودک دور از ذهن است، نه بودجهها پاسخگوی تغییرات هستند و نه ارادهای در اجرای مصوبات دیده میشود. سال گذشته در آستانه روز ملی کودک، سوده نجفی رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران در تذکری به شهرداری تاکید کرد که مصوبه شهر دوستدار کودک باید اجرا شود اما به دلیل کمبود اعتبار و درگیری حوزههای مختلف در آن، این موضوع آنچه شایسته کودکان است، اجرا نمیشود. مهدی امیری، مدیر کل آموزشهای شهروندی شهرداری نیز در پاسخ به این تذکر صراحتا اعلام کرد: «تبدیل پایتخت با این وسعت به شهر دوستدار کودک کار سخت و دشواری است، از اینرو کلانشهر تهران نمیتواند شهر دوستدار کودک باشد.»
شهرها دوستدار کودک نیستند
موسی پژوهان، مدیر پروژه شهر دوستدار کودک در گفتوگو با اکو ایران میگوید، پروژه شهر دوستدار کودک طی چند سال گذشته در پایتخت چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی به فراموشی سپرده شده است. او میگوید اولین شهری که دبیرخانه شهر دوستدار کودک در آن آغاز به کار کرد تهران بود: شورای شهر تهران در سال 88 مصوبهای داشت که به سبب آن باید دبیرخانه شهر دوستدار کودک در شهرداری تهران تشکیل میشد، اما با وقفه چند ساله این دبیرخانه تشکیل شد و گرچه اقدامات خوبی انجام شد اما در پنج سال اخیر از سایر شهرها عقب مانده است و صرفا برنامههای رویدادمحور انجام و به زیرساختهای شهر دوستدار کودک کمتر توجه شده است.
به گفته او دستورالعمل شهرهای دوستدار کودک در سال 97 به شهرداری تهران ابلاغ شد و از آن سال تلاشهایی شد تا با توانمندسازی این دبیرخانه دارای ساختار اداری و بودجه مشخص باشد. دبیرخانهای که حالا زیرمجموعه اداره مشارکت شهروندی شهرداری در حال فعالیت است و در 22 منطقه تهران نمایندگانی نیز دارد.
رنج کودکان از ناامنی مسیر خانه تا مدرسه
با این وجود به گفته مدیر پروژه شهر دوستدار کودک، شهرهای بزرگ کشور همچون اصفهان، شیراز، تبریز، رشت، بندرعباس، رامسر، سمنان و اوز اقدمات نسبتا مناسبی انجام دادند، در حالی که تهران هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی عقبگرد داشته است: «در این سالها در تهران بسیاری از خانههای اسباب بازی تعطیل شده است. آمار کودکانی که به دلیل ناامنی اطراف مدرسه و مکانهای منتهی به محیط خانه و مدرسه در خطر هستند، فاجعه بار است و باید همه دستگاهها با همدیگر همکاری کنند تا از این شرایط خارج شد.»
پژوهان اما اشاره میکند که ارادهای و اولویتی برای این همکاری و ارتقای کیفیت سطح شهر برای تبدیل شدن به محیطی امن برای کودکان وجود ندارد. در حال حاضر بیشترین مشارکت شهرداری در زمینه مناسبسازی شهر برای کودکان، پیرامون برگزاری جشنوارهها و رویدادها است، در حالی که این اقدامات تنها گوشهای از دهها اقدامی است که شهرداری باید در زمینه شهر دوستدار کودک انجام دهد.
به گفته مدیر پروژه شهر دوستدار کودک در سال گذشته تمهیداتی برای توسعه پارک مادر و کودک انجام شد که با وجود ایراداتی که به آن وارد بود، اما در نهایت محقق نشد. او میگوید چشمانداز موجود برای 25 درصد از جمعیت شهر تهران که کودکان و نوجوانان هستند، مطلوب نیست و آنها همچنان از فضاهای بازی ایمن محروم هستند، همچنان در معرض خشونت اجتماعی هستند و فضای بین خانه و مدرسه برایشان ناامن است و اینها غیر قابل حل باقی ماندهاند.
به عقیده پژوهان در یک دهه اخیر تمام اسناد، دستورالعملها و مصوباتی که نیاز است تا شهرها به سمت اجرای این پروژه حرکت کنند فراهم شده است اما نیاز به ارداهای داریم که برنامهها را اجرایی کند.
