از جمله دلایل افزایش صادرات این محصولات و رکورد‌های پی در پی افزایش نرخ ارز بوده است.

اگرچه طی ماه‌های اخیر در اثر  وجود ظرفیت‌های خالی در بخش صنایع فلزی و همچنین به دلیل افزایش نرخ ارز، جذابیت صادرات محصولات معدنی افزایش یافته اما استهلاک شدید و عدم سرمایه‌گذاری در صنایع معدنی، این بخش را با افت شدید عملکرد و چالش‌های اساسی روبرو خواهد کرد.

 

سرمایه ثابت خالص در بخش معدن در سال های اخیر کاهش داشته

وقتی که صادرات نفت مختل شد، صنایع معدنی بخشی از بار ارزآوری را بر عهده گرفته‌اند و توانستند تعهدات خود را پوشش دهند و حتی رکورد بزنند. از جمله دلایل افزایش صادرات این محصولات و رکورد‌های پی در پی افزایش نرخ ارز بوده است.

برای مثال در بخش فولاد ایران با تولید ۲۹ میلیون تن فولاد خام در سال ۲۰۲۰ رشدی ۱۳.۴ درصدی را تجربه کرد. این درحالیست که تولید فولاد خام ۶۴ کشور بزرگ تولید کننده کاهش ۰.۹ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ داشت. در سال ۹۹ به غیر از فولاد در تولید سایر محصولات معدنی مثل کاتد مس، شمش آلومینیوم و سیمان رشد قابل توجهی داشتیم.

سرمایه‌گذاری و تولید محصولات معدنی در کشور توجیه‌پذیر است، زیرا ایران دارای ذخایر عظیم مواد معدنی است همچنین فعالیت‌های معدنی اصولا انرژی‌بر هستند و برخورداری ایران از ذخایر عظیم گاز مزیتی برای توسعه سرمایه‌گذاری در این بخش است.

با اینکه صنایع معدنی می‌توانند در رشد اقتصادی کشور نقش مهمی را ایفا کنند و طی سال‌های اخیر بر تولید خود افزوده‌اند اما با مشکلات زیادی روبرو هستند و زنجیر‌های بزرگی به پایشان بسته شده.

سری زمانی حساب‌های ملی بانک مرکزی نشان می‌دهد موجودی سرمایه ثابت خالص در بخش معدن از سال ۹۰ نه تنها افزایش نیافته بلکه ارزش دارایی‌های سرمایه‌ای این بخش طی سال‌های ۹۰ تا ۹۸ به میزان ۲۴ درصد کاهش داشته و سرمایه‌گذاری در این بخش نه تنها کافی نبوده بلکه از میزان خالص دارایی‌های فیزیکی طی این دوره کاسته شده.

 

مهمترین عواملی که سرمایه‌گذاری در بخش معدن را کاهش داده‌انده

۱. تحریم‌های خارجی که مانع ورود ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی شده و جذب سرمایه‌گذاری خارجی را مختل کرده

۲. کاهش سرمایه‌گذاری دولتی در اکتشافات معدنی و ایجاد زیرساخت‌های اساسی

۳. بی‌ثباتی سیاست‌های کلان اقتصادی مثل بی‌ثباتی نرخ ارز، دخالت‌های قیمتی دولت و نااطمینانی‌های موجود در اقتصاد

اگرچه طی ماه‌های اخیر در اثر وجود ظرفیت‌های خالی در بخش صنایع فلزی و همچنین به دلیل افزایش نرخ ارز، جذابیت صادرات محصولات معدنی افزایش یافته اما استهلاک شدید و عدم سرمایه‌گذاری در صنایع معدنی، این بخش را با افت شدید عملکرد و چالش‌های اساسی روبرو خواهد کرد.

اما موانع بخش معدن و صنایع معدنی به همین جا ختم نمی شود.

۱. ضعف‌ها و نواقص در زیرساخت‌ها حمل‌ و نقل ریلی و جاده‌ای و زیرساخت‌های انرژی

۲. عدم وجود ساختار تامین مالی کارآمدی در حوزه معدن

۳. عقب‌ماندگی در زمینه تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی و اکتشافات

البته باید در نظر داشت که صنایع معدنی از نظر تامین مالی، صادرات و انتقال فناوری، تا حد زیادی وابستگی به ارتباط و تعامل اقتصادی خارجی دارند و تحریم‌های خارجی در میان مدت مانعی جدی بر سر توسعه زیرساخت‌های معدنی است.