رپرتاژ آگهی: این متخصصان عمدتاً در مراکز درمانی مناطق کلیدی شهر مانند چهارراه طالقانی و عظیمیه متمرکز هستند. پیدا کردن این متخصصان نیازمند دسترسی به یک فهرست جامع است؛ برای مثال، دسترسی به لیست بهروز پزشکان کرج میتواند نقطه شروعی برای ارزیابی گزینههای درمانی در استان البرز باشد.
متخصصان و جراحان ستون فقرات در کرج برای مشاوره دیسک گردن
جراحان مغز و اعصاب و متخصصان ارتوپدی (فلوشیپ ستون فقرات) در کرج
اقدام برای جراحی ستون فقرات گردنی مستقیماً به صلاحیت و تجربه جراح بستگی دارد. در استان البرز، دو گروه اصلی پزشکی این درمانها را انجام میدهند: جراحان مغز و اعصاب، و متخصصان ارتوپدی که به صورت تخصصی آموزشهای تکمیلی (فلوشیپ) جراحی ستون فقرات را گذراندهاند. بر اساس تحقیقات انجام شده، از جمله جراحان مغز و اعصاب فعال در این حوزه در کرج میتوان به دکتر محمد کمانگر، دکتر بهنام دانش پژوه (که عضویت انجمن جراحان مغز و اعصاب آمریکا را نیز دارد)، دکتر محمد نصیرزاده اشقانی، دکتر سیما بهروزیان و دکتر محمود رشیدی اشاره کرد. در کنار این گروه، متخصصان ارتوپدی با فلوشیپ ستون فقرات مانند دکتر آرش متقی (عضو هیئت علمی دانشگاه) و دکتر محمدجواد دهقانی فیروزآبادی نیز حضور دارند. تراکم بالای این متخصصان در مناطق مرکزی کرج، بهویژه چهارراه طالقانی و عظیمیه، قابل توجه است.
انجام موفقیتآمیز جراحیهای دقیق ستون فقرات، نیازمند تجهیزات تشخیصی پیشرفته است. تشخیص قطعی فتق دیسک گردن به تصویربرداری امآرآی باکیفیت وابسته است. در کرج، مراکزی مانند مرکز تصویربرداری پارس (واقع در نزدیکی چهارراه طالقانی) و همچنین بیمارستان تخت جمشید، امکانات لازم برای این تصویربرداریهای تخصصی را فراهم کردهاند.
جراحی دیسک گردن با لیزر (PLDD) چیست؟
جراحی دیسک گردن با لیزر، که با نام تخصصی PLDD (مخفف Percutaneous Laser Disc Decompression) شناخته میشود، یک اقدام درمانی با حداقل دستکاری است. برخلاف جراحی باز، در این روش انرژی لیزر (اغلب از نوع Nd:YAG) از طریق یک فیبر نوری نازک به مرکز دیسک تابانده میشود.
مکانیسم اصلی بر تبخیر کنترلشده آب موجود در هسته نرم دیسک (هسته پولپوس) استوار است. این تبخیر سریع آب، فضایی خالی در مرکز دیسک ایجاد میکند. این اتفاق منجر به کاهش شدید فشار داخلی دیسک میشود. گزارشها نشان میدهند این کاهش فشار میتواند تا ۵۷ درصد باشد. این افت فشار باعث میشود بخش بیرونزده دیسک به عقب کشیده شده و فشار از روی ریشه عصب برداشته شود. همزمان، حرارت لیزر ساختار پروتئینهای دیسک را تغییر میدهد (واسرشتگی)، که این امر ظرفیت دیسک برای جذب مجدد آب را به صورت دائمی کاهش میدهد و به ماندگاری نتایج کمک میکند.
شواهد منتشرشده در نشریاتی مانند Galen Medical Journal در یک مطالعه آزمایشیبر روی ۵۸ بیمار در تهران، مؤید مکانیسم کاهش فشار PLDD است. محققان این روش را با استفاده از لیزر دیود ۹۸۰ نانومتری انجام دادند و گزارش کردند که تنها با تبخیر بخش کوچکی از هسته دیسک، میانگین نمره درد بیماران در مقیاس VAS از ۸.۷۳ به ۵.۲۲ کاهش یافت. این مطالعه همچنین تأکید میکند که کاهش حجم، باعث کاهش شدید فشار داخلی دیسک میشود.
درک محدودیتهای این روش، حیاتیترین بخش تصمیمگیری است. PLDD یک راهحل همگانی نیست. این مکانیسم تبخیر آب، تنها برای فتقهای «نرم»، «جدید» و «محصور» کارایی دارد. منظور از محصور، دیسکی است که دیواره بیرونی آن هنوز پاره نشده و مواد هسته به بیرون نشت نکردهاند. منابع معتبر دیگر نیز (مانند drmorshed.com) تأیید میکنند که این روش برای «بیرونزدگیهای بسیار خفیف» مناسب است و به هیچ عنوان جایگزین مناسبی برای جراحیهای دقیقتر مانند جراحی میکروسکوپی در موارد شدیدتر محسوب نمیشود.
چه کسانی کاندیدای مناسب جراحی دیسک گردن با لیزر هستند؟
انتخاب بیمار برای PLDD بسیار سختگیرانه است. کاندیدای ایدهآل، بیماری است که علائم رادیکولوپاتی (درد تیرکشنده به بازو) دارد، اما به درمانهای محافظهکارانه مانند دارو، استراحت و فیزیوتراپی حداقل به مدت شش هفته پاسخی نداده باشد. مهمتر از آن، تصویربرداری امآرآی باید تأیید کند که فتق از نوع نرم و محصور است.
در مقابل، لیست موارد منع مصرف یا بلند است و نشان میدهد لیزر برای بسیاری از مشکلات گردن مناسب نیست. اگر بیمار دچار تنگی کانال نخاعی باشد، یا فشار روی عصب ناشی از خارهای استخوانی (استئوفیت) باشد، لیزر کارایی ندارد زیرا نمیتواند استخوان را تبخیر کند. همچنین در موارد فتقهای پاره شده یا جدا شده، دیسکهای سفت و کلسیفیه (منبع drshekarchizadeh.ir)، ناپایداری ستون فقرات، یا وجود علائم عصبی پیشرونده و شدید (میلوپاتی)، استفاده از PLDD ممنوع است.
مزایای جراحی لیزری دیسک گردن (PLDD)
جذابیت اصلی PLDD در ماهیت کمآسیب آن خلاصه میشود. این عمل برخلاف جراحی باز، نیازی به برش جراحی بزرگ ندارد و مهمتر از آن، تحت بیحسی موضعی و با کمک داروهای آرامبخش انجام میشود، نه بیهوشی عمومی کامل. این ویژگی به بیمار اجازه میدهد اغلب در همان روز جراحی مرخص شود. دوره بهبودی به شکل قابل توجهی کوتاه است؛ بازگشت به فعالیتهای سبک معمولاً یک روز تا یک هفته طول میکشد. مزیت ساختاری این روش، حفظ کامل حرکت ستون فقرات است، زیرا برخلاف جراحی فیوژن، چیزی جوش داده نمیشود (منبع kamargardan.com). به دلیل ماهیت بسته عمل، خونریزی و عفونت نیز بسیار نادر است؛ یک مطالعه نرخ کلی عوارض را تنها ۰.۶ درصد گزارش کرده است.
یک کارآزمایی بالینی تصادفیشده انجامشده در قم در مقایسه استفاده از تیغ جراحی و الکتروکوتر در جراحیهای باز ستون فقرات، نشان داد که استفاده از ابزارهای حرارتی (مانند الکتروکوتر) میتواند خونریزی و درد پس از عمل را کاهش دهد، اما بهطور همزمان نرخ عفونت و زمان جراحی را افزایش میدهد. این یافتهها به طور تلویحی نشان میدهد که روشهایی مانند PLDD، با حذف کامل یا به حداقل رساندن نیاز به برشهای عمیق و دستکاری بافتهای اطراف ستون فقرات، مزیت ایمنی چشمگیری در برابر عوارض مرتبط با برش و حرارت (از نوع جراحی باز) دارند.
اما این مزایا باید در کنار معایب واقعی سنجیده شوند. ریسک اصلی، آسیب حرارتی ناشی از انرژی لیزر به ساختارهای عصبی حساس مجاور است. همچنین، همانطور که اشاره شد، کاربرد آن بسیار محدود است. در مورد موفقیت بلندمدت، دادهها متفاوت هستند. در حالی که برخی منابع (dr-alimoghadam.com) نرخ موفقیت را بین ۷۰ تا ۹۰ درصد اعلام میکنند، یک مطالعه تحلیلی بر روی دیسک کمر (که مکانیسم مشابهی دارد) نشان داد که هرچند موفقیت اولیه بالاست، اما ۴۰ درصد بیماران ممکن است در آینده دچار بازگشت علائم شوند و به مداخله مجدد نیاز پیدا کنند. این آمار نشان میدهد که انتخاب اولیه بیمار چقدر در نتیجه نهایی تاثیر دارد.
ریسک آسیب حرارتی به عصبهای حساس مجاور در جراحیهای لیزری، یک چالش اثباتشده است. در مجله Journal of Lasers in Medical Sciences، مطالعات نشان میدهند که لیزر دیود با طول موج ۹۸۰ نانومتر (که در PLDD رایج است) تولید حرارت و نمره درد بالاتری نسبت به طول موجهای پایینتر (مانند ۸۱۰ نانومتر) دارد. محققان به این نکته اشاره میکنند که افزایش دما در بافتهای حساس حتی تا ۱۰ درجه سانتیگراد میتواند منجر به آسیب دائمی شود. از این رو، کنترل دقیق پارامترهای لیزر و کاهش خطر آسیب حرارتی یک نگرانی جدی در این روشها باقی میماند.
مقایسه جراحی لیزری (PLDD) با آندوسکوپی (PECD)
رقابت اصلی در جراحیهای با حداقل دستکاری گردن، بین PLDD و دیسککتومی آندوسکوپیک (PECD) است. تفاوت فنی این دو بسیار حیاتی است. در روش آندوسکوپی (PECD)، جراح یک دوربین بسیار کوچک با کیفیت بالا (HD) را مستقیماً وارد فضای دیسک میکند و دید مستقیم نسبت به عصب و فتق دارد. اما PLDD یک روش «کور» محسوب میشود؛ جراح دید مستقیمی ندارد و صرفاً با اتکا به تصاویر اشعه ایکس زنده (فلوروسکوپی) سوزن را هدایت میکند.
این تفاوت در دید، مستقیماً بر ایمنی اثر میگذارد. در آندوسکوپی، جراح دقیقاً میبیند که چه چیزی را برمیدارد و ریسک آسیب حرارتی به عصب نزدیک به صفر است. اما در PLDD، ریسک آسیب حرارتی به عصب یک نگرانی جدی است. علاوه بر این، در PECD جراح با ابزارهای فیزیکی، تکه فتق شده را «خارج میکند»، اما در PLDD فقط حجم هسته دیسک «کاهش» مییابد.
مقایسه با جراحی باز و فیوژن (ACDF)
در مقایسه با روش سنتی جراحی باز و فیوژن (ACDF)، هر دو روش کمآسیب (لیزر و آندوسکوپی) برتریهای چشمگیری در دوره بهبودی دارند. یک مطالعه مقایسهای نشان داد که زمان بازگشت به کار در جراحی باز (ACDF) به طور متوسط ۱۰.۸۴ هفته (بیش از دو ماه و نیم) است، در حالی که این زمان برای آندوسکوپی (PECD) تنها ۳.۱۴ هفته بود. مدت زمان بستری در بیمارستان نیز تفاوت قابل توجهی دارد: ۵.۲۳ روز برای جراحی باز در مقابل ۲.۱۸ روز برای آندوسکوپی. مهمتر از آن، عوارض بلندمدت است؛ در جراحی فیوژن (ACDF)، به دلیل خشک شدن و ثابت شدن یک مفصل، فشار روی دیسکهای بالایی و پایینی افزایش یافته و ریسک «بیماری سگمنت مجاور» (ASD) در آینده وجود دارد.
طبق یک کارآزمایی بالینی تصادفیشده در بیمارستان الزهرا اصفهان که در Journal of Research in Medical Sciences منتشر شد، روشهای کمتهاجمی مانند نوکلئوپلاستی پلاسمایی-لیزری از نظر کاهش درد (کمر و رادیکولار) پس از یک سال، تفاوتی با جراحی باز دیسککتومی نداشتند. این پژوهشگران اشاره کردند که هرچند اثربخشی مشابه است، نوکلئوپلاستی مزایای قابل توجهی مانند هزینه کمتر، زمان جراحی کوتاهتر و بهبود سریعتر را ارائه میدهد. با این حال، باید محدودیتهایی نظیر احتمال بالاتر عود (تا ۵۲٪ در برخی گزارشها) در پیگیریهای بلندمدت را در نظر گرفت.
هزینه جراحی دیسک گردن با لیزر در کرج و تهران چقدر است؟
برآورد هزینه جراحی لیزری دیسک گردن به دلیل متغیرهای زیاد، دشوار است. هزینهها در ایران میتواند از «چند میلیون تا چندین ده میلیون تومان» متغیر باشد. به عنوان یک نمونه ثبتشده، در سال ۱۴۰۰ در اصفهان، این عمل حدود ۱۵ میلیون تومان هزینه داشته است. این هزینه در مقایسه با ارقام جهانی (۱۵ تا ۳۵ هزار دلار) بسیار کمتر است، اما همچنان برای بیماران قابل توجه است. عوامل اصلی تعیینکننده قیمت شامل نوع بیمارستان (خصوصی یا دولتی)، دستمزد جراح و هزینه تجهیزات مصرفی مانند فیبر لیزر است.
در بخش پوشش بیمهای، چالشهایی وجود دارد. بیمه تأمین اجتماعی بخش قابل توجهی از هزینههای جراحی را پوشش میدهد، اما «صرفاً» در بیمارستانهای دولتی طرف قرارداد. بیمههای تکمیلی برای جبران مازاد هزینهها، بهویژه در بیمارستانهای خصوصی، الزامی هستند. با این حال، یک نکته مهم وجود دارد: به گفته دکتر احمد شکرچی زاده، ممکن است سازمانهای بیمهگر از پرداخت هزینه لیزر دیسک «گردن» خودداری کنند، زیرا این خدمت به طور مشخص در کتاب تعرفههای درمانی تعریف نشده و این یک ریسک برای بیمار محسوب میشود.
یک بررسی جامع در مورد کاربرد لیزر درمانی در سیستمهای درمانی ایران، منتشرشده در Journal of Lasers in Medical Sciences، نشان داد که استفاده از این فناوری هنوز بهطور کامل در کشور تثبیت نشده است. محققان دلایل اصلی این امر را دسترسی دشوار و اختلال در تهیه دستگاههای لیزر و لوازم جانبی و همچنین فقدان دانش کافی در جامعه پزشکی میدانند. این موانع زیرساختی بهطور مستقیم بر هزینههای بیمارستانی، قیمتگذاری و تداوم ارائه این نوع خدمات تخصصی تأثیرگذار هستند.
فرآیند جراحی PLDD گردن چگونه انجام میشود؟
پیش از هر اقدامی، تشخیص دقیق با استفاده از امآرآی گردن الزامی است تا وضعیت دیسک، نخاع و اعصاب به دقت بررسی شود. پس از آن، مجموعهای از آزمایشات استاندارد پیش از عمل شامل آزمایش کامل خون (CBC)، آزمایشهای انعقادی (PT/INR) و تستهای عفونی مانند HIV و هپاتیت B و C انجام میشود تا سلامت عمومی بیمار برای یک اقدام (هرچند کوچک) سنجیده شود.
در اتاق عمل، بیمار تحت بیحسی موضعی و آرامبخشی قرار میگیرد. جراح برای دسترسی به دیسک گردن از یک رویکرد قدامی-جانبی (آنترولترال) استفاده میکند که به دلیل نزدیکی به ساختارهای حیاتی گردن، بسیار حساس است. با استفاده از هدایت تصویربرداری زنده (فلوروسکوپی)، یک سوزن نازک به مرکز دیسک هدایت شده و پس از تأیید محل، فیبر لیزر وارد و انرژی (مثلاً ۳۰۰ ژول) تابانده میشود.
مراقبتهای پس از عمل به نسبت ساده هستند. بیمار معمولاً همان روز مرخص میشود و میتواند روز بعد به کارهای سبک بازگردد. اگرچه، توصیه اکید بر محدود کردن فعالیتهای سنگین تا یک ماه پس از عمل است.ر همچنین، ترک سیگار (که روند بهبودی را مختل میکند) و پرهیز از حرکات ناگهانی و چرخشی گردن در هفتههای اول ضروری است.
نظر سازمان نظام پزشکی ایران در مورد تبلیغات لیزر دیسک
یک چالش جدی در حوزه جراحیهای ستون فقرات، استفاده اغراقآمیز از کلمه «لیزر» در تبلیغات است. باید به صراحت گفت که «هیچ شواهد علمی قاطعی وجود ندارد» که ثابت کند استفاده از لیزر در جراحی دیسک، برتری بالینی مشخصی نسبت به سایر روشهای کمآسیب (مانند آندوسکوپی) دارد.
جنجال از اینجا ناشی میشود که لیزر یک ابزار کمکی مفید است، اما اغلب جراحیهایی که تحت عنوان «دیسککتومی با لیزر» تبلیغ میشوند، در واقع همان جراحیهای میکروسکوپیک یا آندوسکوپیک هستند که جراح در بخشی از عمل، از لیزر هم به عنوان یکی از ابزارهای خود استفاده میکند.
سازمان نظام پزشکی ایران نیز بارها نسبت به «تبلیغات گمراهکننده»، ادعاهای «معجزهآسا» و استفاده از «تصاویر فتوشاپ شده» در این زمینه هشدار داده است. بر اساس مقررات، استفاده از تصاویر قبل و بعد بیماران در تبلیغات پزشکی ممنوع است. (بیشتر بخوانید)
در این مورد، اجازه دهید به عنوان یک نویسنده حوزه سلامت، تجربهای شخصی را اضافه کنم. نگارنده به عنوان کسی که سالهاست در این حوزه تحقیق میکنم، متوجه شدهام که بیماران اغلب به دلیل جذابیت کلمه «لیزر»، هزینههای بالاتری را برای روشی میپردازند که لزوماً بهترین گزینه درمانی برای آنها نبوده است. این تأکید بیش از حد بر ابزار (لیزر) به جای هدف (برداشتن فشار از عصب)، میتواند منجر به انتخابهای درمانی نامناسب شود.
