کاهش جمعیت در هر کشور و عوامل موثر بر آن

برای مثال روسیه در سال ۲۰۱۹  کاهش جمعیتی معادل ۲۲۰ هزار نفر را تجربه کرد.

در آلمان هم نرخ رشد جمعیت به ۰.۳ در سال ۲۰۱۸ رسیده، در حالی که این عدد در سال ۱۹۷۰، ۳.۲ بوده است.

با اینکه بسیاری از دولت‌های اروپایی، سیاست‌های حمایتی برای تشویق به باروری را پیش گرفته‌اند اما نتیجه این سیاست‌ها بیهوده بوده، زیرا انگیزه‌ها دچار دگرگونی شده.

به دو مفهوم مهم که در اقتصاد خانواده مطرح شده است می‌پردازیم.

خانواده مصرف‌کننده و خانواده تولیدکننده.

در گذشته به دلیل اینکه فرزندان نقش تولیدکننده را برای تهیه مایحتاج زندگی در خانواده ایفا می‌کردند و از سنین کم به خانواده برای گذران زندگی کمک می‌کردند، خانواده‌ها تمایل بیشتری به فرزندآوری داشتند

اما از قرن بیستم به دلیل اینکه خانواده‌ها از خانواده تولیدکننده به خانواده مصرف‌کننده تغییر ماهیت داده‌اند، تمایل به فرزندآوری کمتر شده زیرا فرزندان در خانواده مصرف‌کننده تا  اوایل سنین جوانی توسط خانواده تامین می‌شوند و نقشی در درآمدزایی و تهیه مایحتاج خانواده ندارند.

علاوه بر آن نیروهای پیشران تغییر در ازدواج هم از عوامل مهم کاهش باروری است.

۱- اختراع قرص ضد بارداری که نقشی انقلابی در جامعه انسانی داشت و به عنوان نیروی کنترل موالید عمل کرده است. در سال ۱۹۹۹ اکونومیست، قرص ضد بارداری را بزرگترین اختراع قرن بیستم نامید.

۲- تکنولوژی لوازم خانگی

این تکنولوژی از عوامل کاهش ازدواج هم بوده.

۳- قوانین ساختار خانواده و راحت‌تر شدن طلاق

۴- حضور زنان در بازار کار و افزایش دستمزدشان در سال‌های اخیر

پس در گذشته چون خانواده تولید‌کننده بود، فرزند فایده بیشتری داشت.

همچنین ثروتمند‌تر شدن افراد در دنیای مدرن باعث شده تا خانواده‌های ثروتمند‌تر به دلیل رفتار عقلایی، تمایل کمتری به فرزندآوری داشته باشند.

کاهش جمعیت در ایران طبق  آمار رسمی

در ایران هم میزان باروری در سال‌های ١٣٩٠ تا ١٣٩٨ افت و خیزهایی را تجربه کرده. این شاخص در نیمه اول دهه ١٣٩٠ با شیب ملایمی رو به افزایش گذاشته به گونه ای که از ١,٧٥ در سال ١٣٩٠ به حدود ٢.٠٧ در سال ١٣٩٦ رسیده. سپس این شاخص رو به کاهش گذاشته و در سال ١٣٩٨ به میزان ١.٨ فرزند کاهش یافته. جالب است که این نرخ در دهه شصت ۳.۹ بوده که در طول قرن بالاترین نرخ باروری در ایران بوده. بر اساس داده‌های سازمان ثبت احوال کشور تعداد ولادت‌های ثبت شده در سال ١٣٩٠ برابر یک میلیون و ٣٨٢ هزار و ١١٨ تولد بوده که در سال ١٣٩٥ به یک میلیون و ٥٢٨ هزار و ٥٣ تولد افزایش یافته است اما تعداد ولادت در کل کشور از سال ١٣٩٥ تا ١٣٩٨ روند کاهشی داشته و در سال ١٣٩٨ تعداد موالید به یک میلیون و ١٩٦ هزار و ١٣٥ ولادت کاهش یافته است. کاهش جمعیت و پیری جمعیت در ایران این روزها به مسئله مهمی تبدیل شده.

برخی کارشناسان معتقدند جمعیت ایران تا سال ۲۰۳۰ به ۹۰ میلیون نفر برسد و بعد از آن روند کاهشی خود را آغاز کند.

عارضه کاهش جمعیت، پیری جمعیت است. سال گذشته در آلمان ۳۳۰ مدرسه تعطیل شده و نگرانی‌هایی بابت بحران صندوق‌های بازنشستگی به وجود آمد.

بسیاری هم نگرانند که کاهش جمعیت جوان، مایحتاج جامعه برای نیروی کار را افزایش می‌دهد اما رشد فناوری‌ها و اتوماسیون در آینده می‌تواند بسیاری از این مشکلات را حل کند. از این نظر، برخی کارشناسان دخالت دولت‌ها برای تغییر تصمیمات مردم به خصوص در مورد فرزندآوری، را سیاستی نادرست می­دانند.