این نشست در سطح معاونان وزرای خارجه ایران و کشورهای اروپایی و همچنین معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار شد و در حالی که شمارش معکوس برای فعالسازی مکانیسم «اسنپبک» آغاز شده بود، اهمیت آن بیش از پیش آشکار شد.
مکانیسم اسنپبک، سازوکاری است که در صورت فعال شدن میتواند همه تحریمهای شورای امنیت علیه ایران را بازگرداند و تأثیر گستردهای بر معادلات سیاسی و امنیتی خاورمیانه داشته باشد.
به همین دلیل، کارشناسان و تحلیلگران بینالمللی تاکید دارند که نتایج این مذاکرات، مسیر پرونده هستهای ایران و همچنین جایگاه دیپلماسی اروپا در مدیریت بحرانهای بینالمللی را تعیین خواهد کرد.
با این حال، گفتوگوهای ژنو بدون صدور بیانیه رسمی به پایان رسید و هیچ نتیجه روشن و علنی از آن منتشر نشد.
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین و تحلیلگر مسائل بینالملل، در گفتگو با اکوایران این فضا را ابهامآلود دانست.
او گفت: «هیچ نشانهای از تفاهم میان ایران و اروپا دیده نمیشود و فرصت زمانی بسیار محدود است. اگر توافقی حاصل نشود، اروپاییها بهسمت فعالسازی مکانیسم ماشه خواهند رفت.» احمدی تاکید کرد که تنها گزینه موجود، پیشنویس پیشنهادی روسیه است، اما با توجه به شرایط پس از جنگ اوکراین و سیاست اعلامی اروپا مبنی بر عدم همکاری با مسکو، بعید است این طرح به مرحله اجرا برسد.
از سوی دیگر، علیاکبر فرازی، دیپلمات پیشین کشورمان به اکوایران گفت که فعال شدن مکانیسم ماشه نهتنها اقتصاد ایران را تهدید میکند بلکه میتواند امنیت اجتماعی کشور را نیز تحت فشار قرار دهد.
فرازی بر این نکته تاکید کرد که مذاکره صرف برای مذاکره کافی نیست و این نشست باید به فرصتی برای یافتن راهکارهای عملی و احیای روابط اقتصادی و دیپلماتیک تبدیل شود.
او افزود: دیپلماسی باید با عزت و منافع متقابل پیش برود و نشان دهد که فعالسازی اسنپبک به نفع هیچ طرفی نیست.
همچنین ساسان کریمی، استاد روابط بینالملل، به بررسی ابعاد حقوقی و سیاسی مکانیسم بازگشت تحریمها پرداخت. کریمی توضیح داد که اصطلاح «مکانیسم ماشه» اساساً در متن برجام وجود ندارد و بیشتر یک تعبیر رایج برای بیان تهدیدهاست.
او افزود: روز فعال شدن این سازوکار، دیپلماسی هستهای اروپا با ایران عملاً پایان مییابد، اما دیپلماسی ایران ادامه خواهد داشت. این روز، نقطهای سرنوشتساز برای پرونده برجام و نقش اروپا در معادلات هستهای ایران خواهد بود.
کارشناسان بر این باورند که مذاکرات ژنو میتواند تعیینکننده مسیر دیپلماسی ایران با اروپا در ماههای آینده باشد. با نزدیک شدن به پایان ضربالاجل اروپا برای فعالسازی اسنپبک، فشار زمانی بر دو طرف افزایش یافته و هرگونه تصمیم در این مقطع، پیامدهای فوری و بلندمدتی برای پرونده هستهای ایران خواهد داشت.
از سوی دیگر، تحولات منطقهای، از جمله جنگ ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران و افزایش تنشها در خاورمیانه، بر اهمیت این مذاکرات افزوده است.
تحلیلگران معتقدند که نتایج گفتوگوها نه تنها بر پرونده هستهای ایران بلکه بر توازن قدرت در منطقه و اعتبار دیپلماسی اروپا در مدیریت بحرانهای بینالمللی اثرگذار خواهد بود.
با این حال، فضای موجود پر از ابهام است و هیچ تصویر روشنی از آینده مذاکرات میان ایران و اروپا وجود ندارد. سوال اساسی که اکنون مطرح است این است: آیا نشست ژنو میتواند راهی برای نجات برجام و جلوگیری از بازگشت تحریمها باز کند، یا تنها مقدمهای برای تقابل و فعال شدن مکانیسم ماشه خواهد بود؟
در نهایت، دور تازه مذاکرات ژنو نشان میدهد که دیپلماسی هستهای ایران و اروپا در لحظهای حساس و سرنوشتساز قرار دارد و تصمیمات روزهای پیشرو میتواند معادلات سیاسی، اقتصادی و امنیتی خاورمیانه را برای ماهها و سالهای آینده تعیین کند.
